تجربه یکسان مسلمانان و یهودیان در غرب از نگاه کسلر
اکبر احمد
در زمانۀ پرتناقض و گیج‌کننده‌ای به سر می‌بریم؛ از یک سو با قتل‌ها و درگیری‌های فزاینده‌ای مواجهیم که به خاطر دین و نژادِ افراد صورت می‌گیرد، و از طرف دیگر مردان و زنانِ الگوبخشی داریم که تلاش می‌کنند تفاهم بینادینی را افزایش دهند. اما در حالی که قاتلان و آشوبگران همیشه تیتر اخبار را به خود اختصاص می‌دهند، در مورد افراد مفید و نقش‌آفرین اغلب سکوت می‌شود و اینها ناشناخته باقی می‌مانند.
دکتر کسلر در جهان عرب نیز میهمانی گرامی و ارجمند تلقّی می‌شود و علما و شیوخ از وی به‌گرمی استقبال می‌کنند و او را از خود می‌دانند.
دکتر کسلر دربارۀ ادیان اسلام و یهودیت معتقد است که این دو دین نزدیکی و قرابتی باورنکردنی با یکدیگر دارند. سال‌ها پیش من و دکتر کسلر با همکاری یکدیگر یک دورۀ آموزشیِ مجازی را با عنوان «غلبه بر شکاف بزرگ؛ رویاروی یهودیان و مسلمانان» آغاز کردیم و همچنان هر دو مدرّس این دوره هستیم. در این دوره روابط تاریخی و معاصر بین این دو دین مورد مطالعه قرار می‌گیرد و تلاش می‌شود فضایی برای پیروان اسلام و یهودیت فراهم شود تا بتوانند در آن فضا بر اختلافات خود فائق آیند و راه‌هایی را برای برقراری ارتباط سازنده پیدا کنند. من عملاً به این نتیجه رسیده‌ام که یادگیری در کنار پیروان ادیان دیگر تأثیر ژرفی بر روی دانشجویان دارد. این که می‌بینم غریبه‌هایی که پیرو ادیان مختلف هستند می‌آیند و کنار هم می‌نشینند و تفکّر خود را دربارۀ یکدیگر تغییر می‌دهند یکی از بزرگ‌ترین و لذّت‌بخش‌ترین ابعاد تدریسِ من در این دوره است. همان‌طور که می‌دانم، دکتر کسلر نیز با همین میزان شور و اشتیاق این دورۀ آموزشی را تدریس می‌کند.
دخترم دکتر امینه هوتی نیز سال‌ها افتخار همکاری با دکتر کسلر را داشته است. اندکی پس از واقعۀ یازده سپتامبر، کسلر که مدرک دکترای خود را از کمبریج گرفته از امینه درخواست کرد تا مدیر «مرکز مطالعۀ روابط مسلمانان و یهودیان» شود. این مرکز نخستین مرکزِ این چنینی در اروپا است و شاخه‌ای از «مرکز مطالعات یهودیان و مسیحیان» است که خودِ کسلر پایه‌گذاری کرده است. امینه نیز موفّق شد از طریق دوره‌های آموزشی و سخنرانی‌ها، و ارائۀ مقالات و کتاب‌ها، دیدگاه اسلامی را وارد حوزۀ تدریسِ دین در بریتانیا کند. خاخام‌ها، پیش‌نمازها و کشیشان در دوره‌های آموزشی او شرکت می‌کردند. او در دورۀ پنج سالۀ تصدّیِ خود گام‌های بزرگی در راستای تقویت روابط بین جوامع یهودی، مسلمان و مسیحی برداشت. در نتیجۀ فعالیت دانشمندان فعّالی مثل او و دکتر کسلر، دیدگاه جامعۀ یهودی-مسیحی به دیدگاهی یهودی-مسیحی-اسلامی تبدیل شده و ترویج این دیدگاه می‌تواند با اسلام‌هراسیِ فزایندۀ موجود به مقابله بپردازد.
در مصاحبۀ مفصّلی که برای پژوهشِ «سفری به اروپا» با دکتر کسلر داشتم، ایشان توضیح داد که یهودیت مدرن نکات بسیاری را از فلسفۀ اسلامی آموخته است. وی گفت: "می‌توانم بگویم که به وجود آمدن فلسفۀ قرون وسطاییِ یهودیت بدون وجود فلسفۀ اسلامی امکان‌پذیر نبود. قواعد ادبیات و دستورزبان نیز اساساً از دستورنویسان مسلمان وام گرفته است."
دکتر کسلر به وجود شباهت‌هایی میان تجربۀ مسلمانان و یهودیان در غرب امروز اشاره کرد. "من فکر می‌کنم که مسلمانان هنوز هم به عنوان «دیگری» قلمداد می‌شوند. و یهودیان این را درک می‌کنند، چراکه آنها نیز مدت‌های طولانی یک «دیگری» بوده‌اند و هنوز هم هستند… من فکر می‌کنم که جامعۀ مسلمانان باید تلاش کنند تا ارزش‌های دین اسلام را علنی سازند و نشان دهند که این دین خیلی خوب با دورنمایِ مذهبیِ کشور بریتانیا همخوانی دارد."
دکتر کسلر از شخصیت‌های بسیاری الهام گرفته که از برجسته‌ترینِ آنها می‌توان به ابن رشد و پاپ ژان پل دوم اشاره کرد. ابن رشد شخصی بود که تمایل داشت با مسیحیان و یهودیان ارتباط برقرار کند و پاپ ژان پل دوم نیز ثابت کرد که یک رهبر می‌تواند مشوق بیش از یک میلیارد مسیحی شود تا با یهودیان و مسلمانان و دیگران وارد گفتگو شوند.
در حال حاضر دکتر کسلر پروژۀ جدیدی را با عنوان «بی‌پرده با بنیادگرایی» دنبال می‌کند. در این پروژه بررسی می‌شود که بنیادگرایی به چه صورت خود را در ادیان مختلفِ ابراهیمی و غیرابراهیمی منعکس کرده است و چه شباهت‌هایی میان بنیادگرایی در ادیان مختلف وجود دارد.
دکتر کسلر معتقد است برای این که صمیمیت و دوستی میان یهودیان و مسلمانان امکان‌پذیر باشد، لازم است گفتگوی سالم توأم با احترام و صبر و تفاهم در میان آنها تقویت شود.
دکتر کسلر مثالی دربارۀ روابط بین ادیان می زند. او می‌گوید کسی که پدر یا مادر سه فرزند است (که تفاوت‌های با یکدیگر دارند) باید بداند هر فرزند دارای احتیاجات متفاوتی است و والدین باید بسته به آن احتیاجات به آنها پاسخ دهند. اگر میان فرزندان تبعیض قائل شوند، والدین خوبی نبوده‌اند. او می‌گوید اگر دربارۀ والدین این گونه است، پس در مورد خدا هم حتماً به همین نحو است.
