شناختی عمیق‌تر از اسلام در افریقا

گزت: رایج‌ترین تصوّر غلط غرب دربارۀ مسلمانان افریقا چیست؟
افریقای سیاه غالباً به عنوان قارۀ قبایل جنگجو معرّفی شده است. آنچه در کتابم به آن پرداخته‌ام آن است که در گذشته و در حال حاضر، بسیاری از مردم غرب افریقا ثابت‌ کرده‌اند که می‌توانند دارای استقلال فکری باشند. این موضوع بیش از همه در سنّت طویل ادبی که به زبان‌های عربی و افریقایی تحریر شده خود را نشان داده است. متأسفانه گفتمان‌های غربی که همواره تلاش کرده‌اند افریقای سیاه را قارۀ شفاهیت معرّفی کنند، موجب گمنامی این سنّت ادبی شده‌اند.

گزت: اسلام چگونه از شبه‌جزیرۀ عربی به باقی افریقا گسترش یافت؟
اسلام تاریخچۀ بسیار طویلی در افریقا دارد. در حقیقت اسلام پیش از این که در شبه‌جزیرۀ عربی و کشورهای همسایۀ آن گسترش پیدا کند، ابتدا وارد قارۀ افریقا شد. حضرت محمّد (ص) پیش از هجرت، ده‌ها تن از اصحاب خود را رهسپار اتیوپی ساخت. در قرن نخست هجری، اسلام از مصر به آن سوی دریای سرخ و به نواحی ساحلی شرق افریقا گسترش یافت و از طریق صحرا، از مصر به نواحی دیگر شمال افریقا منتقل شد. پس از آن بود که اسلام از طریق صحرا از شمال افریقا به غرب افریقا گسترش یافت.

گزت: دلیل اهمیت تیمبوکتو، شهر باستانیِ مالی در تاریخ اسلام چیست؟
تیمبوکتو کانون تجارت و علم‌آموزی مسلمانان بوده و یادگار عصر طلایی اسلام است. این شهر به خاطر وجود مساجد و کالج‌های فراوان قدیمی و دست‌نوشته‌های کمیاب عربی مشهور شده است.

گزت: چه جاهای دیگری در غرب افریقا به اندازۀ تیمبوکتو اهمیت دارند؟ اکثریت مسلمانان افریقا در کجا زندگی می‌کنند؟
از دیگر مراکز برجستۀ علمی مسلمانان در غرب افریقا می‌توان به آگدز در نیجر، والاته و شنقیط در موریتانی، جنه در مالی، کائولاک و کوکی در سنگال و کانو، کاتسینا و بورنو در نیجریه اشاره کرد. تعداد مسلمانان افریقا بین 450 و 500 میلیون نفر برآورد شده است. این نزدیک به یک سوم جمعیت مسلمانان جهان است. اکثریت قریب به اتّفاق مسلمانان افریقا در نیمۀ شمالی این قاره زندگی می‌کنند. در کشورهای افریقای شمالی مسلمانان بیش از 90% جمعیت را تشکیل می‌دهند. نیجریه با بیش از هشتاد میلیون مسلمان دارای ششمین جمعیت بزرگ مسلمانان است.
گزت: غرب افریقا چه کمکی به توسعه و گسترش دین اسلام کرده است؟
مردم افریقا بیش از یک هزاره در تولید علم و دانش در سراسر جهان اسلام تأثیرگذار بوده‌اند. تحقیقاتی که اخیراً بر روی فرهنگ‌های ادبی غرب افریقا و به‌ویژه متون خطّی صورت گرفته، بر این واقعیت مهر تأیید می‌زند. با اشاعۀ دانش عربی، دانشمندان افریقا سنّتی غنی بر پایۀ مباحثه بر سر اعتقادات و معانی در اسلام خلق کردند. این سنّت به مراکز علمی اسلامی خارج از افریقا نیز سرایت پیدا کرد. دانشمندان افریقا نقش مهمّی در توسعۀ تمام حوزه‌های علوم اسلامی ایفا کرده‌اند.

گزت: چه لزومی داشت که دربارۀ مسلمانان افریقا و غرب افریقا کتابی نوشته شود؟
من این کتاب را به این امید نوشتم تا به رفع تصوّرات غلط دربارۀ مسلمانان غرب افریقا کمک کند؛ از جمله این تصوّر غلط که مسلمانان غرب افریقا تأثیر ناچیزی در جهان اسلام داشته‌اند. مردم افریقا مردمانی منزوی نبوده‌اند و با وجود موانع، موفّق شده‌اند با جهان ارتباط عقلایی برقرار سازند.