فلسفه تنفیذ و تحلیف در نظام سیاسی ایران

به گزارش خبرنگار مهر، روز گذشته 12 مردادماه مراسم تنفیذ هفتمین رئیس جمهور ایران دکتر حسن روحانی برگزار شد و وی رئیس جمهوری ایران را برای مدت چهار سال در اختیار گرفت. قرار است امروز مراسم تحلیف وی برگزار شد. در گفت‌وگویی با آیت‌الله سیدمحمد غروی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به بررسی فلسفه تنفیذ و تحلیف پرداختیم که اکنون از نظر شما می گذرد.

*فلسفه تنفیذ در نظام سیاسی ما چیست؟

رئیس جمهور پس از رهبری، عالی ترین مقام اجرایی کشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوه مجریه را در اموری که مستقیما به رهبری مربوط نمی شود برعهده دارد. در واقع ریاست جمهوری یک سمت اجرایی است.

 در اصل 110 قانون اساسی در مورد وظایف رهبری آمده است: امضای حکم ریاست جمهوری پس از انتخاب مردم، از وظایف رهبری است که باید به تأیید رهبری برسد. از وظایف و اختیارات رهبری، تعیین سیاستهای کلی نظام و نظارت بر حُسن اجرای آن، فرمان همه پرسی و …، امضای حکم ریاست جمهوری پس از انتخاب مردم است که البته صلاحیت اصل داوطلبان قبلا باید به وسیله شورای نگهبان تأیید شود. پس در قانون اساسی بر امضای حکم ریاست جمهوری تأکید شده است. معنای این وظیفه این است که تا زمانی که رهبری، حکم ریاست جمهوری را امضاء نکرده، انتخاب مردم کافی نیست. به عبارت دیگر انتخاب مردم شرط لازم است اما شرط کافی نیست.

اصل مسأله هم در این رابطه این است که چگونه این امضاء و تأیید کردن، تنفیذ تلقی شده است. حقیقت این است که اصولا و قطعا در ساختار و نظام ولایت فقیه، تمام وظایف اجرایی اولا و بالذات مربوط به شئون ولایت می شود و ولایت هم اولا و بالذات با شخص رهبری است. اگر بخشی از وظایف اجرایی را به عنوان وظایف به دیگری محول می‌شود باید با نظر و تنفیذ رهبری باشد. تنفیذ به همین جهت است، تا اینکه رئیس جمهور مشروعیت پیدا کند.

بالاخره ریاست جمهوری از شئون ولایت است که شخصی با عنوان ریاست جمهوری تمام وظایف مدونه رئیس جمهور را با همکارانشان انجام می دهند و از این جهت پس از اینکه مردم او را انتخاب کردند باید توسط ولی امر یعنی رهبری، تنفیذ شود. رأی مردم برای فعلیت یافتن این سمت و مقام، کافی نیست بلکه شرط لازم است. شرط لازم است اما کافی نیست.

*فلسفه تحلیف در نظام سیاسی ما چیست؟

تحلیف هم در قانون اساسی آمده است و رئیس جمهور باید در مقابل رئیس قوه قضائیه و رئیس قوه مقننه و نمایندگان مجلس در مجلس شورای اسلامی سوگند بخورد. اصل 121 قانون اساسی در این مورد تأکید کرده است که رئیس جمهور در مجلس شورای اسلامی در جلسه ای که با حضور رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان تشکیل می شود به ترتیب زیر سوگند یاد می کند و سوگندنامه را امضاء می کند.

در بخشی از متن سوگند در قانون اساسی آمده است که من به عنوان رئیس جمهور در پیشگاه قرآن کریم در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می کنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم و همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌هایی که بر عهده‏ گرفته ‏ام به کار گیرم و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق، پشتیبانی از حق و گسترش عدالت سازم و از هر گونه خودکامگی بپرهیزم و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است حمایت کنم.

اصولا تحلیف در کشورهای دیگر رایج است. در واقع تحلیف برای این است که وظایفی که برعهده رئیس جمهور است تحکیم شود و خودش به آنها توجه کند و تحلیف اثر روانی برای این امر دارد. از طرفی مردم و کسانی که ایشان را به عنوان رئیس جمهور انتخاب کرده اند اطمینان خاطری پیدا کنند به اینکه وی در چارچوب، عمل می‌کند و مصالح ملت و قانون اساسی و نظام اسلامی را مورد توجه خودش قرار می‌دهد. پس تحلیف برای اطمینان دادن و اطمینان بخشیدن و از طرف دیگر اطمینان یافتن مردم است از اینکه این شخصی که این مسئولیت را عهده دار شده است از چارچوب وظایف قانونی خودش تخلف نکند.

پس در نهایت به طور کلی می‌توان گفت: تنفیذ، لازمه پذیرفتن سمت ریاست جمهوری است، چرا که این سمت از شئون ولایت است و این باید با تنفیذ یا به تعبیر دیگر امضای رهبری تأیید شود.

 
رای مردم برای فعلیت یافتن مقام ریاست جمهوری کافی نیست /یک عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: در واقع مراسم تحلیف برای این است که وظایفی که برعهده رئیس جمهور است تحکیم شود و خودش به آنها توجه کند و از طرفی مردم و کسانی که ایشان را به عنوان رئیس جمهور انتخاب کرده اند اطمینان خاطر پیدا کنند به اینکه وی در چارچوب، عمل می‌کند و مصالح ملت، قانون اساسی و نظام اسلامی را مورد توجه قرار می‌دهد.آیت‌الله سیدمحمد غروی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم