فاطمه توفیقی دکتری دین و ادبیات، دانشگاه گلاسگو و عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب
فاطمه توفیقی در پی مباحثه‌ای که چندی است در محافل روشنفکری پیرامون تعریف و امکان روشنفکری دینی صورت پذیرفته، این چالش پیش‌آمده را به چالش دیگری می‌کشاند که در آن، خود تعریف «دین» در تمایز با رفتار سکولار و در خدمت تعریف از امر سکولار به کار می‌رود. وی معتقد است «دین» که موضوع کار دین‌پژوه و روشنفکر دینی است، خود مفهومی نامشخص است که کاربرد آن بسته به پیش‌فرض، هدف یا بستر سخن تغییر می‌کند. وی معتقد است به جای اینکه افراد را با هر معیاری به «دیندار» و «غیردیندار» تقسیم کنیم، باید کل این مقوله‌ها را زیر سؤال ببریم.
قربانی ابراهیمی داستانی پیچیده است: خشونت نهفته در پسرکشی همراه با آنچه به ویژه پس از ظهور روانکاوی مدرن درباره عقده ادیپ گفته شد، غیراخلاقی بودن فرمان قتل بی‌گناه و قرائت ظاهرگرایانه ابراهیم از فرمانی در رؤیا همه از نگاه عقل مدرن جانکاه است.
مؤمن امروزی برای به تصویر کشیدن خدای خویش از تصاویری استفاده می‌کند که شاید در گفت‌وگو با علم جدید به دست آمده است. او برای پیروزی بر چالش‌ها‌‌‌یی از خدا یاری می‌خواهد که مؤمنان پیشین با آن مواجه نبوده‌ا‌‌‌ند، همچنان‌که برای مواهبی گسترده‌تر نیز خدا را سپاس می‌گزارد.
کرپوس کرانیکوم با دانشمندانی از اروپا و خاورمیانه در قالب پروژه اروپا در خاور میانه – خاورمیانه در اروپا در مؤسسه علمی برلین همکاری می‌کند. یکی از کارهایی که در این پروژه انجام می‌شود، این است که مصاحیف را با رادیوکربن (ایزوتوپ کربن با عدد جرمی 14)، تاریخ‌گذاری می‌کنند. در مورد مصحف توبینگن یا مصحف MA VI 165، به کمک تاریخ‌گذاری و اطلاعات مربوط به رسم‌الخط می‌توان گفت که یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های موجود از قرآن است.
مسئله اصلی دین‌پژوهی در قرن حاضر مسئله «دیگری» است. «دیگری» همان کس یا چیزی است که در آن سوی مرزهای فرضی قرار می‌گیرد. وجود «خودی» به او وابسته است: «خودی» پیوسته برای معناسازی و ایجاد هویت به در نظر گرفتن «دیگری» نیاز دارد.
آیا اصلاح دینی اسلامی نیز به همین شکل برای توسعه اجتماعی و سیاسی ایران شرط لازم غیرکافی است؟ روشنفکران دینی معمولا به این پرسش پاسخ مثبت می‌دهند. به عبارت دیگر آنان می‌گویند اسلام هم اصلاح شدنی است و هم نسخه اصلاح شده آن را می‌توان برای پیشرفت به کار برد. اما روشنفکران غیر دینی راه اصلاح دینی و توسعه سیاسی را جدا می‌دانند. از نظر آنان روشنفکری دینی بار کجی است که به منزل توسعه سیاسی و اجتماعی نمی‌رسد. در پاسخ به این سوال دو تن از روشنفکران غیر دینی ایرانی را برگزیدم: سید جواد طباطبایی و محمدرضا نیکفر.
چگونه پرسش اصالت و تحریف بر سوگواری ما یا مسئولیت اجتماعی ما تأثیر می‌گذارد؟ این بحث در چه چارچوب‌هایی مطرح می‌شود؟ چه مرزهایی در آن لحاظ می‌شود؟
ما امروز نمی‌توانیم تصور کنیم که در صورت پیش نیامدن اتفاقی مهم در سال ۱۵۱۷، تاریخ غرب چگونه رقم می‌خورد. گفته می‌شود که کشیشی به نام مارتین لوتر بیانیه‌ای مشتمل بر ۹۵ ماده در انتقاد از فساد فزاینده کلیسا را بر در کلیسایی در ویتنبرگ آلمان کوبید. هرچند به نظر بسیاری از تاریخ‌نگاران این بخش از ماجرا احتمالاً افسانه‌ای بیش نیست، این بیانیه انتقادی مقدمه‌ای برای تحولات جدی در وضع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی شد.
صبا محمود (انسان‌شناس پاکستانی-امریکایی) زمانی درگذشت که من فکر می‌کردم یک روز جلسه‌ای بزرگ را با حضور او در تهران برگزار می‌کنیم، روزی من با او می‌نشینم و گپ می‌زنم و می‌گویم چه کار کنیم که در عین همدلی با دینداران و نقد خوانش‌های یکسره لیبرال دموکراتیک، از برچسب «متحجر» دور بمانیم. احتمالاً رویم نمی‌شد بگویم چه کار کنیم وقتی اسم «صبا محمود» را می‌آوریم، خاورمیانه‌ای‌های لیبرال‌تر رویشان را برنگردانند و نگویند اینها که فقط به درد امریکایی‌ها می‌خوَرد. راستش مخاطبان امریکایی که همه مصائب لیبرال دموکراسی را دیده‌اند و در عین حال می‌توانند با خیال راحت مواهبش را فراموش کنند، احتمالاً از آثار محمود بیشتر خوششان می‌آمد. اما به نظر من او برای آنهایی که زیر سایه لیبرال دموکراسی نیستند هم سخن‌های بسیاری دارد. این یادداشت بررسی درس‌هایی است که فکر می‌کنم محمود به ما در ایران می‌دهد.
سلام علیکم و عرض ارادت و سلامتی شما و خانواده محترم از مشهد هستم و نایب الزیاره شما و خانواده محترم سلام به خانواده برسانید . سوال زیاد داریم و خدا عمری بده مزاحم میشم به پدر بزرگوارتان سلام خیلی مخصوص برسانید به امید دیدار