سروش محلاتی: تشکیلات مسیحی خدا را تا حد خویش پایین آورد

روزنامه شرق در صفحه 6 به روایت برگزاری همایش «کیش مهر» با موضوع «بررسی اندیشه علامه طباطبایی» در دانشگاه تهران پرداخته و زیر عنوان «فیلسوف استبداد ستیز»، خلاصه ای از سخنان سروش محلاتی، محسن آرمین و مرتضی جوادی‌آملی را منتشر ساخته است.
 
سروش محلاتی معتقد است آثار علامه نشان از مطالعه دقیق تاریخ اسلام و مسیحیت دارد و بیشترین بحث علامه با پروفسور کربن در سال ١٣۴٠ در خصوص «حلول» بوده است. این سخنران می افزاید: «کلیسا هم مظهری از همان حلول تلقی می شده است. یعنی خدا این‌قدر پایین آمد که تشکیلات مسیحی گفتند اینهایی که ما تشخیص می‌دهیم از زبان خودمان صحبت نمی‌کنیم، خدا گفته است و به حساب شخص ما نگذارید به حساب حضرت حق بگذارید. وقتی چنین معادله‌ای درست شد که ما زبان خدا هستیم دستشان و زبانشان باز شد تا هرکاری که می‌خواهند انجام دهند زمینه قبولش بین مردم متدین وجود داشته باشد. در کتاب رساله تشیع در دنیای امروز بخش‌هایی از کتاب مباحثات با کربن آمده است، در صفحه ۵٧ بحث کلیسا را که مطرح می‌کند، می‌گوید کلیسا به همین حلولیت درباره حضرت عیسی قناعت نکرد و دوباره همین حلول را به خود تعمیم داد و خود را به‌جای مسیح فرض نمود.»
 
 
در بخش دیگری از سخنان سروش محلاتی می خوانیم:
«علامه که سطربه‌سطر آیات قرآن را می‌خواند می‌رسد به آیاتی که مربوط به سوءاستفاده از دین و علمای دین است؛ وقتی که وارد قدرت می‌شوند و قدرت سیاسی را به دست می‌گیرند. اینها در قرآن به نحوی مطرح شده است و سابقه آن مشخص می‌کند که عالمان دین در مسیحیت و یهودیان وقتی به قدرت رسیدند چه عملکردی داشتند. تعبیر قرآن این است که همین قرآن برای عده‌ای سبب هدایت و برای عده‌ای دیگر سبب ضلالت است و اگر کسی فکر کند هیچ‌گونه زمینه‌ای برای سوءاستفاده از پیام انبیا وجود ندارد نه‌تنها واقعیت‌های تاریخی را نپذیرفته بلکه با خود قرآن مواجهه صریحی نداشته است. مواجهه امیرالمؤمنین با خوارج و معاویه و تعبیراتی که ایشان به کار می‌برد دقیقا اشاره به استفاده ابزاری از دین دارد….»
 

تأثیر گفتمان‌های جدید بر تفسیر المیزان
سخنران بعدی محسن آرمین بود که درباره تأثیرات اجتماعی تفسیر المیزان سخن گفت. او با اشاره به تحول عظیم جریان تفسیر در تاریخ معاصر، علت این تحول را تغییر شرایط و فضای گفتمانی سیاسی اجتماعی دانسته است. آرمین معتقد است «مبدأ این تحول یا ریشه‌های آن را ما باید در مواجهه جامعه اسلامی با فرهنگ و مدنیت غرب جست‌وجو کنیم. آنچه در ایران ضمن جنگ‌های ایران و روس رخ داد و ایرانی‌ها با مدنیت غرب به این ترتیب آشنا شدند و در مصر با حمله ناپلئون رخ داد. این مواجهه نابرابر بود، یعنی در ضمن برخورد نظامی و شکست سخت مسلمان‌ها می‌توان گفت که مسلمان‌ها را با یک بحران هویت مواجه کرد.

