جشن و عزای مذهبی ما رو به کدام سو می‌رود؟

از این دست ویدیوها و تصاویر و صداهای وهن‌آلود در فضای مجازی بسیار است و هر سال هم بیشتر می‌شود. متاسفانه نمی‌توان گفت که همه آنها برساخته دست دشمنان است. بسیاری از آنها واقعی است. از فضای مجازی که بگذریم، در فضای حقیقی نیز در ایام جشن و عزای مذهبی، کم نداریم افعال و اعمالی که نه در دین به آنها توصیه شده و نه در فرهنگ ایران زمین ریشه و سابقه‌ای دارند. شاید کنترل اوضاع کمی از دست ما بیرون رفته: در بعضی از روزهای سال ـ که کم هم نیستند ـ در بسیاری از خیابان‌ها و کوچه‌ها بدون اخذ هیچ مجوزی خیمه می‌زنند و به دلخواه خود مراسم می‌گیرند. بلندگوهای عظیم نصب می‌کنند و تا پاسی از شب به پخش اصواتی که خود انتخاب می‌کنند، می‌پردازند. کوچه و خیابان را پر از ظروف یک بار مصرف می‌کنند. در خیابان‌ها جلو ماشین‌ها را می‌گیرند و شربت یا چیزی دیگر می‌دهند و راه را حتی بر خودروهای امدادی می‌بندند. بر خودروها بر خلاف مقررات راهنمایی و رانندگی، شعار مذهبی ـ و حتی گاه وهن‌آلود به دین و مذهب ـ می‌نویسند و گاهی کل خودرو را به گل می‌گیرند و بدون دید کافی در خیابان‌ها رانندگی می‌کنند. در انظار عمومی و پیش چشم کودکان گوسفند و گاو ذبح می‌کنند و غیره و غیره. بسیاری از این افعال هیچ مستند دینی و مذهبی ندارند و حتی برخی منع شرعی هم دارند مانند اسراف و تبذیر و بریز و بپاشهایی که در امر پخت غذا با عنوان نذری در حجم وسیع صورت می‌پذیرد و منجر به بالا رفتن مصرف کشور و کشتار حیوانات در این روزها می‌گردد. متأسفانه هر سال هم بر مراسم افزوده می‌شود و چیزهایی اختراع می‌گردد؛ مثلاً ساختن ناشیانه عروسک‌های شیر و حیوانات و راه انداختن آنها در مراسم (به جای توجه به آن سنت جاافتاده و معقول تعزیه‌خوانی) و حرکات نامعقول برخی مداحان در حین مداحی و یا اعلام موضع‌های سیاسی و اهانت به برخی شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی کشور!

آسیب‌شناسی مراسم جشن و عزای مذهبی تاریخی دیرین دارد و در میان عالمان دینی کسانی مانند محدث نوری و آیت الله مطهری بسیار از آن سخن گفته‌اند؛ ولی به نظر می‌رسد که به عللی این گونه آسیب‌شناسی‌ها کمتر مجال راه یافتن به عرصه عمل داشته‌اند و تنها در کتاب‌ها و مقاله‌ها و منبرها بر جای مانده‌اند. متاسفانه به نظر می‌رسد که ما به جای این که هر سال شاهد نظم بیشتر و کیفیت بالاتر باشیم، شاهد پس‌رفت و پایین آمدن کیفیت‌ایم. نگارنده این سطور به یاد دارد که در گذشته مراسم محرم با چه سادگی، آرامش و معنویتی برگزار می‌شد. در آن زمان، روحانیان خاصی ـ که در برگزاری مراسم دینی تخصصی پیدا کرده بودند ـ بر مراسم محرم نظارت تام داشتند. پدیده «مداحی» در آن روزگار تنها شامل بر نوحه‌خوانی می‌شد آن هم به سبک و سیاق سنتی ایرانی نه با آهنگ و ضرب ترانه‌های آن سوی آب. در مجلس جشن یا عزا، شخص مداح نظرات شخصی خود را در قالب روضه‌خوانی القا نمی‌کرد و اساساً غالب مداحان به موضوع و کار روضه‌خوانی ورود نمی‌کردند و سخنرانی و روضه‌خوانی وظیفه روحانیان بود. ماحصل معنوی مجالس روضه‌خوانی و سینه‌زنی، نوعی آرامش و ترغیب به دینداری و تبلیغ مذهب بود نه هیجان و اضطراب و بی‌نظمی و عصبانیت.

مراسم جشن و عزای ما ظرفیتی عظیم برای ابلاغ و القای پیام معنویت، آرامش، معقولیت، صلح و حتی آموزش زندگی و نظم اجتماعی دارد. اینک، به نظر می‌رسد که وقت آن رسیده تا روحانیان دلسوز و آگاه به امور مذهب، وارد ماجرا شوند و کنترل اوضاع را در دست بگیرند و عوامل دولتی نیز سهل‌انگاری و نادیده‌انگاری تخلفات قانونی در ایام جشن و عزا را به کنار نهند و به وصیت امام اول شیعیان عمل کنند که «اوصیکم بتقوی الله و نظم امرکم.» به هیچ روی پذیرفته نیست که ما در سال روزهایی داشته باشیم که مقررات و قوانین مسلم کشور ملغا شمرده شوند. این با فرهنگ والای ایران زمین به هیچ روی سازگار نیست و به صلاح کشور و ملت ما نیست.