تحول در علوم انسانی با جیب خالی

رشد ۳۴ درصدی بودجۀ پژوهش
علیرضا دلیری معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، درباره افزایش بودجه پژوهشی به مهر گفت: براساس لایحه بودجه سال ۹۴ که به مجلس ارسال شده، در سال آینده بودجه علم و پژوهش کشور بالاتر از یک درصد نسبت به کل بودجه کشور خواهد بود که این موضوع برای نخستین بار صورت گرفته است.

به گفته دلیری در بودجه سال آینده، بودجه پژوهشی به صورت قابل توجهی افزایش یافته: نسبت به سال ۹۳ حدود ۳۴ درصد افزایش بودجه است.

رشد منفی ۱۰ درصد اعتبارات وزارت علوم و دانشگاه ها
از طرف دیگر احمدی معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از کاهش ۱۰ درصدی بودجه پژوهشی ستاد وزارتخانه و در واقع رشد منفی آن در لایحه بودجه ۹۴ خبر داد. وی همچنین از کاهش اعتبارات پژوهشی متمرکز وزارت علوم خبر داد و گفت: در این راستا به جای آن که اعتبارات افزایش یابد بودجه پژوهشی وزارت علوم ده درصد کاهش یافته است و در واقع اعتبار پژوهشی متمرکز وزارت علوم منفی شد.

۷۶ درصد از کل اعتبارات پژوهشی به وزارت علوم نمی‌رسد
حالا این سوال پیش می آید که سهم وزارت علوم از بودجه پژوهش چقدر است؟ اواخر سال ۹۲ بود که دکتر حسن عباسی نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در نشست تخصصی اساتید برجسته اقتصاد و توسعه فناوری با معاون علمی و فناوری رییس جمهور به نقل از خبر آنلاین گفته بود فقط ۲۶ درصد بودجه پژوهشی به دانشگاه‌ها می‌رسد و ۷۶ درصد باقی‌مانده به فعالیت‌های پژوهشی دستگاه‌های اجرایی دولت اختصاص دارد.

اقتصاد دانایی‌محور
دولتی‌ها معتقدند جهت‌گیری اصلی پژوهش کشور در راستای تحقق اهداف قانون برنامه چهارم توسعه کشور و مبتنی بر اقتصاد دانایی‌محور بوده است. قوانین بودجه سال‌های اخیر به‌منظور تحقق اهداف کلان اقتصادی مبنی بر افزایش رشد اقتصادی، بهبود رفاه اجتماعی، برقراری عدالت اجتماعی و توزیع برابر درآمد و ثروت استوار بوده است.

۱۵ درصد از کدام اعتبار؟
معاون وزیر علوم با علم به رشد منفی بودجه دانشگاه ها باز دستور داده است دانشگاه‌ها ۱۵ درصد از اعتبار خود را به پژوهش اختصاص دهند. به گزارش ایسنا معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: در سال ۹۴ هیچ دانشگاهی حق ندارد اعتبارات پژوهشی را نسبت به کل بودجه خود کمتر از ۱۵ درصد لحاظ کند.

فقط ۵ میلیون تومان سهم پژوهش یک دانشگاه
به گزارش قدس آنلاین، محسن تفقدی معاون پژوهش دانشگاه علوم پزشکی مشهد در نشست خبری این معاونت گفت: تنها ۷ دهمِ درصد از مجموع هفت میلیارد تومان اعتبار دانشگاه به امر پژوهش اختصاص یافته که این رقم فقط پنج میلیون تومان است.

پیدا کنید سهم پژوهش در علوم انسانی را
حالا با رشد منفی ۱۰ درصد در بودجه دانشگاه ها پیدا کنید سهم پژوهش را. از این سهم هر چقدر که باشد، بخش قابل ملاحظه ای مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی است، گاهی به مبالغه گفته می شود ۵۰ درصد بودجه دانشگاه ها به دانشگاه های علوم پزشکی می رسد، اما متاسفانه آمار دقیقی نیز از این سهم وجود ندارد.

