روایت محمد هاشمی از فتاوی امام(ره)؛ «اوزون برون» چگونه حلال شد
شرق در شماره امروز گفتگو با محمدهاشمی را منتشر ساخته و در کنار یادداشتی درباره حضور زنان در جامعه، بر ضرورت رعایت فضایل اخلاقی در اقتصاد تاکید نموده است.
روزنامه شرق در صفحه ۶ گزیده ای از گفتگوی مفصل محمد هاشمی رئیس اسبق سازمان صداوسیما و برادر آیت الله هاشمی‌رفسنجانی با ایرنا را به چاپ رسانده و زیر عنوان «اوزون برون چگونه حلال شد» به این نکات اشاره نموده است:
– آقای هاشمی میانه خوبی با رهبری داشته و دارند. اختلاف دیدگاه بین این بزرگان وجود دارد. آقای هاشمی و رهبری درباره برخی مسائل دیدگاه‌های مخصوص به خود را دارند. همان‌طور که علمای دیگر نیز چنین اختلاف‌نظرهایی با یکدیگر دارند. اما مخالفان قادر به درک این موضوع نیستند که در معیار و ملاک روحانیت، اختلاف نظر نه‌تنها بد نیست بلکه براساس حدیثی محکم از حضرت رسول (ص)؛ «اختلاف نظر بین علمای اسلام رحمت است».
– به‌عنوان برادر و رئیس دفتر آقای هاشمی می‌گویم اختلاف نظرهایی بین این دو بزرگوار بر سر موضوعات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی وجود دارد اما آنچه برخی از آن به‌عنوان شکاف یاد می‌کنند، وجود خارجی ندارد و صرفا اختلاف نظر بین دو عالم است.
– از نظر امام و بسیاری از فقهای دیگر، موسیقی فی‌نفسه حرام نیست مگر مناسب مجالس لهوولعب باشد…. امام توجه جدی به این مسئله داشتند؛ ولی هیچ‌وقت مصداق تعیین نمی‌کردند. وقتی از ایشان مصادیق موسیقی حلال و حرام را پرسیدیم، فرمودند: «فقها حکم می‌دهند و کارشناسان و متخصصان مصداق تعیین می‌کنند».
– یادم است تخم خاویار قبل از انقلاب طبق نظر مراجع حرام بود؛ اوایل انقلاب، مرحوم دکتر یدالله سحابی، از رهبران نهضت آزادی، خدمت امام رسید و ثابت کرد ماهی اوزون‌برون که تخم خاویار در شکم آن است، دارای فلس یا پولک است. امام هم در پاسخ ایشان فرمودند: خوردن ماهی فلس‌دار مشکل ندارد و حلال است. امام نفرمودند اوزون‌برون فلس دارد. فقط گفتند مطابق فقه شیعه، خوردن ماهی فلس‌دار حلال است و دکتر سحابی که متخصص بود، مصداق آن را پیش امام آورد. از آنجا حرمت خاویار برداشته و حلال شد.
– من نظر رهبری را هم درباره موسیقی دیده‌ام. ایشان نظر وسیعی در رابطه با کنسرت و موسیقی دارند؛ حالا این تعبیر را هم فرموده بودند که شما اسمش را کنسرت نگذارید و بگذارید محفل. وقتی از جانب رهبری به ریاست صداوسیما منصوب شدم، خدمت ایشان رفتم و گفتم ما در رابطه با موسیقی در زمان امام، طبق فتوای ایشان عمل می‌کردیم، چون ایشان ولی فقیه بودند، الان نیز باید مطابق نظر شما که ولی فقیه هستید، عمل کنیم. فتوای شما دراین‌باره چیست؟ رهبری فرمودند: نظر من درباره موسیقی همان فتوای امام است و به روال سابق عمل کنید.
