اسراء و معراج دربارۀ مدارا و رواداری چه به ما می‌آموزد؟

«دوزخ» که بخشی از اثر قرنِ چهاردهمیِ «کمدی الهی» است، داستان سفر دانته به نه طبقۀ جهنم است. دانته در سفر خود با گناهکاران فراوانی روبه‌رو می‌شود که هر یک بسته به ماهیت و نوع گناهانی که در دنیا مرتکب آن شده‌اند، سیمایشان به شکل وحشتناک و زشتی دگرگون شده است. شهوت، بخل، خشم، شکم‌بارگی و گناهان دیگر هریک به شکلی تجسّم پیدا کرده‌اند. اما در طبقۀ هشتم جهنم با تصویرگریِ اهانت‌آمیز و جنجال‌آفرینی مواجه می‌شویم؛ در این طبقه دانته به خیال خود ریاکاران و شیّادان را جای داده و پیامبر اسلام و علی‌بن‌ابی‌طالب را نیز در این زمره قرار داده است.
 

در زمان دانته، بسیاری از کاتولیک‌های رومی اسلام را دشمن قسم‌خوردۀ خود می‌دانستند. از نظر آنها مسلمانان کافر و مستحقّ اهانت بودند. با توجّه به اینکه به احتمال زیاد دانته کمدی الهی از منابع اسلامی و به‌ویژه کتاب معراج الهام گرفته است، تصویرسازیِ منفیِ وی از شخصیت‌های برجستۀ اسلامی عملی نابکارانه و به‌دور از انصاف محسوب می‌شود. اشعار دانته به‌خوبی نشان‌دهندۀ عدم‌رواداری مذهبی‌ای است که در آن دوران رواج داشته است. در قرون‌وسطی مسیحیان غیرمسیحیان را آزار و اذیت می‌کردند و وجهۀ آنها را سیاه‌نمایی و تخریب می‌ساختند.

اما متأسفانه این دست تحمّل‌ناپذیری‌ها محدود به یک دین، کشور یا زمان مشخّص نیست. امروز نیز تحمّل‌ناپذیری و عدم‌رواداری مذهبی در حال افزایش است. تازه‌ترین مطالعه‌ای که مرکز پژوهشی پیو بر روی محدودیت‌های جهانی در حوزۀ دین انجام داده حاکی از آن است که تحمّل‌ناپذیری مذهبی در سراسر جهان در قالب خصومت‌های اجتماعی یا محدودیت‌های دولتی افزایش داشته است. خصومت‌های اجتماعی معمولاً مشتمل بر آزار و اذیت گروه‌های مذهبی هستند و در قالب خشونت‌های فیزیکی یا کلامی، اهانت به اماکن مقدّس و تبعیض خود را نشان می‌دهند.

یک روش برای مقابله با تحمّل‌ناپذیری آن است که اطّلاعات خود را دربارۀ اعتقادات، مناسبت‌ها و رفتارهای مذهبیِ پیروان ادیان دیگر افزایش دهیم. برای این منظور لازم است حسّ کنجکاوی، روشن‌فکری و محبّت را در وجود خود پرورش دهیم.