یک استاد فلسفه اسلامی: ملاصدرا راه نواندیشی را برای مسلمانان باز کرده است

نجفقلی حبیبی: ملاصدرا راه نواندیشی را برای مسلمانان باز کرده است
اعتماد در سالروز تولد ملاصدرا، آخرین حلقه از سلسله فلاسفه بزرگ ایرانی اسلامی، گفتگوی محسن آزموده و علی ورامینی با نجفقلی حبیبی، استاد فلسفه اسلامی را منتشر ساخته و زیر عنوان «علت بی‌اقبالی ملا در زمانه‌اش سیاسی بود» نگاهی متفاوت به زندگی و آراء وی انداخته است.
 
 این استاد دانشگاه  با اشاره به ایرانی بودن ابن‌سینا، سهروردی و ملاصدرا به عنوان سه فیلسوف موسس در فلسفه اسلامی، سخنان وارد شده درباره ملاصدرا را متنوع دانسته اما نسبت سرقت ادبی به او را کم‌لطفی به این عالم اسلامی دانسته است.

حبیبی با اشاره به اخراج ملاصدرا از پایتخت صفویه(اصفهان) تاریخ زندگی او در این زمان را بسیار مبهم دانسته و شرایط آن زمان را از عوامل عدم اقبال به اندیشه های وی دانسته است، هر چند بزرگ‌ترین فیلسوف زمان او یعنی میرداماد، اشعار مبالغه‌آمیزی راجع به ملاصدرا داشته است.
 

این استاد فلسفه اسلامی در این گفتگو، به این نکات منتخب نیز اشاره نموده است:

– دفاع قدرتمند صدرا از شریعت باعث می‌شود که فیلسوفان بعدی از او دفاع کنند.
 
– نگرش دنیای علمی نسبت به دین امروز نسبت به ۶۰ سال پیش بسیار متحول شده است، دانشمندان غربی قبلا بیشتر دین‌ستیز بودند، اما الان اکثرا یا موحد یا دچار تردید هستند.
 

– معتقدم که دین با فلسفه ناسازگاری ندارد، مگر اینکه دین را بد بفهمیم یا فلسفه را بد توضیح دهیم؛ یعنی اگر فلسفه درست حرکت کند و دین درست باشد، با هم ناسازگاری ندارند. مگر اینکه راه اشتباه بروند، مثل اینکه برخی تلاش می‌کنند دین را از مسیر عقلانیت دور یا فلسفه را گمراه کنند.
 
– در حیات فکری ملاصدرا می توان به ادواری قایل شد. او در ابتدا در مقام یک فیلسوف اهل بحث و گفتگو است اما در اواخر عمر از مقام گفتگو خارج می‌شود و این جهان را رقیقه حقیقت می‌داند. به همین خاطر از آیات شریفه برای بیان حرف خود استفاده می‌کند. او در اواخر دید دیگری پیدا کرده است و می‌گوید هر چه هست جلوه‌ای از خداوند است.

– ملاصدرا به اصل شریعت کار دارد و جزییات را به عهده فقها به عنوان مظاهر عقلای جامعه می‌داند. او خود بیشتر به جنبه روحانیت و معنویت دین می‌پردازد.

  – گرایش تصوفی در دوره صفویه با دستگاه شریعت نمی‌سازد. در آن دوره فقهای شریعت‌مآب قدرت دارند و فقهای متصوف مورد توجه نیستند. بعدها به تدریج تلاش می‌شود که تصوف به عرفان کشیده شود. در دوره صفویه شیخ‌الاسلام‌ها از تصوف خوش‌شان نمی‌آید.
 
