آیا تحصیلات بالاتر مساوی است با تدیّن پایین‌تر؟
این تفکّر که افراد تحصیل‌کرده به طور میانگین کمتر از دیگران مذهبی هستند، چندین دهه است که به جزئی از گفتمان عمومی تبدیل شده است. اما بعضی دین‌پژوهان این تصوّر را زیر سؤال برده‌اند.
علاوه بر این، اکثر بزرگسالان امریکا (71%) خود را مسیحی می‌دانند و در میان مسیحیان، تحصیل‌کرده‌ترها هم‌اندازۀ کم‌سوادترها اهل دین و دیانت هستند و حتّی بیشتر از آنها به کلیسا می‌روند. بیش از نیمی (52%) از مسیحیانی که دارای تحصیلات دانشگاهی هستند هر هفته در مراسم‌های مذهبی شرکت می‌کنند. حال آن که این رقم در میان مسیحیان کم‌سوادتر پایین‌تر (46%) است.
این واقعیت‌ها می‌تواند دلایل بسیاری داشته باشد، اما در بررسیِ صورت‌گرفته تلاشی برای کشف این دلایل انجام نشده است.
ارتباط میان سطح سواد و سطح تدیّن در میان بی‌دین‌ها و یهودیان در امریکا
همان‌طور که مشاهده شد، سطح تدیّن در میان مسیحیان تحصیل‌کرده با دیگر مسیحیان برابر یا حتّی گاهی بیش از آن است. اما داده‌ها حاکی از آن است که در میان افراد بی‌دین، کسانی که دارای مدرک دانشگاهی‌اند، به نحوقابل‌توجّهی کمتر از دیگران اهل دیانت هستند.
بیش از یک‌سوم (36%) افراد بی‌دینی که دارای مدرک دیپلم یا کمتر هستند، به وجود خداوند یقین دارند، حال آن که این رقم در میان لامذهب‌های دانشگاه‌رفته 15% است. لامذهب‌هایی که دیپلم دارند دو برابر بیش از لامذهب‌های تحصیل‌کرده‌تر به دعا و نیایش می‌پردازند.
در میان یهودیان نیز تحصیل‌کرده‌ترها کمتر از کم‌سوادها اهل تدیّن هستند. براساس نتایج نظرسنجی مؤسسۀ پیو (2013)، بیش از نیمی (54%) از یهودیانِ فاقد مدرک دانشگاهی به وجود خداوند یقین دارند، اما این رقم در میان یهودیان دارای تحصیلات عالیه تنها 28% است.
بخشی از علّت این امر وجود یهودیان ارتدوکس است که معمولاً کم‌سوادتر، اما مذهبی‌تر و پایبندتر از یهودیان غیرارتدوکس هستند.
ارتباط میان سطح تحصیلات و سطح دیانت در میان مسلمانان امریکا
اما وقتی سخن از مسلمانان به میان می‌آید، نمی‌توانیم الگوی مشخّصی از آمار و ارقام استخراج کنیم که ارتباط بین سطح تحصیلات و سطح تدیّن را برای ما روشن سازد. براساس نتایج نظرسنجی مؤسسۀ پیو (2011)، مسلمانان دانشگاه‌رفته و مسلمانان کم‌سوادتر هر دو به یک اندازه به وجود خداوند اعتقاد دارند (95%)، به یک اندازه به مسجد می‌روند و به یک اندازه پایبند نماز و نیایش هستند.
