دلایل ناجا برای مداخله درمسئله عفاف و حجاب

مقدمه
در همه جوامع، به‌ویژه در جامعه‌ای که نظام حاکم بر آن براساس موازین دینی شکل گرفته است، «اخلاق» و «ارزش‌های اخلاقی» سهم، نقش و کارکرد بی‌بدیلی در قوام جامعه و تنظیم روابط اجتماعی دارند. چه، بدون چنین ارزش‌هایی فرهنگ جامعه رو به سوی زوال می‌نهد و پیوندها و روابط مبتنی بر اعتماد، صداقت و درستکاری از هم می‌گسلند. در چنین شرایطی لاجرم دامنه و گستره کجروی‌ها، انحرافات و آسیب‌های اجتماعی فزونی می‌یابد و امنیت اجتماعی و احساس امنیت عمومی نقصان می‌یابد.

از همین روی، در دنیای امروزین هیچ جامعه‌ای را نمی‌توان یافت که نهادهای رسمی و غیررسمی آن با طرح و تدبیر ویژه برای حفظ، تقویت و بسط ارزش‌های اخلاقی خود، گام فراسو نهند. با تامل در متون آموزش رسمی کشورهای مختلف دنیا و مداقه در تئوری‌های فرمول‌بندی شده پیرامون اخلاق و رشد اخلاقی می‌توان شواهد متعددی در تایید این ادعا نشان کرد.

نیازی به گفتن نیست که علی‌رغم اتفاق نظر بر سر جهانشمول بودن مفهوم اخلاق، پاره‌ای از مصادیق اخلاق و کنش‌ها و عناصر اخلاق در جوامع مختلف دنیا، به‌ویژه در عصر امروز، متفاوت از یکدیگرند. از همین رو متولیان فرهنگی و اجتماعی هر جامعه‌ای با چنگ و دندان می‌کوشند تا از نقض مصادیق اخلاقی ویژه خویش ممانعت نمایند. آنان برای این منظور از هیچ اقدامی برای مجازات هنجارستیزان و هنجارشکنان اخلاقی جامعه فروگذار نمی‌کنند.

در جامعه اسلامی و انقلابی ما «حجاب و عفاف» از جمله ارزش‌های پایدار اخلاقی هستند که از فردای پیروزی انقلاب اسلامی مسئولان عالی نظام، متولیان فرهنگی و آموزشی، قانون‌گذاران و تصمیم‌گیران جامعه بر تقویت و بسط آن و ممانعت از ایجاد خدشه و آسیب در آن، تاکید ورزیده‌اند. چه آنان نیک می‌دانسته‌اند که آسیب وارد شدن به این حیطه فرهنگی، ارزشی و اخلاقی، موجب ملکوک شدن سیمای جامعه می‌شود و خود به زمینه‌ای برای بروز و ظهور آسیب‌های دیگر تبدیل می‌گردد.

قانون‌گذار بخشی از ماموریت و رسالت حفظ حریم حجاب و عفاف و مقابله با تعدی‌کنندگان به این قلمرو را به نیروی انتظامی جمهوری اسلامی واگذار نموده است. چه همان قانونگذار حفظ و نظم و اعمال‌ کنترل اجتماعی را به منزله دو ماموریت کلیدی و اساسی برعهده نیروی انتظامی نهاده است و تقویت حجاب و عفاف را از جمله مصادیق نظم و کنترل اجتماعی تلقی کرده است. به همین سبب نیروی انتظامی، بویژه در یک دهه اخیر، با اذعان به ظرافت‌ها و حساسیت‌های خاص این قلمرو، با طرح و تدبیر از پیش اندیشیده شده مبادرت به «مداخله موثر» در مساله حجاب و عفاف نموده است. در سطوری که در پی می‌آید فرایند «مداخله موثر» پلیس به اجمال گزارش می‌شود.

