یک استاد علوم سیاسی: موسسان حزب عدالت و توسعه، شاگردان شریعتی و سید حسین نصرند
اعتماد در این شماره سخنان رئیس جمهوری در مراسم آغاز سال تحصیلی مدارس را منتشر ساخته و در کنار گزارشی از نشست بررسی اوضاع سیاسی در ترکیه، به موضوع پیروزی یک حزب مبلغ اسلام هراسی در انتخابات محلی برلین پرداخته است.
روزنامه اعتماد در صفحه ۱۳ با انتشار سخنان حسن روحانی در مراسم آغاز سال تحصیلی مدارس، آخرین پرسش مهر او از دانش آموزان را چنین منعکس ساخته است: «خشونت از کجا نشات گرفته و چگونه عده‌ای خشونت را می‌آموزند؟ در برابر خشونت چگونه می‌توان ایستادگی کرد و چگونه می‌توانیم جامعه‌ای داشته باشیم دارای رحمت نبوی؟ چگونه می‌توانیم جوامع منطقه و جهان را از خشونت برهانیم؟»
او در این سخنان به این فرازها اشاره نموده است:
– مدرسه نباید محیط اوهام و خرافات باشد.
– خشونت تنها جنگ و ترور نیست؛ بی‌احترامی به یکدیگر، نبود اخلاق برادری، خواهری و دوستی هم، نوعی خشونت است. رفتار داخل خانه خارج از چارچوب اخلاقی و دینی نسبت به کودکان و نوجوانان نیز خشونت به شمار می‌رود.
– دانش‌آموزان باید بتوانند آزادانه در کلاس‌های خود هر پرسشی را مطرح کنند.
– برای اینکه مدرسه‌های ما محیط علم، دانش و پیشرفت باشد باید محیط اخلاق، میانه‌روی، اعتدال و تدبیر در مدارس و مراکز آموزش ما تدوین شود.
– مدرسه نباید محیط خشونت باشد، بلکه کلاس درس باید کلاس احترام باشد چراکه کودکان و نوجوانان و جوانان ما باید از روز اول زندگی در خانه و خانواده و سپس در مدرسه و بعد در جامعه شاهد احترام به شخصیت خود باشند.
دین داشته باشیم یا پوسته ای از آن را ؟
اعتماد در صفحه ۱ یادداشت اشرف بروجردی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب زیر عنوان «معضلی به اسم حریم افراد و بداخلاقی‌های دینی» را منتشر ساخته و با ابراز تاسف از بی توجهی رسانه ملی به مبانی دینی در عین آنکه خود بر طبل مظاهر دینی می‌کوبد، خواستار آگاهی‌بخشی به جامعه از سوی علاقه‌مندان به دین شده است.
او با توصیه دست اندرکاران به برخورد با مداحانی که هر حرفی را بیان می کنند، نوشته است: «معضلی که جامعه ما امروز با آن مواجه است، شکستن حریم افراد و بداخلاقی‌های دینی است، آن هم در حالی که دین ما دین رحمت و کرامت و عطوفت است و مهم‌تر از همه اینکه کسی هم به افرادی که این بی‌حرمتی‌ها را مرتکب می‌شوند، متعرض نمی‌شود. اگر این رویه ادامه یابد ما پوسته‌ای از دین را خواهیم داشت و نمی‌توانیم به نیازها و خواسته‌های دینی نسل امروزمان پاسخگو باشیم.»
یک استاد علوم سیاسی: موسسان حزب عدالت و توسعه، شاگردان شریعتی و سید حسین نصرند
این روزنامه در صفحه ۷ گزارش «محسن آزموده» از نشست بررسی اوضاع سیاسی ترکیه در پژوهشکده تاریخ اسلام را زیر عنوان «پیامدهای مدرنیزم آمرانه» به چاپ رسانده و سخنان «رحیم رییس نیا»، پژوهشگر تاریخ، «حسن حضرتی»، استاد تاریخ و «اسدالله اطهری»، استاد علوم سیاسی و کارشناس ارشد مسائل ترکیه را بازتاب داده است.
حسن حضرتی، استاد تاریخ دانشگاه تهران، دلیل وقوع کودتاهای متعدد در ترکیه را ریشه تاریخی آن در ساختار دولت عثمانی دانسته و معتقد است: «دموکراسی را نظامیان به این جامعه اعطا کردند و به همین خاطر نیز هر زمان که لازم دیدند، وارد عمل شدند.»
