یک استاد دانشگاه: آگاهی تاریخی ما از برداشت‌های نادرست روشنفکران از ایدئولوژی‌ها لطمه خورده است

اعراب مهاجر، قربانی بحران هویت
اعتماد در شماره امروز خود، عنوان «شکوه شیعه» را برای انعکاس «پیاده روی عظیم و میلیونی» اربعین برگزیده و در کنار صفحات ویژه درباره جدیدترین گزارش رئیس آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای، درسگفتاری از سید جواد طباطبایی را به چاپ رسانده و ذیل عنوان «خلافت نمی‌تواند در ایران بازتولید شود» و «تبیین داعش با استمداد از ایده‌آلیسم آلمانی»، بحران هویت اعراب مهاجر در اروپا را از دلایل گرایش آنها به داعش دانسته است؛ بحرانی که از فروپاشی خلافت در دنیای اسلام از سویی و نبود مفهوم ملت در میان آنان از سوی دیگر ناشی شده است.
 
این روزنامه از قول این استاد دانشگاه آورده است:
«ایران یک نظریه است یعنی ایران جنبه‌های نظری دارد که به ما اجازه داد زبان و فرهنگ آن را دوباره تجدید بکنیم و همین عدم انحلال ایران در خلافت نشان می‌دهد که ما یک‌سری امکانات نظری بسیار اساسی داشتیم که با آن توانستیم خود را در آن شرایط پیچیده، در «درونِ بیرون» جهان اسلام بازسازی کنیم و فرهنگ‌‌مان را تجدید کنیم، و در نتیجه ما هرگز جزوی از امپراتوری اسلامی نشدیم. ایران به لحاظ دینی درون دستگاه خلافت بود اما به لحاظ غیردینی یا فرهنگی در بیرون آن قرار داشت.»

وی معتقد است وقتی کشورهای عربی وارد خلافت شدند، هویت قبل از اسلام خود را از دست دادند، بنابراین وقتی آنان با فروپاشی خلافت در بغداد در قرن هفتم هجری، به تدریج از خلافت خارج شدند، به‌نوعی باید هویت باستانی خود را نیز تجدید می‌کردند اما این کشورها پس از خارج شدن از امت/خلافت اسلامی، همچنان عرب و مسلمان ـ به همان کیفیتی که در داخل خلافت بودند ـ باقی ماندند. چون این کشورها هویت باستانی خود را در درون خلافت و امت از دست داده بودند.
 
در دیگر فرازهای منتخب این گفتار می خوانیم:
 

– روشنفکری عرب از یک‌سو نمی‌تواند ادعای هویت «ملی» بکند چون فرهنگ کهن آن در امت منحل شده و از بین رفته و فقط جنبه توریستی آن وجود دارد، از سوی دیگر، امت نیز به‌صورت عملی وجود ندارد، بنابراین نمی‌توانند هویت متشخصی برای خود تعریف کنند. این بخش از جهان اسلام در دنیای جدید، با یک اشکال اساسی روبه‌رو هستند که مانع کنار آمدن آنها با جامعه جهانی می‌شود، یعنی نه شهروند یک دولت ملی هستند و نه تابع یک امت واحد. به‌ویژه آنهایی که در کشورهایی مثل آلمان و فرانسه متولد شده‌اند.

 

– عدم نفوذ فکر جدید در درون ذهن سران عربستان، هم برای اروپاییان و هم برای بخش بزرگی از جهان اسلام مساله شده است، چون آنها نه به عنوان یک دولت ملی و نه به عنوان خلافتی برای یک امت، قادر به‌جذب این گونه مسلمانان پس‌زده نیستند.

 

 

– ما آگاهی تاریخی خود را تا حد زیادی در اثر ورود ایدئولوژی‌هایی که نمی‌دانیم از کجا آمده‌اند؟ چه می‌گویند؟ و چه تالی‌های فاسدی دارند، از دست داده‌ایم. روشنفکران ما این ایدئولوژی‌ها را از راه علوم اجتماعی جدید وارد کرده‌اند. آنها با جهل به مواد تاریخی غرب و برداشتی نادرست از مبانی غربی، فکر می‌کنند که ما باید به‌ کثرت‌ها دامن بزنیم و بگوییم «چهل تکه» هستیم! یعنی اینکه اگر ما تاکنون ملت واحدی بودیم، از نظر تکثرگرایی، امر بدی بوده و ما باید به این کثرت‌ها که ادعاهای خطرناکی دارند دامن بزنیم.

 

– روشنفکری ما خلاف جهت آنچه که در اروپا رخ داده است، حرف می‌زند. البته وقتی تمام «خاص»ها ادعای «عام» بودن بکنند و تنها در روزنامه‌ها منتشر شود خطری نیست، اما اگر این امر را به یک ایدئولوژی مترقی تبدیل کنند، کمااینکه الان کرده‌اند، خطرناک می‌شوند.

 

دیگر عناوین برگزیده «اعتماد» امروز:
 
مقام معظم رهبری در دیدار با نخست‌وزیر مجارستان: استفاده از فرصت‌ برقراری گفتگوهای مهربانانه بین دنیای اسلام و مسیحیت، گامی در ایجاد شناخت صحیح و از جمله دستورات اسلام است. / برخی متفکرین دلسوز غربی سال‌هاست خطر وجود بحران‌های معنویت و مشکلات فرهنگی را متوجه شده و در خصوص آن هشدار داده‌اند. البته اکنون یک رویش معنوی آرام و نامحسوس، هم در اروپا و هم در امریکا با محوریت جوانان در حال شکل‌گیری است.
 
 
آیت‌الله امامی‌کاشانی در خطبه های نماز جمعه: نامه دوم مقام معظم رهبری خطاب به جوانان اروپایی دو محور دارد؛ محور اول ایدئولوژی دینی و محور دوم سیاسی است. ایدئولوژی دینی مربوط به تفکر اسلامی است و از این طریق همه با تفکر دنیای اسلام آشنا می‌شوند. اکنون که تمام جهان به یکدیگر وصل شده‌اند، بزرگان ادیان و دانشمندان در رشته‌های مختلف باید به گفتمان دینی بپردازند و فرهیختگان باید درباره مسیحیت، یهود و اسلام به بحث و گفت‌وگو بپردازند.
 
 
غلامعلی حداد عادل در سخنرانی پیش از خطبه‌های نمازجمعه تهران: در سال‌های اخیر ایام اربعین تبدیل به پدیده دینی و اجتماعی شده است.