ضرورت مداخله ناجا
ناجا از آغاز، تمایل و اشتیاقی برای ورود به قلمرو مسائل اخلاقی و فرهنگی بویژه حجاب و عفاف، نداشت. چه بر این باور بود که شکل‌دهی، تقویت و تثبیت کنش‌های اخلاقی از طریق فرایندهای آموزشی، تربیتی و فرهنگی مهم‌تر و ضروری‌تر از مداخله مستقیم پلیس در هر یک از مصادیق آنها است. لیکن برآوردهای متقن ناجا، پژوهش‌های پیمایشی، مشاهدات منظم و مطالبات مردم نشان داد که در چند دهه پس از انقلاب اسلامی نهادهای متولی آموزش و فرهنگ کشور نتوانسته‌اند ماموریت تثبیت ارزش‌های اخلاقی و بسط هنجارهای اجتماعی را به درستی و کامل به سامان برسانند. از همین روی، با ادامه وضع موجود و عدم مداخله فوری پلیس، از یک سو بیم آن می‌رفت که حساسیت جامعه در برابر رواج هنجارشکنی از میان برخیزد و قبح اخلاق‌‌گریزی زوال یابد و از دیگر سو، شواهد نشان می‌داد که بین افزایش نقص قلمروهای اخلاقی در مساله حجاب و عفاف و پاره‌ای از انحرافات و کجروی‌ها دیگر پیوند وثیق و ارتباط مستحکمی وجود دارد.

بنابراین، پلیس ناگزیر شد تا در این حیطه ورود نماید و با «تدابیر اندیشیده» و «اقدامات سنجیده» مانع از افزایش نرخ بدکارکردی‌های اجتماعی، بویژه در حیطه‌های اخلاقی شود. البته هماره پلیس به عنوان یک اصل بر این باور است که مشکلات اجتماعی و فرهنگی را نباید به صورت انتظامی حل کرد.

فرایندهای ناجا
ناجا برای مداخله در پدیده هنجارشکنی‌های اخلاقی، مبادرت به اجرای طرح امنیت اجتماعی و اخلاقی نمود. برای این منظور امنیت اجتماعی – اخلاقی در قالب مولفه‌های:
– ناموسی (حجاب و عفاف و پدیده مزاحمت برای نوامیس، توزیع CD‌های غیراخلاقی و…)
– جانی (مقابل با اراذل و اوباش، زورگیران، خشونت‌های جمعی و…)
– مالی (سرقت از منازل، مغازه‌ها، خودروها و…)
– اجتماعی (مقابله با اعتیاد، موادفروشان و…)
باز تعریف شد. آنگاه طرح و راهکار مداخله در هر یک تعریف گردید.
اهداف
نیروی انتظامی با مداخله موثر در هر یک از مولفه‌های بالا در پی تحقق این اهداف بود:
۱-افزایش احساس امنیت اجتماعی در بازگرداندن سرمایه اجتماعی به سطرح سال‌های اولیه پیروزی انقلاب اسلامی.
۲-پاسخگویی به مطالب شهروندان (حدود ۸۶ درصد شهروندان خواهان مداخله فوری پلیس در مولفه‌های امنیت اخلاق بودند).
۳-جلوگیری از ملکوت شدن سیمای اخلاقی و ارزشی جامعه (نظرسنجی‌های چند سال پیش نشدن می‌داد که بیش از ۷۰ درصد شهروندان از وضع کنونی رواج کژرویها ناراضی‌اند)
۴-جلوگیری از رواج آسیب‌ها و جرایم اجتماعی (مطالعات پیمایشی نشان می‌داد که بین هنجارشکنی اخلاقی و جرایم و کجرویها همبستگی بالای ۷۰% وجود دارد).
۵-از میان راندن زیمنه‌‌های بروز و ظهور کنش‌های اعتراض‌آمیز

