چگونگی درک شب قدر

لیالی پر برکت قدر یک قدر جامع و مشترکی دارند و یک ویژگی مربوط به هر کدام از این شب هاست. آن قدر جامع و مشترک بین شب های قدر (یعنی نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوّم ماه مبارک رمضان) این است که مُحتمَل است [هر کدام از این شب‌ها] ظرف نزول قرآن باشند، و [یا] تقدیر امور سالانه به وسیله‌ی فرشته ها بر ولی عصر (أرواحنا فداه) در یکی از این شب‌ها نازل شود و مانند آن. احتمال ثواب درباره‌ی هر کدام از این ۳ شب مطرح است. عمده آن است که به این نکته عنایت کنیم که لیله قدر نه مخصوص زمان پیامبر (صلّ الله علیه و سلّم) بود که بعد از آن حضرت نباشد، و نه مخصوص زمان آن حضرت بود که قبل از وجود مبارک آن حضرت هم نباشد؛ این‌چنین نیست.



تقدیر امور سالانه به وسیله‌ی اراده‌ی اَزلی خدای سبحان در هر سالی نشأت می گیرد. برای هر امتی امور سالانه‌ی آ‌ن‌ها مقدّر می شود که إنّا کُلِّ شِیءٍ خَلَقناهُ بِقَدَر(۱)، و مقدّرات سالانه‌ی مردم آن عصر به حضور ولیّ آن عصر می رسد: از آدم تا خاتم اولیاء و اوصیاء (یعنی وجود مبارک ولی عصر (أرواحنا فداه) ). بنابراین لیله قدر به این معنا، هم سابقه دارد و هم لاحِقه؛ و هم قبل از زمان حضرت بود، و هم بعد از زمان حضرت.



امّا خصیصه ای که مربوط به زمان رسول گرامی (صلّ الله علیه و آله و سلّم) است، آن است که حقیقت قرآن که قول ثَقیل است، در این زمان نازل شده. زمان نزول وحی باعث برکت آن زمان می شود. سرزمین نزول وحی باعث برکت آن زمین می شود. اگر مکه (که حرم خدا و سرزمین وحی است) از قداستی برخوردار است، به پاس نزول وحی الهی است؛ و اگر زمان قدر و لیله قدر از حرمت ویژه ای برخوردار است، برای آن است که وحی الهی در آن زمان نازل شده. و اگر کسی بتواند شب قدر را در سرزمین وحی ادراک کند، او جامع بِینَ الفَضیلتین است. عمده آن است که قرآن در لیله قدر نازل شد، و به برکت نزول قرآن مقدّرات امور، امور سالانه در شب قدر تدوین و تنظیم می شود، و [در نهایت] آن هم نازل می شود به ولی آن عصر.





«تجلّی» خدای سبحان در نزول قرآن کریم

عمده آن است که ما مسأله نزول قرآن را و همچنین نزول مقدّرات را به نحو تجافی تلقّی نکنیم و به نحو تجلّی بدانیم. بیان نورانی امیر مؤمنان (سلام الله علیه) در نهج البلاغه این است که 

وَ تَجلّی لَهُمْ رَبُّهُمْ سُبحانَهُ فِی کِتابِهِ مِنْ غِیرِ اَنْ یَکُونُوا یَراهُ (۲). خدای سبحان در این قرآن برای بندگانش تجلّی کرده است، ولی مردم جلوه‌ی حق را نمی بینند. قرآن را خدابه نحو « تجلّی » نازل کرد و باران را به نحو «تجافی» نازل کرد . قطرات باران که نازل می شود، اوّلاً از مقام دَنَا فَتَدَلّی(۳) و امثال ذلک نیست، در همین فاصله های چند متری متکوّن می شود، بعد فرو می ریزد. پس اولاً [باران] ریشه‌ی مقام قُرب ندارد  و ثانیاً [باران] به نحو تجافی است، یعنی خدای سبحان قطرات باران را به زمین می اندازد. 

ریشه حقیقت قرآن کریم در لَدی اللّهی بودن آن
ولی حقیقت قرآن ریشه ای در لَدَی اللّهی دارد، در مقام دَنَا فَتَدَلّی حضور و ظهور دارد، و خدای سبحان قرآن را به نحو تجلّی، یعنی آویختن نازل کرده است، نه انداختن. خداوند قرآن را به زمین نیانداخت، بلکه به زمین آویخت. این حبل متین یک طرفش به دست خداست، یک طرفش به دست بشر هست؛ به برکت اهل بیت (علیهم السَّلام). این شب، یعنی شب نوزدهم مثلاً فرصت مناسبی برای تمسّک به این حبل متین، و از این حبل متین بهره بردن و بالا رفتن است؛ چون آنچه در آغاز سوره‌ی مبارکه‌ی زخرف هست، این است که :

 إنّا جَعَلناهُ قُرآناً عَریباً (۴)، عربی مبین؛ وَ إنَّهُ فِی اُمِّ الکِتابِ لَدَینَا لَعَلِیٌّ حَکیم(۵).



این کتاب عربی مُبین را خدا برای ما عربی مبین قرار داد؛ إنّا جَعَلناهُ قُرآناً عَربیّاً لَعَلَّکُمْ تَعقِلُون، امّا وَ إنَّهُ فِی اُمِّ الکِتابِ لَدَینَا لَعَلِیٌّ حَکیم. یعنی همین حبل متین که خداوند او را آویخت، نه انداخت؛ یک طرفش ( عربی مُبین ) است، یک طرفش ( علیّ حکیم ). و شما در این شب‌های قدر که قرآن را بر سر می گذارید، و به برکت ۱۴ معصوم به خدا سوگند می دهید؛ باید بکوشید که از عربی مُبین تا علیّ حکیم هر چه مقدور شماست، رشد کنید. هم از نظر معارف، هم از نظر اخلاق، هم از نظر احکام، هم از نظر حقوق؛ یک: معرفتاً؛ دو: اعتقاداً؛ سه: تخلّقاً؛ چهار:‌ عملاً.

این معنای ادراک لیله قدر و معنای قرآن به سر گذاری و معنای سوگند دادن خدا به حقّ قرآن و عترت طاهرین و به حقّ همه انبیاء و اولیاء و مؤمنانی که نام شریف شان در قرآن با مدح ستوده شده است.



پی نوشت:



(۱) سوره قمر / آیه ۴۹



(۲) نهج البلاغه / خطبه ۱۴۷ ـ ( اَلغایه مِن البِعثَه )



(۳) سوره نجم / آیه ۸



(۴) سوره زخرف / آیه ۳



(۵) سوره زخرف / آیه
شب های قدر یک قدر جامع ومشتر کاتی دارند ویک خصوصیت مربوط به هرکدام ازاین شب هاآیت الله جوادی آملی :