درباره سخنان جنجالی امام جمعه موقت اصفهان

به گزارش دین‌آنلاین، یک بار دیگر اظهارات یک امام جمعه موقت در رسانه‌های داخلی و خارجی و فضای مجازی مسئله‌ساز شد. این بار امام جمعه موقت اصفهان در گیر و دار جنجال و خشم اقشار مختلف مردم ایران بر سر مسئله تجاوز به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده، عاملان این واقعه را "سوسمارخوار" خواند. هر چند چنانکه انتظار می‌رفت ایشان این سخنان را تکذیب کرد و گفت که مراد او رژیم سعودی بوده است نه مردمان عرب اما گویا تکذیب افاقه نکرد و در مدتی کوتاه این سخنان توهین‌آمیز نقل رسانه‌های خبری شد.
سخنان جنجالی محمدتقی رهبر در حالی مطرح شده که اخبار ضد و نقیضی درباره اصل واقعه به گوش می‌رسد؛ هرچند مسلم است که جرمی اتفاق افتاده ولی نوع و جزئیات آن هنوز به درستی معلوم نشده است. ستاد حقوق بشر قوه قضاییه ایران، این عمل را تجاوز سیستماتیک و به فتوای یک عالم دینی سعودی خواند و در همین حال، علی قاضی عسکر نماینده ولی فقیه در امور حج، اصل موضوع تجاوز را دروغ دانست و اعلام کرد که جرم ارتکابی، کوشش برای اقدام به تجاوز بوده است نه تجاوز. به هر حال، عکس العمل امام جمعه موقت اصفهان، بر التهاب موجود افزود و برخی را نیز که مدعی اهانت او به قوم عرب هستند، به اعتراض واداشت.
در سالهای اخیر، گرایشهای ضدعربی در میان برخی ایرانیان به خصوص کاربران شبکه‌های مجازی بالا گرفته؛ اما این نخستین بار است که امواج خبری، یک مقام بلندپایه کشور(امام جمعه موقت اصفهان) را با این گرایش‌ها همراه می‌کند.
در ایران، پیش از انقلاب در برخی شهرها نماز جمعه برگزار می‌شد و غالبا شهرهای مهم و بزرگ امام جمعه داشتند ولی رونق و شهرت این عمل عبادی که در نظر امام خمینی بسیار مهم شمرده می‌شد، به دوران پس از انقلاب بازمی‌گردد که امامت جمعه، به عنوان نهادی مهم و مستقل از قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی و زیر نظر رهبری انقلاب تاسیس گشت. برای برخی از ایرانیانی که دهه شصت را درک کرده‌اند، خاطره شرکت در نماز جمعه، هنوز شیرین، آرامبخش و نوستالوژیک است. آنها می‌گویند که بهترین جلسات درس اخلاق اسلامی خود را در همین نماز جمعه‌ها درک کرده‌اند. امام جمعه‌های آن دوره، بیشتر در سیمای یک مرد سالخورده خردمند، معنوی و اخلاقی ظاهر می‌شدند. هر یک از آنها یک منطقه وسیع را به لحاظ معنوی اداره می‌کرد؛ کسانی مانند دستغیب، مدنی، صدوقی، منتظری، قاضی طباطبایی و دیگران. در آن دوره، به ظاهر، امامان جمعه در کار خود استقلال داشتند و گویا نه از سوی مرکزی به آنان برنامه داده می‌شد و نه نسبت به فعالیتهایشان امر و نهی‌ چندانی از مقام بالاتر اعمال می‌گشت. امامان جمعه از اعتبار مردمی بالایی در منطقه خود برخوردار بودند و یکی از مهمترین نقاط ثقل استانهای کشور بودند. از مهمترین دغدغه‌های امامان جمعه، اخلاق بود. آنها اگرچه از مسائل سیاسی و اجتماعی روز نیز سخن می‌گفتند اما گویا کلید حل مسائل اصلی منطقه خود را در اخلاق می‌جستند. برای همین حجم اصلی خطبه‌های نماز جمعه آن دوران، اخلاقی و معنوی بود. گریه‌های مدنی و موعظه‌ها و مناجاتهای دستغیب در خطبه‌های نماز جمعه هنوز از خاطر ایرانیها نرفته است. خطبه‌های آنها مختصر، بیشتر اخلاقی و کمتر سیاسی بود. شاید سبب تاکید آنها بر اخلاق آن بود که به اهمیت آن در کشورداری و مدیریت جامعه و برخورد با معضلات جهانی معتقد بودند. در مسائل سیاسی بسیار محتاط نظر می‌دادند و اگر نظری نیز می‌دادند، غالبا در تایید نظر رسمی دولت بود.