– آدم‌های کمی هستند که بتوانند متن‌های ملاصدرا را بخوانند و بفهمند. ما باید استادانی پرورش دهیم که متن‌های ملاصدرا را با دقت بخوانند و بفهمند و به دیگران بیاموزند و در نهایت استنباط‌های جدیدی از آن ارایه کنند. این کار دشواری است که الان انجام نمی‌شود. من امیدوارم که در چند سال آینده وضع‌مان در این زمینه بهتر شود؛ به شرط آنکه جریان‌های ضد فلسفه آنقدر قدرت نگیرند که چراغ فلسفه را خاموش کنند.

– ملاصدرا یک نواندیش است. یعنی او مخالف حرف‌هایی که بزرگان عالم فلسفه می‌زنند، سخن می‌گوید. او به ما می‌گوید در فلسفه مقلد نباش. سهروردی نیز بارها می‌گوید به آنچه می‌شود تکیه کرد، برهان است. ابن سینا نیز بارها این تعبیر را گفته است. بنابراین ملاصدرا راه نواندیشی را برای مسلمانان باز کرده است. ملاصدرا با مبنا قراردادن هستی، جهان را تفسیر می‌کند و به ما می‌گوید شما روش تازه‌ای پیدا کنید و برهان تازه بیاورید.
 
 
 
سخنگوی شورای نگهبان: متدینین سنتی ما به ژست‌های غربی حساسند و دین ما به ظاهر و کلام و شعار
این روزنامه در صفحه 7 گفتگوی اختصاصی با نجات‌الله ابراهیمیان، عضو حقوقدان و سخنگوی شورای نگهبان را به چاپ رسانده و از قول او نوشته است: «می‌خواهم سخنگوی خودم باشم»
 
او معتقد است نظارت استصوابی اگر خوب طراحی شود و یک شبه محکمه‌ای برای اعمال آن پیش بینی شود، بخوبی می‌تواند از حقوق ملت و از اسلامیت و جمهوریت نظام دفاع کند.
 
او که از بررسی صلاحیت‌ نامزدهای  انتخابات هفتم اسفند، خاطره خوبی ندارد، بر این باور است: «حال که قرار است غیر از مدرک تحصیلی و سن و سوابق قضایی، راجع به اعتقادات، التزام و تدین داوطلبان نمایندگی هم داوری کنیم، در مدت زمان بیست روز ممکن نیست. این بیست روز برای من نگرانی اخروی ایجاد کرده است. وقت خیلی کم بود و شما باید به شش هزار پرونده رسیدگی می‌کردید.»
 

این حقوقدان در بخش های منتخبی از این گفتگو می گوید:
 
– عادت‌های بدی در کشور وجود دارد. می‌گوییم حرف نزنید با هم بحث نکنید، ممکن است بیگانگان سواستفاده کنند. خب بیگانگان هر روز دارند یاوه می‌گویند؛ ما نمی‌توانیم زندگی خود را بر اساس یاوه گویی دیگران و بدخواهان و دشمنان تنظیم کنیم.
 
– وقتی نتوانیم در شورای نگهبان، صادقانه و براساس معتقدات شخصی عمل کنیم، بهتر است مدتی کنار بروم و مزاحم کار بقیه نشوم و در عین حال باید از صداقتم به عنوان یک ارزش پاسداری کنم.
 
– صدا و سیما نهادی است که بدنه کارشناسی و مجریان و افراد خدوم و انقلابی و با حسن نیت زیاد هستند ولی در مجموع رسانه مطلوب و محبوب من نیست. بخشی از گناه علم شدن بشقاب‌های ماهواره‌ای بر گردن صدا و سیما است.
 
– انگلیس ۴ قرن وزارت مستعمرات داشته است. همه دهات‌های ما را بلد است و همه فرقه‌های دینی و مذهبی و گرایش‌های صوفی گرایانه ایران را با جزییات تحقیق کرده است. روباه پیر اگر قرار باشد از یکی حمایت کند، قطعا حساسیت‌های ملت ایران را مد نظر قرار می‌دهد.
 
