ستاره بیت لحم

بنابر تقویم میلادی، جمعه 25 دسامبر 2020 (5 دی‌ماه 1399)، زادروز عیسی مسیح (ع) و جمعه بعد از آن 1 ژانویه 2021 (12 دی‌ماه 1399)، کریسمس سال نو میلادی است. سال نو مسیحی امسال ویژگی تاریخی ـ اسطوره‌شناختی دارد؛ یعنی روی‌دادهایی تاریخی ـ اساطیری را تداعی می‌کند. بنابر روایت انجیل متی و بنابر اسطوره‌های دینی پیش از تولد عیسی، اختری درخشان در آسمان ظهور او را نوید داد و سه حکیم و ستاره‌شناس ایرانی، رد آن ستاره را گرفتند تا به بیت لحم زادگاه عیسی رسیدند و هدایای خود را به آن نوزاد پیشکش کردند و بدین ترتیب سنت هدیه کریسمس بنیاد یافت.

با توجه به اینکه در آستانه زمستان 1399 دو کوکب رخشان آسمان؛ یعنی مشتری و زحل، شام دوشنبه یکم دی 1399 پس از یلدا و نخستین روز زمستان پس از 794 سال دوری، به آغوش یک‌دیگر می‌خزند و در نزدیک‌ترین فضای ممکن به یک‌دیگر، جای می‌گیرند و پدیده «مقارنه» یا «همدمی» در آستانه میلاد مسیح رخ می‌نماید، امسال ویژگی الاهیاتی ـ تاریخی ـ اسطوره‌ای دارد.

این پدیده برای ایرانیان معنادارتر است؛ زیرا بنابر اسطوره‌های مسیحی پیش از تولد عیسی (ع)، سه مغ یا مجوس یا حکیم یا دانامرد ردّ ستاره درخشان را در آسمان گرفتند و آن را دلیل تولد قدیسی آسمانی دانستند. ستاره‌ای که به «ستاره بیت لحم» یا «ستاره کریسمس» معروف است و شاید از آمیزش و همدمی پرتو کیوان و هرمُز پدید آمده باشد.

چون عیسی در دوران هیرودیسِ پادشاه، در بِیت لِحِمِ یهودیه به دنیا آمد، هان چند مُغ از مشرق‌زمین به اورشلیم آمدند و پرسیدند: «کجاست آن مولود که پادشاه یهود است؟ زیرا ستارۀ او را در مشرق دیده‌ایم و برای پرستش او آمده‌ایم». چون این خبر به گوش هیرودیسِ پادشاه رسید، او و تمامی اورشلیم با وی مضطرب شدند. پس او همۀ سران کاهنان و علمای دینِ قوم را فراخواند و از آنها پرسید: «مسیح کجا باید زاده شود؟»

پاسخ دادند: در بِیت لِحِمِ یهودیه؛ زیرا نبی در این‌باره چنین نوشته است: «ای بِیت لِحِم که در سرزمین یهودایی، تو در میان فرمان‌روایان یهودا به هیچ روی کم‌ترین نیستی؛ زیرا از تو فرمان‌روایی ظهور خواهد کرد که قوم من، اسرائیل را شبانی خواهد نمود».

پس هیرودیس مُغان را در نهان نزد خود فراخواند و زمانِ دقیقِ ظهور ستاره را از ایشان جویا شد. سپس آنان را به بِیت لِحِم روانه کرده، بدیشان گفت: «بروید و دربارۀ آن کودک به‌دقّت تحقیق کنید؛ چون او را یافتید، مرا آگاه سازید تا من نیز آمده، سَجده‌اش کنم».

ایشان پس از شنیدن سخنان پادشاه، روانه شدند و هان ستاره‌ای که در مشرق دیده بودند، پیشاپیش آنها می‌رفت تا سرانجام بر فراز مکانی که کودک بود، بازایستاد. ایشان با دیدن ستاره بی‌نهایت شاد شدند. چون به خانه درآمدند و کودک را با مادرش مریم دیدند، روی بر زمین نهاده، آن کودک را پرستش نمودند. سپس صندوقچه‌های خود را گشودند و هدیه‌هایی از طلا و کُندُر و مُر به وی پیشکش کردند و چون در خواب هشدار یافتند که نزد هیرودیس بازنگردند، از راهی دیگر رهسپار دیار خود شدند[1].

پویانمایی «ستاره» (The Star‎) (به کارگردانی تیموتی ریکارت، منتشر شده در سال 2017) درباره شخصیتی به نام «بو» و دوستان قهرمان اوست که در ماجرای نخستین کریسمس نقش می‌آفرینند و همین روایت مسیحی را برای کودکان بازگو می‌کنند.

داستان این پویانمایی از نُه ماه پیش از تولید مسیح آغاز می‌شود؛ زمانی که مریم به اذن خدا باردار می‌شود و همان شب ستاره‌ای پرفروغ در آسمان دیده می‌شود. «بو»، شخصیت اصلی داستان الاغی اسیر در طویله آن ستاره را می‌بیند و به او دل می‌بندد. پس از فرار از طویله زانویش می‌شکند و مریم که با یوسف زندگی می‌کند، به بو کمک می‌کنند تا سرپا شود. بنابراین، بو به این زن دل‌بسته می‌شود و زمانی که می‌فهمد یک سرباز و دو سگ وحشی به دستور پادشاه مریم را تعقیب می‌کنند تا او را بکشند، همراه با دوستانش به او کمک می‌کند. سه شتر دانای داستان از آنِ همان سه موبد یا مغ زرتشتی‌اند و از شخصیت‌های جذاب این پویانمایی به شمار می‌روند.

این اثر اقتباسی دینی به زبان حیوانات و صحنه‌گردانی آنهاست. دست تصرف نویسنده را در داستان می‌توان دید، اما ساختار آن کمابیش وفادار است. به هر روی، این انیمیشن به‌ویژه امشب (یکم دی‌ماه 1399) دیدنی است. شام دوشنبه و دیدن این پویانمایی، فرصتی را برای طرح پرسش‌های تاریخی و اسطوره‌شناختی و اخترشناختی و کمک به مخاطبان کودک برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها در شبکه جهانی یا منابع ادیانی و پرداختن به کندوکاو ارزش‌مند در این‌باره، فراهم می‌کند.

پانوشت

[1]. متی، 2: 1-12.