در سالهای اخیر گویا روند پیشین تغییر کرده و برخی امامان جمعه در فعالیتها، گفته‌ها و خطبه‌های خود، اولویت را به مسائل دیگری از جمله مسائل سیاسی و اجتماعی داده‌اند و این شیوه نو، انتقاداتی را در داخل ایران برانگیخته است. به نظر منتقدان، مشکل آن نیست که امامان جمعه موضع‌گیریهای سیاسی و اجتماعی دارند و یا خطبه‌های نماز جمعه را با تحلیلهای سیاسی همراه می‌کنند. مشکل اساسی در نوع و کیفیت موضع‌گیریها و تحلیلها و کم لطفی به عرف و نُرم سیاسی و اجتماعی و عنایت نورزیدن به ملاحظات دیپلماتیک و عدم توجه به مسائل مهم دیگری در حوزه سیاست و اجتماع است. دیگر آن که برخی امامان جمعه، در خطبه‌ها یا دیگر سخنان خود، کلماتی بر زبان می‌آورند که به لحاظ شکلی مشکلاتی دارد و حاکی از خشم و غیظ است و معلوم نیست تا چه اندازه این گونه سخنان در حل مشکلات و معضلاتی که آنها را نگران کرده‌ است، موثر باشند. به اعتقاد منتقدان، برخی سخنان رنگ و بویی شخصی دارند؛ در حالی که از تریبونی مانند نماز جمعه، توقع ابراز سخنان و بیان سلایق شخصی نمی‌رود. موضوعات این گونه سخنان، مختلف و پرشمار است و از احکام شرعی گرفته تا مسائل خانواده و عرصه هنر و حتی جزئیات مسائل مربوط به انرژی اتمی را شامل می‌شود. برخی از این گونه اظهارات نه تنها بخشی از مردم ایران را رنجانده بلکه کشورهای همسایه را نیز به اعتراض واداشته و انعکاس جهانی به خود گرفته و سرتیتر رسانه‌های مهم دنیا شده است. چندی پیش یک امام جمعه، در تریبون نماز جمعه، مردان هموطن خود را که همسرانشان با آرایش در مجامع عمومی حضور می‌یابند، با عنوانی اهانت‌آمیز خطاب کرد که انعکاس داخلی و خارجی وسیعی داشت. در واقعه‌ای دیگر، امام جمعه‌ای جشن ملی چهارشنبه سوری ایرانیان را در حد شرک به خدا نکوهش کرد. یک امام جمعه، اخیراً مرگ یک مقام سیاسی همسایه را به صورتی نامتعارف تبریک گفت و به او وعده عذاب الهی داد که با اعتراض رسمی کشورهای عرب همسایه رو به رو شد. امام جمعه‌ای دیگر، از برگزاری کنسرت موسیقی سنتی ایرانی با عنوان «مطرب‌بازی» یاد کرد که در نظر اهالی موسیقی در ایران، عنوانی اهانت‌آمیز تلقی می‌شود و اعتراضات وسیعی را در میان علاقه‌مندان به موسیقی سنتی برانگیخت.
امامان جمعه، از اواخر دهه هفتاد شمسی نیز هر از گاهی در قامت منتقدان دولتهای ایران ظاهر شده‌اند. این روند در سالهای اخیر سیر صعودی داشت. آنها در چهار سال نخست ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد بیشتر حامی قوه مجریه بودند و غالبا در خطبه‌های نماز جمعه، سیاستهای داخلی و خارجی او را برای اذهان عمومی توجیه می‌کردند؛ اما چند سال بعد، احمدی نژاد سیاستهایی را برگزید که گاه با سیاستهای رسمی جمهوری اسلامی همخوانی کامل نداشتند. این باعث گشت تا امامان جمعه در دوره چهار ساله دوم ریاست جمهوری احمدی نژاد به منتقدان جدی و دائمی دولت او تبدیل شوند. اینک پس از روی کارآمدن دولت حسن روحانی نیز به نظر می‌رسد که این نقش کم و بیش برای نهاد مهم مذهبی و تبلیغی امامت جمعه حفظ شده و هر از چندگاهی شاهد انعکاس اعتراضات و انتقادات امامان جمعه نسبت به برخی سیاستهای دولت حسن روحانی و پاسخ دولت به آنها در رسانه‌های جمعی هستیم. نمونه آن اظهارات اخیر آیت الله موحدی کرمانی در نماز جمعه تهران است که در اعتراض به برخی بخشهای توافقنامه اتمی، خطاب به دولت گفت: «یک روز هم ممکن است آنچه اتحادیه اروپا می گوید را در توافقنامه بگنجانند که ایران باید به هم جنس بازی اجازه دهد.» حال باید منتظر ماند و دید که عکس العمل مقامات بلندپایه و رسمی کشور نسبت به تشدید روشی که برخی امامان جمعه برگزیده‌اند چیست و آیا این روند همچنان ادامه می‌یابد یا نه.