– ممکن است در میان داوطلبان نمایندگی کسانی باشند که حکومت دینی را زیر سوال ببرند یا در اثر هیجان ناشی از پیروزی به حواشی بپردازند اما  اسلام، صلوات، تکبیر، تسبیح، بسیج و… فقط برای یک جناح در این کشور نیست. اصلاح‌طلبان هم نباید اجازه دهند مظاهر تدین و تشیع توسط یک جناح مصادره شود. آنها باید تقویت‌کننده و مدعی این ارزش‌ها باشند.
 
– ظواهر دینی و شعارهای دینی و محکمات انقلاب را باید به صورت پررنگ در تمام جناح‌های سیاسی ببینیم. متدینین سنتی ما به ژست‌های غربی حساس هستند حق هم دارند، ما از این راه گزیده ‌شده ایم. ما می‌دانیم دین ما به ظاهر و کلام و شعارها حساس است، لذا کلام سیاسی ما قلم سیاسی ما و لباس و شعار سیاسی ما هرچقدر نزدیک به دشمنان ما نباشد و به صورت صریح‌تری نزدیک به شعارهای شیعی و انقلابی ما باشد، موفقیت بیشتری داریم و عاقبت بهتری در انتظار ما خواهد بود.
 
 
 
ابطحی: فهم میزان اقبال عمومی به برنامه‌های مذهبی رادیو در زمان جنگ برای نسل‌های جدید دشوار است
اعتماد در صفحه 16 بیستمین قسمت خاطرات محمدعلی ابطحی از مدیریت در رادیو در دهه شصت را به چاپ رسانده و زیر عنوان «نواهای مذهبی» از دشواری فهم پرشنونده بودن برنامه های مذهبی رادیو در سال های آغازین دهه شصت برای نسل‌های جدید نوشته است.
 
ابطحی با تصریح بر اینکه شب‌های جمعه از تمام سنگرهای خط مقدم جبهه، صدای دعای کمیل رادیو شنیده می‌شد، تصور اینکه روزی رادیو تلویزیون عرصه جولان مداحان باشد، را در آن روزها دشوار خوانده است.
 

او در بخش های دیگری از این نوشتار آورده است:
 
– فضای مترقی مذهبی در سال‌های اولیه دهه ۶۰ به نحوی بود که یک بار ما در رادیو دعای ندبه را با صدای مرحوم شیخ احمد کافی پخش کردیم، مورد اعتراض شدید قرار گرفتیم. چون مرحوم کافی با دکتر شریعتی میانه خوبی نداشت و در فضای انقلابی آن ایام، مورد قبول جریان مذهبی حاکم نبود.
 
– در مورد موسیقی در روزهای عزاداری فقط موزیک عزا پخش می‌شد یا سرودهای بی‌موزیک. در تلویزیون هم به ندرت سینه‌زنی‌های خیابانی و مسجدی پخش می‌کردیم. حداکثر برنامه‌های فولکلوریک تولیدی مثل سینه‌زنی‌های بوشهر و خوزستان که شکل ویژه‌ای داشت، به عنوان یک کار تولیدی پخش می‌شد.
 
 
 
دیگر عناوین برگزیده «اعتماد» امروز:
 
شورای عالی سیاستگذاری انتخاباتی اصلاح‌طلبان: به جهت حفظ حرمت ایام فاطمیه؛ اصلاح‌طلبان هیچگونه جشنی برای پیروزی انتخابات برگزار نمی‌کنند.
 
مولاوردی، معاون رییس‌جمهوردر امور زنان و خانواده: در یکی دو سال اخیر آمار نگران‌کننده‌ای از ازدواج دختران پیش از رسیدن به سن قانونی و ثبت آنها به دست ما رسیده است و حتی شاهد ازدواج دختران کمتر از ۱۰ سال نیز بوده‌ایم. در این شرایط از وزارت دادگستری خواسته‌ایم گزارشی درباره ازدواج دختران در زیر سن قانونی به ما ارایه دهد.