بازگشت یک روزه شریعتی به آکادمی
شرق در شماره امروز به گزارش سمینار «شریعتی و آینده علوم انسانی» پرداخته و خلاصه ای از سخنرانی احسان و سارا شریعتی، بیژن عبدالکریمی، مقصود فراستخواه و هادی خانیکی را منتشر ساخته است. در بخش‌های دیگر، قرائت انقلاب اسلامی درباره زنان و گزارشی از نشست امسال آکادمی آمریکایی دین نیز به چشم می خورد.
فرزند دکتر شریعتی: شریعتی در پی بازسازی اندیشه دینی در جهان اسلام به مدد علوم انسانی مدرن بود
احسان شریعتی در سخنرانی خود از پرداختن به نقش دکتر علی شریعتی در به‌کارگیری علوم انسانی جدید به عنوان تجربه‌ای تأمل‌برانگیز یاد کرده و نقد میراث فکری او را حائز اهمیت دانسته است.
وی معتقد است پروژه شریعتی، در تداوم آغازگری سیدجمال‌الدین اسدآبادی (مشهور به افغانی) و طرح‌افکنی فلسفی علامه اقبال لاهوری، موفق شد پروژه «بازسازی» اندیشه دینی در جهان اسلام را به مدد علوم انسانی مدرن، پی گیرد و نوعی مقاومت فرهنگی- عقیدتی را در عصر «ایدئولوژی‌ها و انقلاب‌ها» سامان بخشد.
فرزند دکتر شریعتی با تاکید بر اینکه در طرح «نوزایی» فرهنگ ملی و «پیرایش‌گری» دینی شریعتی، نوعی رویکرد «بینارشته‌ای» محسوس است، جامعه ایران را به دو دلیل نضج مدنی «نواندیشی دینی» و آزمون و تجربه کلیه طرح‌افکنی‌های «سنت‌گرایانه و بنیادگرایانه»، مصون و واکسینه‌شده ارزیابی نموده است.
سارا شریعتی: زندگی‌نامه شریعتی هم روایت محنت است
سارا شریعتی، فرزند دیگر دکتر شریعتی در سخنان خود به سرنوشت اندیشه دکتر شریعتی پرداخت و با بهره‌گیری از سخنان محمد جابری نویسنده مراکشی، زندگی‌نامه او را «روایت محنت» توصیف کرده و دلیل آن را سرکوبی روشنفکران به دست حاکمان مستبد دانسته است.
او معتقد است زندگی‌نامه خودنوشت شریعتی را می‌توان ذیل ادبیات محنت نام‌گذاری کرد و این محنت، هم در ریشه سیاسی داشته و هم ریشه دینی، زیرا وی نقشی به‌عنوان اصلاح‌گر دینی داشت.
فرزند دکتر شریعتی اما شکاف میان «طبیعت انسانی» و «مسئولیت اجتماعی» شریعتی را نیز دلیل دیگری برای محنت وی برشمرده و به عنوان نمونه از قول او درباره انتخاب رشته دانشگاهی‌اش می گوید: «من اگر خودم بودم و خودم، فلسفه می‌خواندم و هنر. تنها این دو است که دنیا برای من دارد. خوراکم فلسفه و شرابم هنر و دیگر بس! اما من… جامعه‌شناسی را برگزیدم و بیشتر جامعه‌شناسی مذهبی و جامعه‌شناسی جامعه مسلمان که به استطاعت اندکم شاید برای مردمم کاری کرده باشم.»
وی می‌کوشد با تأکید بر تفاوت بازنمایی و داوری سه مفهوم فلسفه، دین و عرفان در آثار شریعتی و در زندگی‌نامه خودنوشت وی، نشان دهد شناخت شریعتی جز با خوانش هم‌زمان اندیشه، که در آثار اجتماعی وی بازتاب می‌یابند و زندگی، که در روایت‌های خود منعکس می‌شوند، ممکن نیست.
