حرفهایی که درباره “سهروردی و افکار او” گفته شد و کریم مجتهدی را خوش نیامد

دکتر کریم مجتهدی: می خواهم افکار سهروردی و زندگی دردناکش را برای جوانان ملموس کنم
 
روزنامه اعتماد در صفحه 8 گزارشی از نشست نقد و بررسی کتاب «سهروردی و افکار او (تأملی در منابع فلسفه اشراق)» نوشته دکتر کریم مجتهدی را به چاپ رسانده و در مقدمه آن به قلم محسن آزموده آورده است: «…. کریم مجتهدی، استاد شناخته شده فلسفه غرب، کتابی درباره سهروردی و افکارش نوشته که در آن سهروردی را از منظری نو دیده است.

دکتر مجتهدی پیش از این عمدتا به فیلسوفان غربی پرداخته بود، ‌هگل، ‌کانت، دکارت و… اما در این اثر به این فیلسوف ایرانی نه به عنوان «یک عارف یا یک فیلسوف اصالت ماهیتی» که به عنوان «فیلسوفی اهل منطق» توجه داشته است…. این کتاب طی پنج ماه توانسته به چاپ دوم برسد.»
 
در این نشست، کریم مجتهدی، شهین اعوانی عضو هیات علمی مؤسسه حکمت و فلسفه، ‌رضا کوهکن عضو دیگر این موسسه و محمد منصور هاشمی محقق و پژوهشگر به سخنرانی پرداخته اند که خلاصه ­ای از نکات منتخب آن در پی آمده است:
 

محمد منصور هاشمی:
– یکی از جالب‌ترین نکات در مورد کتاب این است که دکتر مجتهدی بعد از سال‌ها کار در حوزه فلسفه غرب….، یک تک نگاری به معنای دقیق کلمه راجع به یک فیلسوف ایرانی نوشته است.
 
-سهروردی ایرانی‌ترین فیلسوف ایران است. ممکن است به اندازه فارابی به عنوان یکی از موسسان فلسفه اسلامی…. اهمیت تاریخی نداشته باشد، ممکن است جامعیت ابن سینا را نداشته باشد، اما به طور قطع ایرانی ترین فیلسوف ایران است.
 
-سهروردی میراث دار فلسفه یونان و به طور خاص میراث دار سنت نوافلاطونیان است. از سوی دیگر او متفکری مسلمان است و آن میزان در علوم اسلامی متوغل است که راجع به اصول فقه کتاب دارد….  اتفاقا فلسفه او به شناخت از دین نیز ربط دارد….
 
-او فیلسوفی است که برخی قصه ها را در بطن درک و بینش عرفانی ما قرار داده است.
 
-دکتر مجتهدی بر خلاف رویه دیگر کتاب ها، فلسفه سهروردی را بر مبنای ملاصدرا قرائت نکرده، بلکه او را با توجه به سنت های قبل از او قرائت کرده است.

‌رضا کوهکن:
– هانری کربن در آثارش کمتر به تقدیر از دیگران پرداخته اما شاهدیم که در آثارش به نوشته های دکتر مجتهدی ارجاع داده است.
 
-دکتر مجتهدی در این کتاب، به اهمیت تخیل تاکید کرده و در نگارش زندگی سهروردی از نقش خیال غافل نبوده است.
 
-عنصر خیال از جهات گوناگونی با اندیشه سهروردی ارتباط دارد؛ البته عنصر خیال از پیش از سهروردی با فارابی و ابن سینا و … وارد عرصه فلسفه اسلامی شده بود.
 
 
شهین اعوانی:
-در حوزه و دانشگاه‌های ما بین فلسفه مشاء، حکمت متعالیه و فلسفه اشراق، «فلسفه اشراق» مظلوم واقع شده و منابع محدود و کمی درباره آن وجود دارد. در نتیجه هر قدر هم که در این باب کار انجام شود، کم است و از این جهت اثر دکتر مجتهدی را باید قدر شمرد.
 
-نگاه یک فیلسوف در کل تار و پود تفکر فلسفی او تاثیرگذار است. انسان اشراقی چه به لحاظ عملی یا نظری سالک محسوب می شود…. وجه ممیزه این سالک با دیگر سالکان در نظام های عرفانی، توجه این سالک به منطق است.
 
 
کریم مجتهدی:
– فلسفه یک رشته کاملا تخصصی است و آن را در درجه اول باید خواند، چون به هر ترتیب در مکتب فلسفه نمی شود مستمع آزاد بود…. اگر با جان و دل قادر نباشیم به فلسفه بپردازیم، بهتر است به طور کلی از آن صرف نظر کنیم.
 
– از مطالبی که شنیدم خوشحال نیستم، به دلیل اینکه در کتاب من نکاتی است که اصلا در ایران مطرح نشده و در این جلسه نیز مورد غفلت قرار گرفته است. این نکات حرف هایی مربوط به تاریخ فلسفه است. من به تصور خودم نکاتی را یافته ام درباره منشا برخی از بحث های سهروردی که نه کربن به آن ها توجه کرده و نه در کتاب های رایج آمده است.
 
-در کتاب من جنبه های تخیلی زیاد است؛ تخصص من فلسفه تخیلی است…. تخیل همواره راه انحرافی نیست…. تخیلی که من به کار برده ام، البته به معنای کانتی کلمه نیست، اما دلم می خواهد افکار سهروردی و به خصوص آن زندگی دردناکش را برای جوانان امروز ملموس کنم.
 
 
 
"دیگری" را نمی‌توان به قتل رساند
اعتماد در صفحه 16 و در ششمین بخش از یادداشت هایی با عنوان «فلسفه و زندگی روزمره» به مواجهه امانوئل لویناس با سال ها زندان و نیز کشته شدن اغلب اعضای خانواده اش در نسل کشی هایی خونبار اشاره نموده و نوشته است: «او از جهان آدم‌ها نگسست یا با پتک به جان دیگران نیفتاد و در فکر انتقام نبود، او دقیقا در مسیری عکس این گام بر داشت. امروز او را به نام فیلسوف «دیگری» می‌شناسیم ….»

محسن آزموده با توصیف لویناس به عنوان «فیلسوف اخلاق» معتقد است «او ما را به کشف دیگری راهنمایی می‌کند. پذیرش او، مواجهه با او و رویارویی با چهره او. دیگری می‌تواند خطرناک باشد، ‌ای بسا که هست، می‌تواند نامهربان باشد، ترسناک باشد، غیراخلاقی باشد و… همه اینها را دیده‌ایم، همه را تجربه کرده‌ایم. اما این دلیلی نمی‌شود که ما مهربان نباشیم، ترسناک باشیم و غیراخلاقی باشیم.»