راهبردها
پلیس برای مداخله در کژرویهای اخلاقی عمدتا از راهبردهای زیر بهره گرفته است:
۱-متقاعد سازی و نفوذ اجتماعی
۲-روشنفکری و آگاه‌سازی
۳-تقدم پیش‌یگری بر مداخله
۴-مداخله حداقلی پلیسی و قضایی (تقدم روش‌های نرم بر روش‌های سخت)
۵-بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشارکتی (سازمان‌های دولتی و غیردولتی)

اقدامات
۱-تشکیل اتاق‌های فکر با حضور اساتید صاحب‌نظر در حیطه‌های جامعه‌شناختی، روان‌شناختی، رسانه و مسائل فرهنگی
۲-تشکیل جلسات مستمر با صاحبان صنوف، سازمان‌های آموزشی، فرهنگی، صداوسیما و …
۳-تدوین راهبرد و دستورالعمل مداخله در کژکارکردیهای اخلاقی
۴-آموزش مستمر نیروهای درگیر و طرح امنیت اجتماعی و اخلاقی
۵-رصد مستمر فرایند اثرگذاری اقدامات پلیس و سنجش میزان رضایت شهروندان
۶-مستندسازی نوبه‌ای و موردی از سیمای شهرکهای بزرگ کشور با هدف مطالعه روند تغییرات
۷-سنجش و پایش سالانه مستمر شاخص احساس امنیت در سطح کشور

مطالبات کنونی مردم کشور
۱-در پایان سال ۱۳۹۱ طی یک برآورد جامع اجتماعی، که در سراسر کشور و به تفکیک استان و شهر و روستا به سامان رسید از یک سو مسائل و مشکلات اصلی کشور از نظر مردم برآورده شد و از سوی دیگر انتظارات و احساس امنیت مردم مورد سنجش قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که

-مفاسد اخلاقی، سرقت، توزیع و نشر موادمخدر و رواج اعتیاد، خشونت‌ و درگیری، تهیه و توزیع و مصرف مشروبات الکلی، در کنار بیکاری و تورم و مسائل اقتصادی از جمله مهم‌ترین مشکلاتی هستند که اکثریت جامعه را آزار می‌دهند و احساس آرامش و امنیت آنان را سلب می‌نماید. به همین سبب هم اینک بیش از دو سوم شهروندان از پلیس انتظار دارند که هرچه سریعتر در این مسائل مداخله نماید و انحرافات و کژکارکرد ها را از میان براند.

۲- در طرح سنجش میزان احساس امنیت اجتماعی در تمام مناطق شهری و روستایی کشور مشخص گردید امنیت اخلاقی و مولفه‌های آن همچنان به عنوان اولویت‌های اصلی مردم در مناطق شهری و روستایی می‌باشد.

رویکرد نوین ناجا
ناجا معتقد است با تحقق حماسه سیاسی در انتخابات پرشکوه ۲۴ خرداد شرایط جدیدی در کشور پدید آمده است. در این شرایط نوین سرمایه اجتماعی، اعتماد عمومی، نشاط همگانی و احساس امید و خوش‌بینی مردم جامعه، از پایتخت تا دورترین روستای کشور رو به فزونی نهاده است.

از همین رو نیروی انتظامی به هم خود درصدد است با اقدامات هوشمندانه و کنش‌های خردمندانه و طرح‌های تخصصی مانع از کاهش سرمایه اجتماعی موجود شود. برای این منظور و در چارچوب تدابیر فرمانده معظم کل قوا و رهنمودهای ریاست محترم جمهوری که در آن به نظارت وزارت کشور مداری ناجا و مراعات مردم تاکید ورزیدند می‌کوشد تا نقشه راه جدیدی برای این قلمرو تهیه و در آن چارچوب گام فراسو نهند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منبع: تسنیم
سردار سعید منتظرالمهدی معاون اجتماعی نیروی انتظامی، در یادداشتی، به بررسی موضوع امنیت اخلاقی با عنوان «امنیت اخلاقی؛ راهبردها و اقدامات ناجا» پرداخته که متن کامل آن را در ذیل می‌خوانید: