متن فارسی دعای امام سجاد(ع) در وداع با ماه مبارک رمضان
*مناجات با خدا
اى خداوندى که در برابر نعمتهایى که به بندگانت ارزانى مىدارى به پاداشت رغبتى نیست!
اى خداوندى که از بخشیدن پشیمان نمىشوى!
اى خداوندى که پاداش عمل بنده را نه برابر عمل، بلکه بیش از آن مىدهى!
* تفضل خدا بر بندگان
نعمتت بىهیچ سابقه است و عفو تو بر مقتضاى فضل و احسان توست و عقوبتت بر آیین عدالت است و هر چه تقدیر کنى خیر ما در آن است.
اگر عطا کنى، عطاى خویش به منت نیامیزى و اگر منع کنى، منع کردنت نه از روى ستم باشد.
پاداش نیک،دهى کسى را که سپاست گوید، با آنکه تو خود او را سپاس گفتن الهام کردهاى.
جزاى خیر دهى کسى را که تو را بستاید، با آنکه تو خود او را ستایشگرى آموختهاى.
*عیب پوشی از بندگان
عیب کسى را مىپوشى که اگر مىخواستى، رسوایش مىساختى. به کسى عطا مىکنى که اگر مىخواستى، عطا از او باز مىگرفتى.
و آن دو یکى در خور آن بود که رسوایش کنى و یکى سزاى آن بود که عطاى خویش از او بازگیرى. ولى تو اى خداوند، کار خود بر تفضل بنا نهادهاى و قدرت خود را بر گذشت از گناهان جارى داشتهاى.
*بردباری با بندگان
با آنان که تو را عصیان کنند، با بردبارى رویاروى شوى و آنان را که آهنگ ستم بر خود کنند، مهلت دهى. آرى اى پروردگار من، مهلتشان دهى و با آنان مدارا کنى، باشد که به سوى تو باز گردند، و چاره کارشان به توبه سپارى، تا آن که باید هلاک شود به خلاف رضاى تو در مهلکه نیفتد و آن که از نعمت تو مست غرور شده و طریق شقاوت در پیش گرفته بدبخت نگردد، مگر آنگه که دیگرعذر نماند و حجت بر او تمام شود.
همه اینها از روى کرم و عفو توست اى خداى بخشنده و سودى است که از عطوفت تو حاصل گردد، اى خداى بردبار.
اى خداوند، تویى که در عفو به روى بندگانت گشودهاى و آن را توبه نامیدهاى.
و براى رسیدن به این در، آیاتى را که بر پیامبرت وحى کردهاى راهنما ساختهاى، تا کسى آن در را گم نکند، که تو اى خداوندى که نام تو بزرگ و متعالى است ، خود گفتهاى:
«به درگاه خدا توبه کنید، توبهاى از روى اخلاص باشد که پرودگارتان، گناهانتان را محو کند و شما را به بهشتهایى داخل کند که در آن نهرها جارى است.
در آن روز، خدا پیامبر و کسانى را که به او ایمان آوردهاند فرو نگذارد، و نورشان پیشاپیش و در سمت راستشان در حرکت باشد. مىگویند:
اى پروردگار ما، نور ما را براى ما به کمال رسان و ما را بیامرز، که تو بر هر کارى توانایى. »
پس کسى که از دخول به چنین سرایى – سراى توبه – پس از گشودن در و بر گماشتن راهنما غفلت ورزد، چه عذر تواند آورد؟
*سود در معامله با خدا
اى خداى من، تو کسى هستى که در معامله با بندگان خود، همواره به سود آنان در بها مىافزایى
و مىخواهى که در معامله با تو سود برند و به افزون دهى و نزول بر آستان تو کامیاب شوند، که تو خود گفتهاى – بزرگ و متعالى است نام تو و بلند است مرتبت تو –
«هر کس کار نیکى انجام دهد، ده برابر به او پاداش داده شود و هر که کار بدى انجام دهد، تنها همانند آن کیفر بیند. »
و نیز تو خود گفتهاى: «مثل آنان که مال خود را در راه خدا انفاق مىکنند مثل دانهاى است که هفت خوشه بر آورد، و در هر خوشهاى صد دانه باشد، خدا پاداش هر که را که بخواهد، چند برابر مىکند. »
و نیز تو خود گفتهاى: «کیست که به خدا قرض الحسنه دهد، تا خدا بر آن چند برابر بیفزاید؟ »
و نظایر این آیات که در قرآن در باب مضاعف شدن حسنات نازل کردهاى.
بار خدایا، تویى که به وسیله وحیى که از عالم غیب فرستادى و به ترغیب خویش، آدمیان را به چیزهایى راه نمودى که اگر پنهان مىداشتى، از دیدگانشان پنهان مىبود.
گوششان از شنیدن آواز آن ناتوان و اندیشههایشان از تصور آن عاجز مىآمد، که تو خود گفتهاى: «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم. مرا سپاس گویید و ناسپاسى من مکنید. »
و نیز گفتهاى: «اگر مرا سپاس گویید، بر نعمت شما مىافزایم و اگر کفران کنید بدانید که عذاب من سخت است. »
و گفتهاى: «بخوانید مرا، تا شما را پاسخ گویم. آنهایى که از پرستش من سرکشى مىکنند زودا که در عین خوارى به جهنم در آیند. »
بار خدایا، دعاى بندگان را به درگاه خود، عبادت خواندهاى و ترک آن را خودپسندى و سرکشى، و کسانى را که از آن سر بر تابند وعده جهنم و خوارى آن دادهاى.
از این روست که تو را به نعمت و بخششت یاد کردند و به فضل و احسانت سپاس گفتند و هم به فرمان تو، تو را به دعا خواندند، و در راه تو صدقه دادند تا به ثوابشان بیفزایى، و در آن بود رهاییشان از خشم تو و کامیابیشان به خشنودى تو.
بار خدایا، اگر یکى از آفریدگان تو، آفریده دیگر را چنان راهنمایى کرده بود که تو بندگانت را راهنمایى کردهاى، او را به صفت انعام و احسان متصف مىساختند و به هر زبان مىستودندش.
پس حمد و سپاس تو را، تا هر زمان که سپاست توان گفت و تا آنگاه که بر حمد تو لفظى باقى است و معنایى که در این طریق بهرهاى از آن توان یافت.
اى خداوندى که احسان و فضل خویش به بندگانت عطا کردهاى و آنان را در بخشش و عطا غرقه ساختهاى. آثار نعمت تو بر ما چه آشکار است و احسان تو در حق ما چه بسیار. و چه بسیار ما را به بر و نیکى خویش مخصوص گردانیدهاى.
ما را به دین برگزیده خود، آیین پسندیده خود، شریعت سهل و آسان خود هدایت کردى و دیدگانمان را بینا ساختى که به تو تقرب جوییم و به مقام کرامت تو واصل آییم.
*رمضان، وظیفه برگزیده
بار خدایا، یکى از این برگزیدهترین وظایف و خاصترین واجبات، ماه رمضان را قراردادى. ماهى که آن را از میان دیگر ماهها ویژگى دیگرى بخشیدهاى
بر همه اوقات سال برترىاش نهادهاى، زیرا که در آن قرآن و نور نازل کردهاى و بر تکالیف مؤمنان چند برابر افزودهاى
و روزه را در آن واجب داشتهاى و مردمان را به بر پاى خاستن براى عبادت خود ترغیب کردهاى و شب قدر را که از هزار ماه بهتر است تجلیل فرمودهاى.
*فضیلت بر سایر امتها با ماه رمضان
و چون رمضان را به ما عطا کردى، ما را بر دیگر امتها فضیلت نهادى و از میان پیروان دیگر کیشها برگزیدى. پس ما به فرمان تو روزش را روزه داشتیم و شبش را به نماز برخاستیم،
و با روزه داشتن و نماز خواندن در این ماه به رحمتى که ما را ارزانى داشته بودى روى نهادیم و آن را وسیله نیل به ثواب تو قرار دادیم.
تویى که هر چه از تو خواهند داری و آنچه از فضل و احسان تو طلبند می توانی بدهی و به خواستاران مقام قرب خود نزدیک هستى.
اى خداوند، ماه رمضان در میان ما بس ستوده زیست و ما را مصاحب و یارى نیکو بود.
و گرانبهاترین سودهاى مردم جهان را به ما ارزانى داشت. اما چون زمانش به سر رسید و مدتش و شمار روزهایش پایان گرفت، آهنگ رحیل کرد.
*رفتن ماه رمضان ما را غمگین می کند
اى خداوند، اینک با او وداع مىکنیم، همانند وداع با عزیزى که فراقش بر ما گران است و رفتنش ما را غمگین و گرفتار وحشت تنهایى کند، عزیزى که او را بر ما پیمانى است که باید نگهداریم
و حرمتى که باید رعایت کنیم و حقى که باید ادا نماییم. پس، اکنون مىگوییم:
*وداع جانکاه با ماه رمضان
بدرود اى بزرگترین ماه خداوند و اى عید اولیاى خدا.
بدرود اى گرامىترین اوقاتى که ما را مصاحب و یار بودى، اى بهترین ماه در همه روزها و ساعتها.
بدرود اى ماه دست یافتن به آرزوها، اى ماه سرشار از اعمال شایسته بندگان خداوند.
بدرود اى یار و قرینى که چون باشى، قدرت بس جلیل است و چون رخت بر بندى، فراقت رنج افزا شود. اى مایه امید ما که دوریت براى ما بس دردناک است.
بدرود اى همدم ما که چون بیایى، شادمانى و آرامش بر دل ما آرى و چون بروى، رفتنت وحشت خیز است و تألم افزاى.
بدرود اى همسایهاى که تا با ما بودى، دلهاى ما را رقت بود و گناهان ما را نقصان.
بدرود اى یاریگر ما که در برابر شیطان یاریمان دادى و اى مصاحبى که راههاى نیکى و فضیلت را پیش پاى ما هموار ساختى.
بدرود که آزاد شدگان از عذاب خداوند، در تو چه بسیارند، و چه نیکبخت است آن که حرمت تو نگه داشت.
بدرود که چه بسا گناهان که از نامه عمل ما زدودى و چه بسا عیبها که پوشیده داشتى.
بدورد که درنگ تو براى گنهکاران چه به درازا کشید و هیبت تو در دل مؤمنان چه بسیار بود.
بدرود اى ماهى که هیچ ماه دیگر را توان همسرى با تو نیست.
بدرود اى ماهى که تا تو بودى، امن و سلامت بود.
بدرود اى آن که نه در مصاحبت تو کراهت بود و نه در معاشرتت ناپسندى.
بدرود که سرشار از برکات بر ما در آمدى و ما را از آلودگىهاى گناه شست و شو دادى.
بدرود که به هنگام وداع از تو نه غبارى به دل داریم و نه از روزهات ملالتى در خاطر.
بدرود که هنوز فرا نرسیده از آمدنت شادمان بودیم و هنوز رخت بر نبسته از رفتنت اندوهناک.
بدرود که چه بدیها که با آمدنت از ما دور شد و چه خیرات که ما را نصیب آمد.
بدرود تو را و آن شب قدر تو را که از هزار ماه بهتر است.
بدرود که دیروز که در میان ما بودى آزمند ماندنت بودیم و فردا که از میان ما خواهى رفت آتش اشتیاق در دل ما شعله خواهد کشید.
بدرود تو را و آن فضل و کرم تو را که اینک از آن محروم ماندهایم. و بر آن برکات که پیش از این ما را داده بودى و اینک از کفش دادهایم.
بار خدایا، ما آشناى این ماهیم، ماهى که ما را بدان شرف و منزلت دادى و به برکت نعمت و احسان خویش روزه داشتنش را توفیق دادى، در حالى که مردمان شقى قدرش را نشناختند و شور بختى خویش را از فضیلتش محروم ماندند.
اى خداوند، تو بودى که ما را برگزیدى و به شناخت این ماه توفیق عنایت کردى و به سنت آن راه نمودى. تو بودى که ما را توفیق روزه داشتن و نمازگزاردن ارزانى داشتى، هر چند ما قصور ورزیدیم و اندکى از بسیار به جاى آوردیم.
بار خدایا، حمد تو راست در حالى که به بدکردارى خویش اقرار مىکنیم و به تبهکارى خویش معترفیم. براى رضاى توست اگر در اعماق دلمان پشیمان شدهایم و از سر صدق از تو پوزش مىطلبیم.
پس در برابر قصورى که در این ماه در طاعت تو ورزیدهایم، ما را پاداشى ده که به یارى آن بر فضیلت مرغوب دست یابیم و آن اندوختههاى گوناگون را که به آن مشتاق شدهایم بستانیم.
عذر تقصیر ما را در اداى حق خود بپذیر و عمر ما را تا رمضان دیگر دراز کن.
و چون به رمضان دیگر رسیدیم، یاریمان ده تا آن سان که سزاى خداوندى توست عبادتت کنیم و ما را به منزلتى رسان که سزاوار طاعت توست
و به چنان اعمال شایستهاى برگمار که اداى حق تو را در این رمضان و رمضان دیگر، بایسته باشد.
بار خدایا، در این ماه اگر قصد گناه کردهایم، یا مرتکب آن شدهایم،
یا به عمد خطایى از ما سر زده، یا از سر فراموشى ستمى بر خود روا داشتهایم، یا پرده حرمت دیگرى را دریدهایم،
بار خدایا، بر محمد و خاندانش درود بفرست و گناه ما در پرده اغماض فرو پوش و ما را عفو کن و در برابر دیدگان شماتت کنندگان قرار مده
و زبان طاعنان در حق ما دراز مگردان و ما را به رأفت پایان نیافتنى و فضل و کرم نقصان ناپذیر خود به کارى برگمار که خطاهایى را که در این ماه مرتکب شدهایم و تو آن را نپسندیدهاى، از میان ببرد یا فرو پوشد.
بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندان او. ما از سپرى شدن رمضان اندوهگینیم، تو ما را بر اندوه این فراق پاداش خیر ده و این روز عید و روز روزه گشادن را بر ما مبارک گردان.
چنان کن که روز عید از شمار بهترین روزهایى باشد که بر ما گذشته و عفو تو را به سوى ما آورده و گناه ما را زدوده است. بار خدایا، گناهان آشکار و نهان ما را بیامرز.
اى خداوند، با به پایان رسیدن این ماه ما را از لوث گناه پاک نماى و با رفتنش، از ورطه گناهان برهان
و از نیکبختترین کسانى قرار ده که در آن به عبادت تو پرداختهاند و نصیبشان از همه بیشتر بوده و بیش از همه از آن بهره یافتهاند.
بار خدایا، اگر کسى از بندگان تو، حق این ماه آن چنان که شایسته اوست رعایت کرده و حرمتش نگه داشته و وظایف خود و احکام آن را به جاى آورده و از گناهان پرهیز کرده
و به تو تقرب جسته، آن سان که خشنودى تو نصیبش شده و رحمت تو بر او روى نهاده،
اى خداوند، همانند مزدى که او را مىدهى، از خزانه بىنیازیت به ما نیز ارزانى دار و چند برابر آن از فضل خود عطا فرماى،
که خزاین فضل تو را نقصان نیست،
بلکه همواره در افزایش است، و معادن احسان تو دستخوش فنا نشود و بخشش تو چه بخششى گواراست.
بار خدایا، بر محمد و خاندانش درود بفرست و براى ما مزدى بنویس چونان مزد کسى که این ماه را تا روز قیامت روزه داشته و تو را عبادت کرده است.
اى خداوند، ما در روز فطر، روز عید و شادمانى مؤمنان، روز اجتماع مسلمانان به گرد یکدیگر،
از هر گناه که مرتکب شدهایم و از هر کار زشت که ازین پیش از ما سر زده، و از هر خیال بد که در دل خود پنهان داشتهایم، توبه مىکنیم،
توبه کسى که در دل خیال بازگشتش به گناه نیست و بار دیگر به گناه باز نگردد،
توبهاى بىبازگشت، عارى از هر گونه شک و ریب.
بار خدایا، چنین توبهاى را از ما بپذیر و از ما خشنود شو و ما را در آن توبه ثابت قدم گردان.
اى خداوند، روزى ما ساز خوف از عقاب جهنم را و شوق به نعیم بهشت را، تا لذت آنچه را که از تو خواستهایم در یابیم و از اندوه آنچه از آن به تو پناه مىآوریم وارهیم.
اى خداوند! ما را در شمار توبه کنندگانى در آور که محبت خود را به آنان ارزانى داشتهاى و پذیرفتهاى که به طاعت تو باز گردند، اى دادگرترین دادگران.
اى خداوند! از پدران و مادران و همکیشان ما، آنان که دیده از جهان بستهاند و آنان که هنوز جام مرگ ننوشیدهاند، در گذر.
بار خدایا ! بر محمد پیامبر ما و خاندان او درود بفرست همچنان که بر ملائکه مقربین خود درود فرستادهاى. و بر او و خاندانش درود بفرست، آن سان که بر پیامبران مرسل خود درود فرستادهاى؛ و درود بفرست بر او و خاندانش، آن سان که بندگان صالح خود را درود فرستادهاى، درودى بر تر از درود آنها، اى پروردگار جهانیان؛ درودى که برکت آن به ما رسد و سود آن نصیب ما گردد و سبب استجابت دعاى ما شود ؛ که تو کریمتر کسى هستى که بدو رغبت توان یافت و کارسازترین کسى هستى که بدو توکل توان کرد و تو خود بخشندهترین کسان به سائلان درگاه خود هستى. و أنت على کل شیء قدیر.