دربارۀ بودجۀ پژوهشی هراندازه که می توان آمار فهرست کرد به همان اندازه نیز نقاط مبهم و تاریک وجود دارد. چه در بخش سیاست و چه در بخش اجرا. به نظر می توان حدس زد که سهم علوم انسانی از باقی ماندۀ این خان نه چندان بزرگ چقدر است؟

چه کسی بودجۀ مرا جابه‌جا کرد؟
سهم «فرهنگستان زبان و ادب فارسی» از بودجه سال ۱۳۹۴ یازده میلیارد و هشتصد میلیون تومان است. این در حالی است که منتقدان معتقدند فرهنگستان تاکنون نه تنها نتوانسته از زبان فارسی حراست کند بلکه با واژه‌گزینی‌های نامناسب، راه را برای ورود لطمه‌های جدی به زبان و ادب فارسی باز کرده است.
روزنامۀ جمهوری اسلامی در این باره نوشت: نکته تاسف‌بار اینکه علیرغم حضور پرطمطراق این موسسه و بودجه قابل توجهی که به آن تعلق می‌گیرد، اصطلاحات غربی بشدت و با سرعت زیاد درحال تسخیرکردن محاورات رایج هستند.

تحول در علوم انسانی؛ از شعار تا عمل
در سالهای اخیر توجه به علوم انسانی حتی تحول در آن بیشتر شده است، دست‌کم در کلام، سخنان بسیاری در این زمینه گفته می‌شود؛ اما واقعا عزم تحول در علوم انسانی چقدر جدی است و چرا شاهد حضور تفکر علوم انسانی در بسیاری از جلسات تصمیم‌گیری نیستیم.

در سالهای اخیر که گرانی و تحریم بر کمر بودجه فشار می‌آورَد، اولین چیزی که قیدش زده می‌شود، بودجه‌های پژوهشی است. وقتی نفت ارزان می‌شود پژوهشگاه‌های دولتی از پرداختن حقوق کارمندان خود عاجز و مستاصل می‌شوند و گرانی نفت و افول پژوهش با هم نسبت عکس دارند.

واقعیت این است تا زمانی که دُم پژوهش‌های علوم انسانی به دُم اقتصاد نفتی گره خورده است، تحول که سهل است اصل پژوهش در علوم انسانی روی هواست.

رتبه ایران در تولید علم و تولید مقالات آی اس آی از شاخص‌های پیشرفت و توسعۀ کشور شمرده می‌شود. به قول دکتر حسن حبیبی فقید، هنوز برایمان مشخص نیست که آیا تولید علم صرفا چاپ مقاله است یا اختراع و به کارگیری نتایج تحقیقات، یا ترکیبی متوازن از آنها؟ این سوال و هزاران سوال دیگر نیز مطرح می شود که در نسبت‌سنجی مقالات فنی ارسال شده به مجلات آی اس آی چند درصد از مقالات مربوط به علوم انسانی و تحول در آن است؟

کنگره‌های سالانه درباب تحول در علوم انسانی با صرف هزینه‌هایی چه تاثیری در تحول علوم انسانی داشته است؟ نویسندۀ یادداشت «تحول در علوم انسانی؛ از شعار تا عمل» در ایکنا معتقد است، با وجود برگزاری دو کنگره سالانه علوم انسانی اسلامی، به دلیلی شعارزدگی، عدم هماهنگی مقتضی حوزه و دانشگاه و اختصاص نیافتن بودجه کافی به بخش پژوهش، نتایج مطلوبی حاصل نشده‌است.«بودجه پژوهشی نسبت به پارسال افزایش چشم‌گیری داشته است» این خبری است که هر سال وقت ارائه بودجه به مجلس می‌شنویم. مثلا امسال دو خبر متفاوت از رشد منفی و مثبت بودجۀ پژوهشی از دولت شنیده شد. کم شدن ده درصدی بودجه دانشگاه‌ها نیز خبر خوبی برای پژوهش‌گران نبود. اینها در حالی است که تحول در علوم انسانی و تولید علم انسانی-اسلامی از مهمترین سیاست های دانشگاه‌های کشور شمرده می‌شود