این حرکت اصلاحی در سطح اندیشه دینی با این فرض و اصل شکل می‌گیرد که باید در نگاه خود تحولی رخ دهیم و تا نشود امکان پیشرفتی نیست. نگاه به غرب هم تا حدودی اصلاح می‌شود یعنی وجه سیاسی از وجه تمدنی او تفکیک می‌شود. این حرکت نتایجی، هم در سطح سیاسی و هم درسطح شاخه‌های مختلف اندیشه‌ای، ازجمله تفسیری دارد. جریان اصلاح اندیشه تفسیری در ذیل این اندیشه اصلاح دینی شکل می‌گیرد و پرچمدارش شیخ محمد عبده صاحب کتاب تفسیر المنار است….
از این مرحله به بعد ما شاهد تفاسیر اجتماعی، عقلانی و اجتهادی هستیم. تفسیر المیزان از این جمله است و وامدار این حرکتی که در عصر جدید شروع شده است….»

علامه دنبال آزادی عقل است
شرق به سخنان پایانی مرتضی جوادی‌آملی درباره نوآوری‌های فلسفی علامه طباطبایی و مسئله آزادی اشاره کرده و از قول او می نویسد:
او که معتقد است راجع به علامه سخن‌گفتن کاری دشوار است، می گوید: « شخصیتی از گوشه‌های وادی‌السلام نجف در کنار عارف روزگار ما سیدعلی آقای قاضی فعالیت‌های نفسانی و عرفانی خودش را تجربه می‌کند و آن نظرات بلند عرفانی را در آن ساحت می‌بیند و همچنین می‌آید در فضای روشنفکری با دانشمندان و اندیشمندان روشنفکری که فضاهای جدید را کاملا با مرحوم علامه مرور می‌کنند، وارد گفت‌وگو شده و با نظرات آنها آشنا می‌شود. با جناب دکتر نصر از یک‌سو و جناب پروفسور هانری کربن از سوی دیگر و جمال آفتاب و اشعار عرفانی حافظ و… با یک دست، یک دریایی از معرفت‌های عرفانی را پایه‌ریزی می‌کند و با دستی دیگر جلوه‌های فلسفی را در عمق نگرش‌های حکمت متعالیه مرور می‌کند و در جهتی دیگر کتاب عزیز و عظیم المیزان را می‌نگارد؛ از سویی دیگر شخصیت‌ها و افرادی مانند شهیدمطهری و جوادی‌آملی و دیگرانی که امروزه یادگار اندیشه و تفکر او هستند. گاهی با روشنفکرانی نشست و برخاست دارد که اعتقاد چندانی به توحید ندارند، ولی ایشان با او وارد گفت‌وگو می‌شود. اگر به جهات عدیده، او را بی‌نظری بدانیم سخن گزافی نگفته‌ایم. نه‌تنها عمق و گستردگی وجود او فراوان بوده است، بلکه این تنوع وجودی و جامعیت وجودی او بی‌نظیر است….»
 
 
 
یک روان‌پزشک غربی: تأثیرگذاری بالای «رادیکال‌های سابق» و «مادران» می تواند افراط‌گرایان دینی را بازگرداند
در صفحه 12شرق، گزارش «مادران جهنم را بهشت می‌کنند»، خواننده را به خانواده هایی می برد که مادر، فرزند داعشی را همراهی نمی کند. در بخش هایی از این گزارش می خوانیم:
 
«…. امروز تعداد مادران اروپایی و غربی که پسران‌شان به داعش پیوسته‌اند و در عملیات انتحاری یا جنگ کشته شده‌اند، در حال افزایش است. به‌همین‌دلیل برخی از این مادران دور هم جمع شده‌اند و تصمیم گرفته‌اند برای آرامش خودشان و جهان، به اطلاع‌رسانی درباره افراط‌گرایی بپردازند. اما این مادران چه کسانی هستند؟
…. در طول چند سالی که از جنگ سوریه و ظهور داعش در خاورمیانه می‌گذرد، حدود ٢٠ هزار تبعه خارجی برای پیوستن به مبارزه برای جناح‌های مختلف رادیکال اسلامی به سوریه و عراق رفته‌اند که بیش از سه هزار نفر از آنها از کشورهای غربی هستند. درحالی‌که برخی از این افراد با دعای خیر خانواده راهی می‌شوند، بیشتر آنها در خفا و بدون خداحافظی می‌روند. پس از رفتن آنها، پدر و مادرشان خود را در یک غم و اندوه عمیق حس می‌کنند که غم و اندوه ازدست‌دادن یک کودک است، همراه این غم احساس گناه هم دارند درباره اینکه چه خطایی نسبت به کودکشان انجام داده‌اند که به این مسیر کشیده شده است. همچنین حسی از شرم در مواجهه با دوستان و همسایگان را تجربه می‌کنند؛ همراه با احساسی از شک درباره تمام چیزهایی که درمورد شخصی که او را به دنیا آورده‌اند، نمی‌دانسته‌اند. در طول سال گذشته، ده‌ها نفر از این مادران از سراسر جهان یکدیگر را پیدا کرده‌اند تا یک اتحاد عجیب در برابر از دست‌دادن فرزندانشان ایجاد کنند. آنچه این مادران می‌خواهند، بیش از هر چیز، این است که بر حس پوچی که در نبود فرزندانشان به آنها دست داده است، فائق آیند یا شاید چیزی معنی‌دار در مرگ آنها پیدا کنند….