سارا شریعتی در بخش دیگری از سخنان خود گفته است:
«شریعتی به‌عنوان نظریه‌پرداز اجتماعی، جامعه‌شناس، روشنفکر و کنشگر شناخته می‌شود. این شریعتی برخلاف نسل بعدی روشنفکران دینی، نه علوم و معرفت‌شناسی دینی و نه دین عالمانه، بلکه واقعیت دین موجود را موضوع مطالعه خود قرار می‌دهد، دین زنده، زیسته، دینی که عامه مردم باور دارند و از آن تبعیت می‌کنند. رویکرد وی به این دین، رویکردی انتقادی است. می‌خواهد ظرفیت‌های این دین واقعا موجود را بشناسد و استخراج و تصفیه کند. شیعه‌شناسی و اسلام‌شناسی‌اش را نقد و پالایش کند و به اصل خود بازگرداند. با این هدف، وی به سراغ ابزار دین موجود می‌رود….»
بیژن عبدالکریمی: وجه تمایز شریعتی با دیگران، ایجاد ارتباطی دیالکتیکی بین سنت تاریخی و جهان مدرن است
شرق در صفحه 15 میزبان متن سخنرانی «بیژن عبدالکریمی» در سمینار «شریعتی و آینده علوم انسانی» است و ذیل عنوان «شریعتی و شاخصه‌های تفکر آینده» آورده است:
«بخشی از سرمایه‌های بزرگ فرهنگی کشور معتقدند شریعتی ایدئولوژیست است و اندیشه او وجهی ایدئولوژیک دارد، از این‌رو در یک ساختار تفکر ایدئولوژیک که حاصل خشم و کینه نسبت به شرایط تاریخی کنونی است، یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های فرهنگی و اجتماعی ما را از نسل جدید ستانده‌اند. اهل آکادمی باید این سرمایه اجتماعی را به جایگاه خود بازگردانند.»
وی که معتقد است اندیشه شریعتی با آینده ما نسبت دارد و آینده مللی مثل ما نیز با آینده جهانی درهم‌تنیده است، دو پرسش را مطرح می کند: ۱-شریعتی برای آینده تفکر ما ایرانیان یا مسلمانان چه ارمغان‌هایی دارد؟ ۲- آیا در اندیشه شریعتی می‌توان عناصری یافت که با روند تفکر جهانی همسو باشد؟
این استاد دانشگاه پاسخ دو سوال فوق را مثبت دانسته و بر این عقیده است که شریعتی نه مثل بنیادگرایان و سنت‌گرایان سعی دارد زیست – جهان مدرن را به عالم سنت ببرد و نه همچون غالب روشنفکران می‌کوشد صورت عقل مدرن را به سنت تاریخی ما تحمیل کند. بنابراین وجه تمییز شریعتی با دیگر متفکران ما، ایجاد ارتباطی دیالکتیکی بین سنت تاریخی و جهان مدرن است و به این معنا شریعتی از موضع عقل مدرن به سنت تاریخی ما می‌نگرد و می‌کوشد زیست – جهان سنتی‌اش را وادار به تجدید حیات کند.
یک استاد دانشگاه: شریعتی با رهیافتی وجودی به فهم و تغییر وضع ما در این روزگار روی آورد
شرق در صفحه 15 خلاصه سخنرانی مقصود فراستخواه در این همایش را با عنوان «شریعتی، نوشریعتی» منعکس ساخته و به سهم شریعتی در مطالعات اجتماعی در حوزه‌های مختلفی مانند جامعه‌شناسی دین، مردم‌شناسی دین، انسان‌شناسی و فرهنگ دینی پرداخته است.
وی معتقد است مهم‌ترین وجه مشخصه شریعتی؛ «جریان وجودی» است و این تمایز به اندازه‌ای تک و یگانه و متفاوت و متفرد است که هر کوشش دیگری با این صبغه و سیاق را بعد از شریعتی، باید به‌مثابه یک «نوشریعتی» تلقی کرد.
