مسئله احداث باغ پرندگان در قم و اعتراضات طلاب به آن
در ماه‌های اخیر، خبر اعتراض برخی طلاب حوزه علمیه قم با احداث باغ پرندگان در این شهر به آنتن رسانه‌ها رفت. ابتدا چنین وانمود شد که دغدغه این گروه تعصبات مذهبی است و حتی این خبر دست به دست شد که طلاب با تفریح مردم مخالف‌اند و برخی دیگر گفتند که نگرانی طلاب از عدم رعایت شئون اسلامی در این مکان‌ها باعث اعتراض شده است. اما با گذشت زمان معلوم شد که دغدغه‌های این طلاب بیشتر زیست محیطی است.
مخالفت با نگهداری یا «حبس» حیوانات در مکان‌هایی موسوم به باغ‌وحش یا باغ پرندگان، در دوران جدید مسئله جدیدی نیست. اعتراض به حبس حیوانات و سلب آزادی و حقوق طبیعی از آن‌ها تقریباً در همه کشورهای جهان پا گرفته و آهسته آهسته می‌رود تا موجودیت باغ‌وحش‌های جهان را به صورت جدی با مشکل مواجه کند.
این اعتراض‌ها متوجه باغ‌وحش‌هایی است که حداقل رفاه تعریف‌شده را برای حیوانات در نظر می‌گیرند وگرنه وجود باغ‌وحش‌هایی مانند باغ‌وحش‌های کشورمان ایران از اساس زیر سؤال قرار دارد. کافی است در گوگل کلمه باغ‌وحش را جست‌وجو کنید تا به وضعیت اسفبار باغ‌وحش‌های ایران و حوادث ناگواری که در آن‌ها رخ داده است، پی ببرید. برای باغ‌وحش در جهان امروز ما استانداردهایی تعریف شد که همان هم در این باغ‌وحش‌ها نیست.
دارندگان باغ‌وحش که انگیزه تجاری دارند، همیشه توجیهاتی برای وجود باغ‌وحش ارائه کرده‌اند؛ مثلاً آموزش مردم یا حتی ادعا می‌کنند که وجود باغ‌وحش تضمینی است برای بقای حیواناتی که در طبیعت با خطر انقراض نسل مواجه‌اند. این توجیهات اما در میان آگاهان به حیات وحش و محیط زیست طرفدار ندارند و کاملاً غیرعلمی و پوپولیستی خوانده می‌شوند.
در ماه‌های اخیر، خبر اعتراض برخی طلاب حوزه علمیه قم با احداث باغ پرندگان در این شهر به آنتن رسانه‌ها رفت. ابتدا چنین وانمود شد که دغدغه این گروه تعصبات مذهبی است و حتی این خبر دست به دست شد که طلاب با تفریح مردم مخالف‌اند و برخی دیگر گفتند که نگرانی طلاب از عدم رعایت شئون اسلامی در این مکان‌ها باعث اعتراض شده است. اما با گذشت زمان معلوم شد که دغدغه‌های این طلاب بیشتر زیست محیطی است.
از جمله آنکه آن‌ها گفتند: «غالب پرندگان موجود در باغ‌های به اصطلاح پرندگان به صورت قاچاق از کشور مبدأ تهیه می‌شوند که این خلاف قوانین بین‌المللی است و از طرفی چون از یک اکوسیستم دیگر آورده می‌شوند بدیهی است که با شرایط جدید محیطی و آب و هوایی سازگاری ندارند. از طرفی وجود قفس و محدودیت برای پرندگان، باعث افسردگی و بیماری‌های روانی برای آنان شده و مرگ تدریجی برای این مخلوقات الهی دارد.»(گزارش را اینجا بخوانید!)
موضوع قاچاق که در سخنان آن‌ها آمده از نگرانی‌های جدی و اصلی مخالفان وجود باغ‌وحش در جهان است. طبق گفته کارشناسان، وجود باغ‌وحش آن هم در شرایط فعلی ایران، خطری برای حیات وحش محسوب خواهد شد.
شهریور گذشته گویا جلسه‌ای میان مسئولان شهرداری قم و طلاب حامی محیط زیست برگزار شد ولی مسئولان شهرداری نتوانستند طلاب و حامیان محیط زیست و حیات وحش را قانع کنند و سخنان آن‌ها بیشتر این را نشان داد که اولاً تصمیم خود را گرفته‌اند و قرار نیست در آن تجدید نظر کنند و ثانیاً چندان با مسائل و معضلات محیط زیست و باغ‌وحش آشنا نیستند.
به گفته خود شهرداری قرار است جمعیت شگفتی از پرندگان یعنی سه هزار و هفتصد فرد به باغ پرندگان قم انتقال یابند و در همین حال یکی از مدیران شهرداری در این نشست گفت: «سعی شده است که فضایی کاملاً طبیعی برای پرندگان در نظر گرفته شود و فضای اسارتگاهی در این زمینه وجود نداشته باشد.»(اینجا بخوانید!)
آگاهان به حیات وحش می‌دانند که انباشتن این همه پرنده وحشی از اقلیم‌های مختلف در کنار هم و همجوار کردن آن‌ها با انسان، استرس ابدی برای این حیوانات خواهد داشت و حبس کردن آن‌ها و ایجاد چنین استرسی منجر به بیماری‌های روانی و جسمانی و شکنجه می‌شود و ایجاد فضای طبیعی در قفس اگرچه ده‌ها متر مساحت داشته باشد، غیرممکن است.
ایرادهای دیگری هم از ناحیه منتقدان به این طرح وارد است از جمله نامناسب بودن فضای مذهبی و اجتماعی قم با چنین طرح‌هایی. قم برای مردم ایران و بلکه جهان به شهر اماکن مذهبی شیعه، کتاب و کتابخانه دینی و نظائر آن شهرت دارد و گردشگر یا توریست غیرمذهبی و تاریخی ندارد و بهانه قرار دادن جلب توریست با چنین طرح‌هایی چندان منطقی به نظر نمی‌رسد و با فضای مذهبی، فرهنگی و اجتماعی قم تناسب و صرفه ندارد.
توسعه قم در همان مسیری که به آن شناخته شده، معقول است نه تغییر مسیر به سمت طرح‌هایی مانند ایجاد نمایشگاه حیات وحش که در شهرهای دیگر مثل مشهد و تهران هم موفق نبوده‌اند. آیا به جای هزینه 21 میلیارد تومانی برای باغ پرندگان نمی‌توان طرح‌هایی برای نمایشگاه‌های بهتر و بیشتر کتاب ارائه کرد؟
آیا مدیران شهرداری یا هر سازمانی دیگر در طرح توسعه فرهنگی و اجتماعی قم، نباید دیگر سازمان‌ها و نهادها ـ مثلاً اداره آموزش و پرورش ـ را شرکت دهند؟
مسئولان شهری قم در برخی عرصه‌ها مانند ساخت و ساز بزرگ‌راه، پل و معبر از بسیاری از استان‌های دیگر کشور موفق‌تر عمل کرده‌اند و حفظ این موفقیت‌ها طلب می‌کند که از ورود به طرح‌های مسئله‌داری مانند باغ‌وحش و باغ پرندگان پرهیز و قبل از ورود به طرح‌هایی که پیشینه و آینده روشنی ندارند، با کارشناسان بی‌طرف و دغدغه‌مندان اهل قم مشورت نمایند.