مادران با هم متحد می‌شوند
این فقط خانواده‌ها و جامعه نیستند که می‌توانند با آموختن درباره رادیکالیسم، مانع از گسترش آن شوند. تأثیر عمیق‌تر این آگاه‌سازی را می‌توان بر خود افراط‌گرایان نیز دید. دکتر «دانیل کوهلر»؛ روان‌پزشکی آلمانی معتقد است می‌توان با صحبت‌کردن با تندروها، آنها را از مسیر خشونتی که انتخاب کرده‌اند، بازگرداند. البته این کار راه دارد. کوهلر می‌گوید: «دو گروه از افراد هستند که تأثیرگذاری بسیار بالایی روی افراط‌گرایان دینی دارند؛ کسانی که خود زمانی رادیکال بوده‌اند و مادران. در اسلام به‌خاطر نقش بسیار مهمی که مادر دارد، می‌تواند کمک بسیار زیادی برای برگشت افراط‌گرایان به مسیر تعادل داشته باشد. اگر یک مسلمان رادیکال باشید باید از مادرتان برای رفتن به جنگ اجازه بگیرید یا با او خداحافظی کنید…. به‌همین‌دلیل است که اکنون در تمام جهان مادران دست به اقدامات مشابهی می‌زنند…. متحدانی علیه رادیکالیسم که می‌دانند آنچه اتفاق افتاده، با آگاهی‌بخشی قابل پیشگیری است.»
 
 
 
دیگر عناوین برگزیده «شرق» امروز:
 
رهبری: نفوذ به شیوه موردی در دستگاه‌های سیاسی، حکومتی و حتی دینی سابقه‌ای طولانی دارد
 
 
آیت‌الله سبحانی: روحانیان به مسائل فقهی بپردازند / تبلیغ مسائل دینی فقهی یکی از نیازهای روز جامعه است و مبلغان باید همواره در نظر داشته باشند که چه اشکال‌ها و نیازهایی در جامعه وجود دارد. اکنون ۴٠ رسانه به زبان‌های مختلف علیه شیعه سخن می‌گویند و اقدام آنها علیه ما به آن دلیل است که منطق شیعه منطق محکمی است، استقلال‌طلب بوده و با استعمار مخالف است و از همین رو شرق و غرب علیه تشیع سخن می‌گویند.
 
 
آغاز دور جدید طرح امنیت اخلاقی / براساس طرح جدید پلیس با افراد بدحجاب، مزاحمان نوامیس و دیگر افرادی که اقدام به هنجارشکنی و رفتارهای خارج از چارچوب و عرف دینی و اجتماعی داشته باشند، برخورد می‌کند.
 
 
تهدید دوباره فرانسه توسط داعش / به نوشته روزنامه «دیلی‌میل» در تصاویر منتشرشده در توییتر یک تروریست که کلاه دو چشمی به چهره داشت، هشدار داد: «ما می‌آییم. ما می‌آییم تا کشور شما را نابود کنیم». مشخص نیست که این فیلم کجا ضبط شده؛ اما این تروریست به دوربین می‌گوید: «آهای فرانسوا اولاند! تو اعلان جنگی کردی که در آن نمی‌توانی پیروز شوی. تو قادر به پیروزی در این جنگ نخواهی بود. تو به مردم کشورت قول داده‌ای که در این جنگ پیروز شوی، اما این پیروزی به ما وعده داده شده است».