هشدار سازمان ملل نسبت به شکلگیری یک بیداری عربی دیگر
در دسامبر 2010 اعضای کابینۀ مصر دربارۀ نتایج «نظرسنجی ملّی جوانان» مشغول گفتگو بودند. تنها 16درصد جوانان 18 الی 29 ساله در انتخابات شرکت کرده بودند. وزرا اینگونه جمعبندی کردند که این نسل نسلی بیاعتنا و بیروح است و هیچ کاری از آن برنمیآید. اما چند هفته بعد، جوانان مصر به خیابانها ریختند و رئیسجمهور وقت، حسنی مبارک را سرنگون ساختند، اما از این اتّفاق درسی گرفته نشده است.
طبق پیشبینی سازمان ملل، در سال 2020 از هر چهار عرب، سه عرب در کشورهایی زندگی خواهند کرد که درگیر تعارضات هستند. با این که اعراب تنها 5درصد کلّ جمعیت جهان را تشکیل میدهند، 45درصد تروریستها، 68درصد مرگومیرهای مرتبط با جنگ و درگیری، 47درصد آوارگان و 58درصد پناهندگان جهان عرب هستند.
جمعیت جوانان عرب (بین 15 تا 29 سال) 105 میلیون نفر است و این رقم بهسرعت در حال افزایش است. اما سرعت افزایش بیکاری، فقر و محرومیت از این هم بیشتر است. نرخ بیکاری جوانان عرب 30درصد، یعنی دو برابر میانگین نرخ بیکاری در جهان است.
اما عرصۀ حکومت همچنان جولانگاهی وراثتی است. بنا به گزارش سازمان ملل، جوانان با تبعیض و محرومیت مواجهند و لذا نسبت به صیانت از نهادهای دولتی احساس تعهّد نمیکنند. بسیاری از مسئولین فقط مشغول تملّقگوییاند و به نیازهای جوانان رسیدگی نمیکنند. احمد الهنداوی سفیر جوانان سازمان ملل میگوید: "وضعیت ما از پیش از بهار عربی نیز بدتر شده است".
معمولاً کاری که حکومتهای عربی در برابر تهدیدات امنیتی میکنند این است که فشارها را شدیدتر میکنند. دولتها سرمایۀ پیشرفت و توسعه را صرف خرید تسلیحات خارجی میکنند. جوانان عرب از قدیم برای رفع نیازهای اجتماعی و مادّی خود به خارج از کشور سفر میکنند. اما منفذ این سوپاپها دارد بهسرعت بسته میشود. با وجود تظاهر اعضای اتحادیۀ عربی به برادری، معمولاً نمیتوان بدون داشتن ویزا بین 22 کشور عضو اتحادیه سفر کرد. بسیاری از اعراب برای خروج از کشور به مجوّز خروج احتیاج دارند و بسیاری از تحصیلکردهها ناامید شده و بهطورغیرقانونی منطقه را ترک کردهاند.
آسان ساختن مسافرت درونمنطقهای میتواند نقطۀ شروع خوبی باشد. با این که قسمت اعظم منطقه تنها تا یک قرن پیش بازاری مشترک بود، غالباً گرفتن ویزای تجاری یا تحصیلی برای اروپا آسانتر است تا ویزای کشورهای عربی. بنا به این گزارش، با ایجاد یک اتحادیۀ گمرکی و آسانسازی سفرها، میتوان تولید ناخالص داخلی منطقه را ظرف هفت سال 760 میلیارددلار افزایش داد.
جوانان عرب در مقایسه با میانگین جهانی تمایل کمتری به شرکت در رأیگیری دارند و درعوض بیشتر به راهاندازی تظاهرات مایل هستند. طبق گزارش سازمان ملل، جنبشهای اعتراضی عرب معمولاً هر پنج سال رخ میدهد. شاید جوانان عرب روشهای مستقیمتر و خشنتر را ترجیح میدهند. خصوصاً وقتی به نتیجه رسیدهاند که سازوکارهای موجود بیفایده است. نسل جدید بزرگترین، باسوادترین و متمدّنترین نسل در تاریخ منطقۀ عرب است و به لطف رسانههای اجتماعی بیش از هر زمانی با جهان همگام است. فقط ای کاش رهبرانشان میدانستند که چگونه از این جوانان استفاده کنند.