محمد بن سلمان، ولیعهد جدید عربستان را بهتر بشناسیم
بتان مک‌کرنان
در روز چهارشنبه ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی پسر خود محمد‌بن‌سلمان را در سِمت برادرزاده‌اش محمد‌بن‌نایف نشاند و او را وارث تاج و تخت خود ساخت. این اقدام حاکی از سرعت گرفتن سیر تحوّلات در مملکت محافظه‌کار سعودی است و همچنین نشان می‌دهد که به‌زودی موضع‌گیری این کشور در برابر ایران سختگیرانه‌تر خواهد شد.
حال این شاهزادۀ جوان دومین شخصیت قدرتمند سیاسی مملکت سعودی است و اگر پدر بیمار 81 ساله‌اش از دنیا برود، بن‌سلمان جوان‌ترین پادشاهی خواهد شد که عربستان تاکنون به خود دیده است.
ملک سلمان به مناسبتِ گرامی‌داشتِ این انتصاب، دستور داده تا دریافتی‌ها و مستمرّی‌های کارکنان دولت که به خاطر برنامۀ ریاضت اقتصادی محدود شده بود مجدداً به وضعیت سابق بازگردد و چند روز دیگر نیز به تعطیلات عید فطر افزوده شود.
انتصاب چنین شاهزادۀ جوانی به عنوان وارث بلافصل سلطنت، عملاً حال و هوای سیاست سعودی را برای چند دهه عوض خواهد کرد. محمد‌بن‌سلمان عمدتاً به عنوان سیمای مدرن عربستان سعودی شناخته شده است. او برخلاف نسل‌های قدیمی‌تر خاندان سلطنتی سعودی در معرض توجّه رسانه‌هاست و تصویر او دائماً بر روی بیلبوردها و در برنامه‌های تلویزیون دیده می‌شود. او نیروی محرکۀ «چشم‌اندازه 2030»، برنامۀ اقتصادی بلندمدت عربستان برای کاهش اتّکای مملکت به نفت است و به خاطر اصلاحاتی که در بوروکراسی ناکارآمد کشور داشته شهرت پیدا کرده است.
نقش‌آفرینی او در سمت وزیردفاع موجب برانگیخته شدن انتقادات سعودی‌هایِ مسن‌تر شده و نقشش در مداخلۀ خون‌بار عربستان در جنگ داخلی یمن و موضع تهاجمی‌اش دربارۀ ایران، انتقادات بین‌الملل را متوجّه او ساخته است. علاوه‌براین، او یکی از تصمیم‌گیرندگان اصلی در پس قطع روابط کشورهای حوزۀ خلیج با قطر محسوب می‌شود.
اما برای نسل‌های جوان‌تر که به پادشاهان و شاهزاده‌های سالخورده عادت کرده‌اند، ارتقاء درجۀ بن‌سلمان که معتقد به لیبرالیسم اجتماعی است گویای آن است که اوضاع امور در مملکت محافظه‌کار سعودی در حال دگرگونی است.
بن‌نایف، شاهزادۀ 58 ساله که سال‌ها رئیس بخش امنیت داخلی عربستان بود و به موضعی سرسختانه در رابطه با جنگجویان جهادی و حفظ روابط حسنه با متّحدین غربی شهره است، اخیراً خیلی کم در انظار عمومی دیده می‌شود. برای مثال بن‌سلمان در سفر هیئت نمایندگی عربستان به واشنگتن و دیدار با کابینۀ ترامپ حضور داشت، اما بن‌نایف در این سفر غایب بود.
از نظر سعودی‌ها، این سفر یک نقطۀ‌عطف سرنوشت‌ساز بود. ضمن این سفر، آمریکا و عربستان دربارۀ دشمن مشترک خود یعنی ایران و همکاری در مبارزۀ با داعش به گفتگو پرداختند. این سفر زمینه را برای سفر ترامپ به ریاض هموار ساخت و ترامپ نیز در سفرِ به ریاض، بر حمایت خود از عربستان علیه رقیب منقطه‌ای‌شان تأکید کرد.
بن‌سلمان در اظهاراتی که در ماه مه داشت موضع ستیزه‌جویانۀ عربستان با ایران را مضاعف ساخت، کشمکش‌های بین ریاض و تهران را فرقه‌ای خواند و عهد کرد که با ایران وارد جنگ شود.
ریاض و تهران درگیر چند جنگ نیابتی در خاورمیانه هستند و در درگیری‌های سوریه و یمن و همچنین در مقابل رقبای مذهبی در عراق، بحرین و لبنان هر یک طرف از مخالف حمایت می‌کنند.