این استاد دانشگاه افزوده است: «شریعتی با رهیافتی وجودی به فهم و تغییر وضع ما در این روزگار روی آورد و با وضع هستی‌شناختی ما درگیر شد و این رویکرد شریعتی به وضع معاصر ایران، منشأ مدرسه روشنفکری و پروژه اجتماعی دشواری شد و به همان میزان که نیرومند، نافذ، گسترش‌یابنده، پرتأثیر و متمایز بود، پیچیده، پرمخاطره و پرابهام نیز بود. شریعتی نماند تا ببینیم او خود با سرشت فرار و با افت‌و‌خیزهای غافلگیرکننده این پروژه چگونه دست‌‌به‌گریبان می‌شود.»
خانیکی: مخاطبان شریعتی فرازمانی، فراطبقاتی و فرااجتماعی هستند
روزنامه شرق در صفحه 15 و ذیل عنوان «گفت‌وگو «با» شریعتی»، خلاصه ای از سخنرانی هادی خانیکی در سمینار «شریعتی و آینده علوم انسانی» را منتشر ساخته و با اشاره به کوشش‌های فراوان شریعتی برای گفتگو و کنش میان سه نهاد دانشگاه، فرهنگ و سیاست بر سر مسائل مشترک، هدف او را هم‌پیوندی میان سه چهره شاخص دانشمند، روشنفکر و کنشگر و دانسته و کار وی را به سه حوزه سخن‌گفتن، معلمی‌کردن و نوشتن تقسیم نموده است.
این سخنران با اشاره به تقسیم بندی آثار شریعتی به سه حوزه اجتماعیات، اسلامیات و کویریات، بر این عقیده است که شریعتی وقتی معلم است، بهتر می‌تواند با مردم ارتباط برقرار کند. وی مفاهیم اساسی اندیشه شریعتی را متکی بر دو سطح دانسته است؛ در سطح اول بر انتقال مضمون انسانی تکیه دارد که نزدیک به زبان ارسطویی است و در وجه دوم که به اجتماعیات و اسلامیات می‌پردازد به نقش اجتماعی، آموزشی و تاریخی پیام تأکید دارد.
خانیکی مخاطبان شریعتی را فرازمانی، فراطبقاتی و فرااجتماعی دانسته و شیوه ارتباطی متکی بر نقد و ارزیابی مستمر مفاهیم نظری و محیط اجتماعی را دارای مبانی نظری و آثار عملی فراوان ارزیابی کرده است.
قرائت انقلاب اسلامی درباره زنان، ناشی از اسلام رحمانی است
یادداشت «آئینه‌وند، زن، معرفت تاریخی» عنوان یکی از یادداشت‌های امروز شرق است که به قلم رحیم عبادی، مدرس دانشگاه نوشته شده. نگارنده معتقد است اسلام در جوامع مختلف از دو نوع قرائت توأم با عمل یا رفتار برخودار بوده، از یک‌سو با قرائتی از دین، سازگاری دین با زندگی و توسعه و پیشرفت و آزادی در چهره اسلام رحمانی تجلی یافته و از سوی دیگر با قرائتی دیگر از اسلام، خشونت و افراطی‌گری، اسلام‌هراسی و نفرت و ناسازگاری دین با صلح.
وی یکی از شاخص‌های قرائت وهابیون و متحجران را نگاه آنها به زنان و جایگاه و نقش و مسئولیت آنها در جامعه دانسته و با نکوهش ظلم و بی‌مهری بسیاری از مکاتب و نحله‌های فکری در حق زنان، قرائت نوین انقلاب اسلامی درباره زنان و مبانی و رویکردهای آن را ناشی از اسلام رحمانی دانسته است.
