فیدل کاسترو، انقلابی مارکسیستی که از یسوعیان تأثیرپذیرفته بود

جروم سوکولوفسکی

فیدل کاسترو، انقلابی مارکسیستی که سفر پاپ‌ها به کوبا را گرامی می‌داشت و به اذعان خود به‌شدّت متأثر از آموزه‌های کاتولیک بود، در نود سالگی بدرود حیات گفت.

کاسترو درپی انقلاب کوبا اقدامات سرکوب‌کننده‌ای علیه کلیسا انجام داده و سپس تکفیر شده بود، اما با این حال پرچم‌دار فعالیت‌هایی بود که هم‌راستای همان اهداف مسیحیت بودند؛ از جمله خشوع و دغدغۀ فقرا.
وی در مصاحبه‌ای با یک کشیش برزیلی که در سال 2006 به انتشار رسید گفت: "من معتقدم که کارل مارکس کسی بود که می‌توانست در برابر «موعظۀ سر کوه» سر فرود بیاورد. اما حرف دیگرش این بود که کلیسای تاریخ‌سازِ کاتولیک سال‌ها است که به عنوان ابزاری برای سلطه، استثمار و سرکوب مورداستفاده قرار گرفته است".
در قسمت زیر سیری تاریخی داریم بر رویدادهای مهمّ مذهبی که در زندگی کاسترو رخ دادند:

13 اوت 1926
فیدل کاسترو در یک خانوادۀ نسبتاً متموّل که مالک کارخانۀ نیشکر بودند چشم به دنیا گشود و به عنوان یک کاتولیک رومی غسل تعمید یافت. آنجل کاسترو پدر او مهاجری خودساخته اهل اسپانیا بود که با خدمتکار خود لینا روز ازدواج کرد و صاحب هشت فرزند شد.
فیدل کاسترو به مدرسۀ راهنمایی کاتولیک رفت و تحصیلات خود را در دبیرستان بلن در هاوانا که توسط کشیشان یسوعی اداره می‌شد و هر روز صبح در آن مراسم عشای ربّانی برگزار می‌شد به پایان رساند.
کاسترو بعدها اظهار داشت که آموزش دینی‌ای که در بلن صورت می‌گرفت بسیار جزم‌اندیشانه بوده و او نیز در آن زمان دانش‌آموز ناآرامی بوده است. با این وجود یسوعیان با تشکیلات سخت‌گیرانه‌ و ارزش‌هایی که داشتند بر او و ادراک او از عدالت تأثیر گذاشتند.

1959
کاسترو رهبر یک انقلاب مارکسیستی می‌شود و قدرت را در دست می‌گیرد. او برگزاری جشن‌های مذهبی را قدغن می‌کند، بیش از چهارصد مدرسۀ کاتولیک از جمله بلن را به تعطیلی می‌کشاند، مایملک کلیسا را تصرّف می‌کند و کشیشان کاتولیک را زندانی و اخراج می‌سازد.

1962
واتیکان که تمام کاتولیک‌هایی را که با گروه‌های کمونیستی همکاری داشتند، ضمن حکم سال 1949 تکفیر کرده بود، نام فیدل کاسترو را نیز به فهرست بیرون‌رانده‌شدگان از کلیسا می‌افزاید.

1976
یک و نیم دهه پس از انقلاب کوبا، وضعیت دینی این کشور در قانون‌اساسی‌ آن الحاد اعلام می‌شود.

1991
در این سال کاسترو قانون‌اساسی را اصلاح می‌کند و این بار کوبا را کشوری سکولار تعریف می‌کند.

1985
کاسترو با هیئتی از اسقف‌های آمریکا دیدار می‌کنند و ارزش‌های مسیحیت مانند فداکاری، زهد و فروتنی را موردتحسین قرار می‌دهد.

1996
کاسترو به واتیکان می‌رود و طیّ جلسه‌ای 35دقیقه‌ای ژان پل دوم را به کوبا دعوت می‌کند.

1998
ژان پل دوم به هاوانا می‌رود و با کاسترو ملاقات می‌کند. پاپ دربارۀ حقوق بشر سخن می‌گوید و نبود آزادی در کوبا را موردانتقاد قرار می‌دهد. کریسمس مجدّداً یک عید ملّی اعلام می‌شود.

2012
پاپ بندیکت شانزدهم به هاوانا می‌رود و با فیدل دیدار می‌کند. در این زمان، فیدل پس از برگزاری مراسم عشای ربّانی در میدان انقلاب، قدرت را به برادرش رائول واگذار کرده بود. بندیکت درخواست می‌کند که «آدینۀ نیک» نیز به عنوان یک عید مذهبی به رسمیت شناخته شود.

2015
کاسترو با پاپ فرانسیس که در سر راه خود به آمریکا، به کوبا رفته است دیدار می‌کند و نسخه‌ای از کتاب «فیدل و دین» (Fidel and Religion) مبتنی بر مصاحبه‌های خود با فرای بتو (Frei Betto) را تقدیم پاپ می‌کند.