هنوز بین حوزه و دانشگاه دیواری بزرگ فاصله است

روزنامه اعتماد در شماره امروز، چهار یادداشت زیر را به مناسبت روز «وحدت حوزه و دانشگاه» منتشر ساخته است.
 
-یادداشت «وحدت حوزه و دانشگاه از آرمان تا عمل» به قلم سیدعلی میرموسوی، استاد علوم سیاسی دانشگاه مفید قم

-یادداشت «اجتهاد ارتباطی لازمه وحدت حوزه و دانشگاه است» به قلم محمود شفیعی، استاد علوم سیاسی دانشگاه مفید

– یادداشت «وحدت در گروی تعامل حوزویان و روشنفکران»، به قلم سید جواد میری، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

-یادداشت «خدمات متقابل حوزه و دانشگاه» به قلم بیژن جهانگیری، استاد دانشگاه تهران
 
 
 
هنوز  بین حوزه و دانشگاه دیواری بزرگ فاصله است
در  یادداشت «اجتهاد ارتباطی لازمه وحدت حوزه و دانشگاه است» به قلم محمود شفیعی، استاد علوم سیاسی دانشگاه مفید، به شأن نزول ایده وحدت بین حوزه و دانشگاه در جمهوری اسلامی پرداخته شده است.
در بخش هایی از این نوشتار می خوانیم:
 
«…. وقتی تجدد به کشور وارد می‌شود به تدریج ارتباط ارگانیک و تمام عیار در کل نظام اجتماعی ایران به هم می‌ریزد و جامعه در ابعاد گوناگون و در سطوح مختلف به جزیره‌های مختلف تجدد و سنت تبدیل می‌شود. نیروهای سنت گرا در یک جزیره و نیروهای تجددگرا نیز در جزیره‌ای دیگر زندگی می‌کنند…. هیچ نظام اجتماعی بدون داشتن یک رابطه ارگانیک در جامعه نمی‌تواند دوام بیاورد.
 
…. لزوم ترکیب بین سنت و تجدد مهم‌ترین شأن نزول بحث وحدت حوزه و دانشگاه است، از آن جهت که دانشگاه حامل فضایل دنیای جدید یا به عبارتی حامل تجدد است…. دانشگاه به مثابه یک نهاد، کاملا پدیده متاخری است و شاید بیش از صد سال از تاسیس دانشگاه در ایران نگذشته باشد. بنابراین دانشگاه حامل تجدد است و می‌خواهد دنیای جدید، جامعه جدید و زندگی جدید را برای ما توضیح دهد و امکان جدید زیستن را برای ما فراهم کند؛ اما نهاد حوزه یک نهاد بسیار قدیمی است که مهم‌ترین کارویژه آن نیز تامل در شریعت است.
 

…. کارویژه دانشگاه تامل در جامعه، تاریخ و طبیعت است، حوزه نیز می‌خواهد با تامل در شریعت، زندگی قدسی، دینی و معنوی را امکان‌پذیر کند. هم شریعت، هم جامعه، هم تاریخ و هم طبیعت همه مخلوق خدا هستند؛ طبیعت مخلوق تکوینی و شریعت مخلوق تشریعی بوده و سرمنشأ هر دو نیز خدا است. بنابراین همان‌گونه که در طبیعت تامل می‌شود و دانشی را به دنبال دارد در شریعت نیز تامل شده و دانش تولید می‌شود.
 
…. مباحثی که حوزویان برای سیاست و جامعه مطرح می‌کنند، مباحثی نیست که خود یک تنه و به تنهایی بتوانند حق مطلب را در آن ادا کنند، چرا که بسیاری از مباحث معطوف به جامعه و سیاست به طور ذاتی در عرصه دانش‌های حوزوی قابل تولید شدن نیست…. و لازمه تولید قواعد قابل دفاع از نظر عقلانیت تاریخی و اجتماعی در این عرصه مشترک، یک ارتباط دایمی بین حوزه و دانشگاه است که من اسم این نوع ارتباط را «اجتهاد ارتباطی» گذاشته‌ام، یعنی اجتهاد ما دیگر نمی‌تواند به شکل تک ذهن صورت بگیرد.

اجتهاد ما باید ارتباطی باشد، یعنی بهتر است دور میز اجتهاد، فردی به نام فقیه بنشیند و در سایر صندلی‌ها نیز اندیشمندان دانشگاهی باید حضور پیدا کنند تا بتوانند درباره به طور مثال حزب یا جامعه مدنی مسائل فقهی درست‌تر و قابل دفاع‌تری را مطرح کنند. در این صورت امکان ندارد یک فقیه با ارزش‌های دینی در برابر یک ارزش عقلانی، تجربی و اجتماعی قرار بگیرد.

ما در یک عرصه مدرن دینی زندگی می‌کنیم، یعنی هم می‌خواهیم جنبه‌های دینی و معنوی زندگی مدرن ما به شکل معتبر و عقلانی تولید و بازتولید شود و هم جنبه‌های دنیوی ما و لازمه آن نیز وحدت بین حوزه و دانشگاه است. از این وحدت می‌توان دفاع کرد چرا که یک وحدت شعاری نیست.
 
نگارند در انتها نتیجه می‌گیرد: « هنوز دیوار بزرگی بین حوزه و دانشگاه وجود دارد و به نظر می‌رسد این وضعیت ناشی از عدم تامل ما در این نکته است که واقعا چه نیازی برای وحدت بین حوزه و دانشگاه وجود دارد.»

 
 
وقتی توانایی‌های فنی و ساختمانی آستان قدس، مصداق وحدت حوزه و دانشگاه می شود!
بیژن جهانگیری در یادداشت خود با عنوان « خدمات متقابل حوزه و دانشگاه » گنجاندن دروس خاص در تمام برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها و تاسیس دفاتر مقام‌معظم رهبری در این موسسات را از نشانه های خدمات متقابل حوزه و دانشگاه دانسته و معتقد است خدمت متقابل دانشگاه‌ها به اهالی عالیقدر حوزه از علمای عظام تا طلاب چندان روشن نیست.

نگارنده که در صدد تهیه فهرستی از خدمات احتمالی حوزه به دانشگاه برآمده، با طرح این سوال که «آیا با گسترده بودن مسوولیت‌ها و توانایی‌های مالی، از حوزه هم در ساخت و عرضه خوابگاه‌های نمونه و تامین خدمات رفاهی کاری بر‌می‌آید؟». این استاد دانشگاه  به این سوال پاسخ مثبت داده و با برشمردن توانایی‌های فنی و ساختمانی «آستان قدس رضوی» به روایت سایت آن نهاد، از آن به عنوان زمینه‌ای برای خدمات حوزه به دانشگاه یاد کرده است.
 
این استاد دانشگاه در انتهای یادداشت خود به دو نکته اشاره کرده است:
 « اول اینکه تقدیم چنین خدماتی در کشور ما دارای سوابق تاریخی است که یکی از بهترین محل‌های بررسی و آشنایی با آن بحق، کتابخانه آستان قدس رضوی است و دوم اینکه عرضه این قبیل خدمات از طرف مراجع دینی به دانشگاه‌ها، در تاریخ گذشته و وضع حال‌حاضر، شماری از دانشگاه‌های صاحبنام جهان هم جایی دارد خواندنی.»