رحیم عبادی در فراز پایانی می نویسد: «شاید وقت آن رسیده باشد که محققان و اندیشمندانی که دغدغه این امور را دارند، در کنار نهادهای مسئول و متولی، همچون مراکز حوزوی و دانشگاهی و دولت (معاونت امور زنان و خانواده) و نهادهای غیردولتی، از جمله مؤسسه مطالعات و تحقیقات مسائل زنان، با تلاشی همه‌جانبه و گسترده، زمینه را برای تحقیقات و مطالعات همه‌جانبه و عمیق برای استخراج مبانی و اصول تفکر اسلام نسبت به امور زنان فراهم آورند. گروهی از متولیان با برگزاری نشست‌های اختصاصی تحت عنوان «زن، معرفت دینی و اندیشمندان معاصر» ضمن مروری براندیشه‌های مصلحان بزرگ اجتماعی، ابعاد و زمینه‌های مورد نیاز جامعه امروز در حوزه زنان را شناسایی و تببین و تقدیم اهل فکر و خرد کنند. بر همین اساس نخستین نشست این مجموعه به معرفی و بررسی ابعاد افکار، آرا و اندیشه یکی از این پیشگامان، استاد تمام تاریخ اسلام دانشگاه تربیت مدرس مرحوم دکتر آئینه‌وند اختصاص خواهد داشت. با هدف آشنایی بیشتر با افکار و اندیشه‌های استاد اولین نشست با عنوان «آئینه‌وند، زن و معرفت تاریخی روز سه‌شنبه، ۲۴ آذر در دانشگاه تربیت مدرس برگزار می‌شود.»
تجربه‌ای از آکادمی آمریکایی دین
این روزنامه در صفحه 11 به انعکاس گزارش نعیمه پورمحمدی، استادیار دانشگاه ادیان قم از همایش آکادمی آمریکایی دین در نوامبر گذشته پرداخته و با اشاره به اینکه «آکادمی آمریکایی دین» بزرگ‌ترین انجمن دین‌پژوهی دنیاست و همه ساله با همکاری انجمن ادبیات کتاب مقدس بزرگ‌ترین نشست در حوزه دین‌پژوهی را برگزار می‌کند، تجربه خود از شرکت در پنل‌های فلسفه دین را ارائه داده است.
وی به روایت یکی از جلسات با موضوع «انتقاد به مقوله‌بندی فلسفه دین» پرداخته و از به چالش کشیده شدن مقوله‌بندی موضوعات فلسفه دین در دنیای جدید در چهار جهت پرداخته است.
مادر مهربان رسانه ملی با چادر و لباس مشکی است و مادر بی‌تفاوت و بی‌فکر با لباس‌های رنگی و طرح‌دار
شرق در صفحه 16 گزارش معصومه اصغری از «نشست آسیب‌شناسی صنعت مد و لباس و نقش رسانه» را به چاپ رسانده و به این نکات پرداخته است:
دیگر عناوین برگزیده «شرق» امروز:
فاطمه راکعی: خبر تعلیق حکم هشت بخشدار زن استان خوزستان ناراحت‌کننده است / آنچه باعث برخی مقاومت‌ها می‌شود مسئله‌ای زیربنایی و زیرساختی نیست زیرا از نظر زیربنایی اسلام و فقه شیعه، قوانین کشور و همچنین رهنمودهای رهبر انقلاب راهگشاست. اگر در جامعه مخالفتی نسبت به حضور زنان وجود داشته باشد، اکثریت مطلق را ندارد.
شماره هجدهم دور جدید مجله ایران فردا با پرونده‌ای کامل به بررسی بنیادگرایی اسلامی پرداخته است. مقصود فراستخواه در گفت‌وگو با این نشریه، شبیخون تکفیر را در غیاب اصلاح دینی ارزیابی کرده است.
کشتار شیعیان در نیجریه و گفت‌وگوی تلفنی وزرای خارجه / در پی بروز حوادث ناگوار نیجریه که در آن تعدادی از مسلمانان این کشور در مقابل مسجدی در شهر زاریا کشته و مجروح شدند، ظریف با جفری اونی ایما، وزیر امور خارجه نیجریه تماس تلفنی برقرار کرد.
شرق در شماره امروز به گزارش سمینار «شریعتی و آینده علوم انسانی» پرداخته و خلاصه ای از سخنرانی احسان و سارا شریعتی، بیژن عبدالکریمی، مقصود فراستخواه و هادی خانیکی را منتشر ساخته است. در بخش‌های دیگر، قرائت انقلاب اسلامی درباره زنان و گزارشی از نشست امسال آکادمی آمریکایی دین نیز به چشم می خورد.مرور مطبوعات/ سه‌شنبه 24 آذر/ روزنامه شرق