او که معتقد است این کودتا مورد حمایت جنبش گولن نبوده، در خصوص نقش این ناراضی مذهبی و حامی سابق حزب عدالت و توسعه در فضای سیاسی ترکیه گفته است: «دو کلیدواژه اساسی برای جماعت فتح‌الله گولن می‌توان بر شمرد: خدمت و صحبت…. یکی از پژوهشگران برجسته تحقیق میدانی مهمی راجع به جماعت گولن صورت داده و رساله دکترایش را در این زمینه نوشته است. ایشان به خصوص راجع به منابع مالی جماعت گولن تحقیق کرده است، یعنی کسانی که موظف بودند در قالب خمس و زکات میلیون‌ها دلار به این جماعت کمک کردند یا کسانی که یک سوم درآمدشان را که شامل چندین میلیون دلار می‌شد، به این جماعت کمک می‌کردند. در مصاحبه‌هایی که ایشان انجام داده، مشخص می‌شود این افراد کمک‌ها را وظیفه اعتقادی و دینی خودشان تلقی می‌کردند، زیرا تصورشان بر این بود که جماعت گولن جامعه ترکیه را از بی‌بندوباری و بی‌اعتقادی دینی نجات می‌دهد و می‌کوشد جامعه ترکیه جامعه‌ای سالم و فرهیخته شود. به هر حال جامعه ترکیه سخت سنتی است و با اینکه رنگ و لعاب مدرنیته دارد، اما ذاتا سنتی است. جماعت گولن از این باورهای سنتی به نحو احسن برای جذب کمک‌های مردمی استفاده کرده است… و تردیدی نیست که در فعالیت ۴۰ ساله تشکیلات گولن، به‌شدت در جامعه سنتی ترکیه نفوذ داشته است.»
رحیم رییس‌نیا، پژوهشگر تاریخ در سخنان خود به این نکات اشاره نموده است:
– در این منطقه آرزوی روشنفکران این است که تحولات از طریق تغییرات تدریجی فرهنگی و اجتماعی رخ دهد، اما در عمل این طور نبوده است. ترکیه تا پیش از تاسیس جمهوری، کشور طریقت‌ها و ملل و مذاهب و فرقه‌ها و نحله‌های مختلف بود اما آتاتورک به یکباره تمام طریقت‌ها و خانقاه‌ها را تعطیل کرد.
– ترکیه عثمانی، سرزمین انواع و اقسام طریقت‌ها و فرقه‌ها بود. طریقت یا جنبش گولن نیز دنباله همین جریان طریقت‌ها است. مخصوصا طریقت نقشبندیه در اوایل قرن بیستم ۸ تا ۱۰ میلیون نفر پیرو داشتند. اما این شاخه اصلی طریقت‌ها است که از بن آن شاخه‌های دیگری روییده است که یکی از مهم‌ترین آنها جنبش بدیع الزمان سعید نورسی است.
– سعید نورسی که در سال ۱۹۶۰ مرد، توانست یک جنبش طریقتی- مذهبی ایجاد کند. این جنبش به تدریج در حال تبدیل شدن به جماعت بود، یعنی جنبه سیاسی پیدا می‌کرد و به شکل تشکلی در می‌آمد که مخصوصا در مقابل نظامیان و در راس آنها آتاتورک موضع می‌گرفت. سعید نورسی آتاتورک را دجال می‌دانسته و او را سفیانی می‌خوانده و جمهوریت را جمهوری کفار می‌خوانده و علیه آن موضع‌گیری می‌کرده است. او شاگردانی داشته که ایشان به تدریج در نقاط مختلف ترکیه به تبلیغ می‌پرداختند. وقتی سعید نورسی مرد، هنوز از حرکتی به اسم نورسی نامی نبود. اما شاگردان او به تدریج رسالات او را تکثیر کردند و اندیشه‌های او را پراکندند.
سید اسدالله اطهری، استاد علوم سیاسی نیز در این نشست گفته است:
– دستگاه فکری گولن به تعبیر خودش کانتی است و حامیانش نیز بورژوازی سبزی هستند که در زمان تورگوت اوزال ایجاد شد، کسانی که از اصلاحات و رفرم‌های اوزال که خاستگاهش طریقت نقشبندی بود، بهره‌مند شدند.