- سال ۶۶ من و شورای سرپرستی در دو نامه جداگانه از امام سؤال کردیم، امام جواب دادند: «نظر نمودن به این قبیل فیلم‌ها و نمایش‌نامه‌ها هیچ‌یک اشکال شرعی ندارد بلکه بسیاری از آنها آموزنده است. پخش آنها نیز اشکالی ندارد. همین‌طور فیلم‌های ورزشی بی‌اشکال است. گاهی خلاف شرع به طور نادر دیده می‌شود که باید بیشتر مواظبت کرد. لکن دو نکته باید مراعات شود، اول آنکه کسانی‌که گریم می‌کنند باید محرم باشند و اجنبی حرام است که این کار را انجام دهد دوم اینکه بیننده از روی شهوت نظر نکند».
فرهنگ جامعه نیازمند تحول است
شرق در صفحه ۱ یادداشت «ژاله شادی‌طلب»، جامعه‌شناس زیر عنوان «مسئله‌ای به نام حضور زنان» را به چاپ رسانده و با اشاره به مخالفت متحجران با حضور زنان در عرصه‌های سیاسی و مشارکت در فرایند انقلاب اسلامی، دعوت از توده زنان برای حضور در صحنه را یکی از مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب دانسته است.
او در ادامه نوشته است: «حالا که زنان به سرمایه انسانی بدل شده‌اند و استحقاق و شایستگی مشارکت در تمامی زمینه‌ها و تمشیت امور جامعه خود را یافته‌اند، با مجموعه‌ای از اماواگر‌ها مواجه شده‌اند که حقوق انسانی آنها را نادیده می‌گیرد. انگار فراموش شده که انسان‌ها «حق انتخاب» دارند و کشور‌ها هرچه توسعه‌یافته‌تر باشند، دامنه انتخاب مردم در آنها گسترده‌تر است. حکمرانی خوب یعنی اینکه انسان‌ها بر اساس توانایی‌ها و انتخابشان بتوانند برای ارتقای کیفیت زندگی خود تلاش کنند. به‌طور یقین در این فرایند، فرهنگ جامعه نیازمند تحول خواهد بود که طی زمان و به‌تدریج اتفاق خواهد افتاد….»
زیرپا گذاشتن برخی فضایل اخلاقی در اقتصاد به حذف از بازار رقابت منجر می شود
این روزنامه در صفحه ۵ یادداشت «اخلاق‌مداری در بازارهای مالی از منظر نظریه بازی‌ها» نوشته پیمان تاتایی و سیدعلی سیدخسروشاهی را به منتشر نموده و با اشاره به اینکه انسان‌ها از طریق ارزش‌های اخلاقی، قادر به زندگی اجتماعی و به دنبال آن مراودات اقتصادی در کنار یکدیگر هستند، برخی از مبانی تشکیل‌دهنده علم اقتصاد را آشکارا در تناقض با اصول اخلاقی جهان‌شمولی نظیر انسان‌دوستی و فداکاری دانسته اما در عین حال نوشته است: «اقتصاددانان در برابر نگاه مظنون اخلاقیون ترجیح دادند این‌گونه وانمود کنند که اصل حداکثرکردن نفع خصوصی، صرفا یک فرض منطقی است. این ترفند چون بر حقیقت استوار نبود، نتوانست تنش میان اخلاق و اقتصاد را چاره‌جویی کند. شاید به‌همین‌دلیل است که بعد از گذشت چند سده هنوز نمی‌توان مرز دقیق رفتار اخلاقی و غیراخلاقی را در فعالیت‌های اقتصادی ترسیم کرد.»
نویسندگان این یادداشت بر این عقیده اند که «اگر هدف بازیگران بازار ، یافتن مسیرهای میان‌بر با زیرپا گذاشتن برخی فضایل اخلاقی باشد، به احتمال فراوان در بلندمدت از چرخه رقابت بازار حذف خواهد شد؛ بنابراین رعایت اخلاق در کسب‌وکار به‌ویژه در بازارهای مالی نه‌تنها توصیه شرع و شرافت انسانی بوده و در بسیاری از موارد نیز تأیید قانون را همراه خود دارد؛ بلکه یک وجوب عقلی است که می‌توان آن را از طریق نظریه‌های مالی و اقتصادی به‌ویژه نظریه بازی‌ها به اثبات رساند.»
