چرا مسلمانان اندونزی خواستار اجرای شریعت هستند؟

سایت آلمانی قنطره با پرداختن به این موضوع در یاداشتی نوشت: نتایج این نظرسنجی، زلزله‌ای رسانه‌ای را در اندونزی به راه انداخت زیرا مطابق این نظرسنجی که در 19 استان این کشور انجام شده است، بیش از 72 درصد از مردم مسلمان اندونزی به‌خصوص زنان خواستار اجرای شریعت اسلامی هستند. البته کارشناسان بر این باورند که معنای شریعت در این کشور صرفا اعمال عبادی نیست و بیشتر به معنای مدارا و عدالت اجتماعی در چارچوب یک نظام دموکراتیک غیر اقتدارگراست.

با این حال کارشناسان می گویند این میزان بالای مردمی که خواستار اجرای شریعت هستند نباید نگران کننده باشد. زیرا اگر تفاوت های فرهنگی و دلالت های لفظی مردم اندونزی در کاربرد شریعت را بدانیم متوجه می شویم که این مساله تفاوت های زیادی با سایر کشورها دارد. بنابراین نباید تصور کرد نتیجه نظرسنجی یاد شده به معنای موافقت جامعه اندونزی با نوعی نظام حقوقی بسته است که در آن مجازات های جسمی سختی  بر خاطیان تحمیل می شود یا زنان را وادار به پوشش لباس های خاص کرده یا مسلمانان را از غیر مسلمانان جدا می سازد. درست است که مسلمانان اندونزی نیز مانند بقیه مسلمانان به این دین به عنوان یک نظام حقوقی و فرهنگی و شیوه ای از زندگی می نگرند اما تعریف آنان از شریعت شبیه دیگران نیست و حتی بین روحانیون و رهبران دینی شان نیز تعریف ثابت و مشخصی از شریعت وجود ندارد.

انصاف و عدالت
چنانکه «امانی جمال» مشاور خاص موسسه «پیو»‌ توضیح می دهد مفهوم شریعت نزد مردم اندونزی گاه به معنای برابری و عدالت اجتماعی است. به گفته او «شریعت» در زبان عربی به معنای «راه» یا «طریق» است و تقریبا شبیه همان «تائو» در بین چینی هاست که آن هم به «راه» یا «طریق»‌ معنا می شود. دربسیاری از جاها استفاده از لفظ شریعت به معنای قوانین اسلامی مرتبط با حلال وحرام است و کمتر  از مفاهیم دیگری در آن استفاده می شود که به معنای عدالت اجتماعی و برابری بین همه حتی کسانی باشد که به دولت و نهادهای دولتی اعتقادی ندارند.

خلاصه اینکه نظرسنجی موسسه «پیو»‌ را باید با توجه به ظرایف این مساله مورد دقت قرار داد. یعنی در اندونزی به شریعت از یک دریچه خاصی نگریسته می شود. دراین نگرش شریعت به معنای یک تفسیر قاطع و تک بعدی از اصول حقوقی اسلام که غیر مسلمانان را شهروندان درجه دو به حساب می آورد نیست بلکه در اندونزی چنین برداشتی موجب نقض اصول اعلامیه حقوق بشر سازمان ملل متحد خواهد شد که اندونزی نیز آن را امضاء کرده است.

شاید برخی به وضعیت منطقه «آچه»‌ اشاره کنند. جایی که در اندونزی وضعیت خاصی دارد. در این منطقه گروه های اسلام گرا فعالیت می کنند و قوانین اسلامی را به نحوی اجرا می کنند که طبق آن زنان باید حجاب مخصوصی داشته باشند و از آن گذشته صرف مشروبات الکلی و قمار ممنوع است و در ضمن مردم باید زکات بپردازند. اما باید اعتراف کرد که وضعیت در آچه با بقیه مناطق اندونزی تفاوت می کند و قرار نیست در سایر جاها نیز از این شیوه استفاده شود.

اصغر علی اینجینیر که یک دانشمند اسلامی اهل هندوستان است در مقاله ای که سال 2010 منتشرکرد نوشت برخی از مسایل موجود در بطن احادیث امروزه قابل اجرا نیست. وی اشاره می کند که برای مثال بردگی را قرآن در نهایت ممنوع می کند. اما همین بردگی در شریعت اسلامی وجود دارد وبرای آن احکامی تعیین کرده اند. توجه به قوانین بردگی بخشی از شریعت به شمار می رود که دیگر زمان آن گذشته و در عصر حاضر نمی تواند کاربردی داشته باشد. نظری را که وی اعلام می دارد در بین تعداد دیگری از علمای اسلامی و رهبران  دینی در سراسر جهان نیز شنیده می شود.

پشتیبانی از شریعت و دموکراسی
رابرت هیفنر استاد دانشگاه بوستن آمریکا در کتاب خود تحت عنوان «‌سیاست شریعت؛ قانون اسلامی و جامعه در دوران مدرن» که سال 2011 به چاپ رسید می گوید پشتیبانی محافل اسلام گرای اندونزی از شریعت و دموکراسی روز به روز بیشتر می شود. یک نظرسنجی دیگر از سوی موسسه «پیو»‌ نشان می دهد که 61درصد از مسلمانان اندونزی دموکراسی را بر یک حکومت اقتدار گرا ترجیح می دهند.

از این رو شریعتی که در برخی از برداشت های اسلامی توام با اعمال خشو نت آمیز از سوی یک نظام اقتدار گرا باشد در اندونزی بسیار بعید به نظر می رسد و آنها بیشتر شریعتی را می طلبند که بتواند یک جامعه «عادلانه و منصفانه» ‌را در چارچوب قوانین دموکراتیک به وجود آورد.  اندونزی یکی از کشورهایی است که اعلامیه حقوق بشر سازمان ملل متحد را امضا کرده است و درحال حاضر جزو بیست کشور برتر جهان است. کشوری که کسی گمان نمی برد روزی بخواهد به یک دولت اقتدارگرای دینی و تئوکراتیک تبدیل شود.

با این همه باید دانست برای تاسیس یک جامعه عادل و منصف باید صلح و رحمت وجود داشته باشد و مردم به جوانب رحمانی اسلام توجه کنند. شاید همین امر انگیزه کسانی بوده باشد که در این نظرسنجی از اجرای شریعت پشتیبانی کرده اند.
 

بر اساس یک نظرسنجی که مؤسسه معروف «پیو» آمریکا تهیه و تحت عنوان «مسلمانان جهان؛ دین، سیاست و جامعه» منتشر کرده است، 72 درصد از مردم اندونزی خواستار اجرای شریعت اسلامی هستند.