– گولن اولا مخالف سرسخت اسلام سیاسی است. از نظر او دین باید به حوزه خصوصی برگردد. ثانیا از نظر گولن بهترین شکل حکومت دموکراسی است. ثالثا گولن معتقد است جمهوریت با شورا و مشورت و قرآن می‌خواند. رابعا از نظر او وظیفه جامعه دینی این است که فرد ایده‌آل بسازد. او در کودتای پست‌مدرن علیه اربکان بود، زیرا منتقد گرایش اسلام سیاسی بود.
– گولن بر اسلام آناتولیایی تاکید دارد، اسلامی که با تصوف و آزادی عبادت برای همگان همخوان است. در واقع آقای گولن اسلام لیبرال را ترویج می‌کند. او اسلام را با ناسیونالیسم همراه می‌کند و از جامعه چند قومی و تکثرگرای فرهنگی عثمانی دفاع می‌کند.
– گولن مدافع سکولاریسم است و معتقد است ترکیه از نظر سیاسی باید ناسیونالیست و دولت گرا و از نظر اقتصادی لیبرال و از نظر اجتماعی محافظه‌کار و از نظر فرهنگی کثرت گرا باشد.
– موسسان حزب عدالت و توسعه شاگردان علی شریعتی و سید حسین نصر هستند. اینها دموکرات‌های مسلمانی هستند که از اندیشمندان مسلمان معاصر ایرانی تاثیر گرفتند. اما بعد از ائتلاف بر سر مساله قدرت اختلاف ایجاد شد. اختلافی که در ترکیه ناشی از اختلاف در خانه قدرت است. حزب عدالت و توسعه در ابتدا از کادرهایی استفاده کرد که در مدارس جنبش گولن پرورش یافته و به نهادهای قدرت نفوذ کرده بودند.
یک پیروزی برای اسلام هراسان آلمانی
روزنامه اعتماد در صفحه ۱۰ یادداشت «از ظهور راست افراطی تا شایعه غروب صدر‌اعظم» به قلم مرتضی خوانساری، دیپلمات اسبق ایران در آلمان را منتشر ساخته و با بررسی نتایج انتخابات محلی برلین، به دلایل موفقیت حزب «آلترناتیویی برای آلمان» اشاره نموده است.
وی در این نوشتار به این نکات پرداخته است:
– شکست حزب مرکل در انتخابات اخیر محلی، آینده سیاسی مرکل را با خطر مواجه کرده و ورود صدها هزار پناهجوی مسلمان به آلمان در یک و نیم سال اخیر نیز به موضوعی برای مجادله‌های سیاسی داخلی و خارجی برای مرکل تبدیل شده است.
– سیاست حزب سه ساله «آلترناتیوی برای آلمان» اسلام هراسی و مخالفت با ورود پناهجویان است و در نشست کنگره در تاریخ 12/2/95، شعار «اسلام به آلمان تعلق ندارد» به تصویب رسید و به بخشی از برنامه این حزب مبدل شد و متعاقبا از دولت آلمان خواست که موقتا از ورود مسلمانان به این کشور جلوگیری و حق پناهندگی برای آنان را متوقف کند.
– این حزب در برنامه خود مخالف پذیرش پوشش کامل اسلامی در آلمان است و در ممنوع کردن کامل آن در این کشور فعالیت می‌کند و مخالفت خود را با فعالیت انجمن‌های اسلامی در آلمان نیز اعلام کرده است.
– گرچه حزب آلترناتیوی توانسته در انتخابات محلی ده ایالت از16 ایالت این کشور به پیروزی دست یابد، اما کوچک‌ترین تاثیری نمی‌تواند بر روند تحولات عضویت آلمان در اتحادیه اروپا و مهاجرین مسلمان و همچنین اسلام در آلمان داشته باشد.
دیگر عناوین برگزیده «اعتماد» امروز:
بهمن فرمان آرا در گفتگو با اعتماد: ما ازنظر فرهنگی هنوز ملوک‌الطوایفی داریم. شخصی در مشهد می‌تواند جلوی یکسری از فعالیت‌ها را بگیرد یا در ارومیه ممکن است شلاق بخورید برای فیلمی که در تهران جایزه گرفته! همه اینها باعث می‌شود کار هنری مشکل‌تر شود. / اگر کار فرهنگی را دوست داری، باید پوستت کلفت باشد.
مالکان فیلم «رستاخیز»: محو چهره «حضرت عباس» در ریزش تعداد تماشاگر این فیلم تاثیر خواهد داشت.
