گزارش گاردین درباره ریشه منازعات در مالی

موپتی قبلاً ایستگاهی برای گردشگران هنگام رفتن به تیمبوکتو افسانه‌ای یا دیدن خانه‌های مردم دوگون در صخره‌های زرد بندیاگارا بود. شهر مالی، که به مسجد جامع و بازارهای نمک سنگی مشهور است، در محل تلاقی رودخانه‌های نیجر و بانی واقع شده‌است. با طغیان رودخانه‌ها، این شهر به مجموعه‌ای از جزایر تبدیل می‌شود. اما اکنون دیگر نشانی از بازدیدکنندگان و دوربین‌های آنها نیست؛ چرا که دولت به دنبال ریشه‌کن کردن گروهی اسلام‌گرا است که از سال ۲۰۱۵ از شمال این کشور گسترش خود را شروع کرده‌است.

خدیجه حمدون دیالو، کشاورز فولانی، بر روی یک حصیر پلاستیکی نشسته است. او حدود چهار ماه است که با فرزندانش در اردوگاه آوارگان زندگی می‌کند. برخی چندین سال آنجا بوده‌اند. به گفته او هر هفته تعداد بیشتری از مردم می‌آیند و همه برای بازگشت صلح و امنیت دعا می‌کنند. او می‌گوید: “ابتدا سربازان برای جستجوی خانه‌های ما آمدند و چندنفر را در روستا دستگیر کردند. سپس آنها یک ماه بعد بازگشتند و شروع به تیراندازی کردند.”

دیالو می‌گوید: “آنها با کمک “دوزو” خانه‌های ما را سوزاندند. اکنون دیگر چیزی در آنجا باقی نمانده است.”

دوزو شکارچیان سنتی هستند که گروهی از شبه نظامیان را تشکیل داده‌اند که به گفته فولانی‌ها توسط ارتش مالی مسلح شده و از آنها برای حمله استفاده می‌شود. در طی یک حمله در ژوئن ۲۰۱۸، مردان دوزو یک دهکده در منطقه موپتی را محاصره کردند، آنها افراد عضو گروه قومی فولانی از سایر روستاییان جدا کردند و ۳۲ نفر را کشتند، زیرا آنها را حامی جهادگراها می‌دانند.

شبه نظامیان اسلامگرا بیش از ۱۰ سال پیش ابتدا در مناطق روستایی منطقه مرکزی مستقر شدند و شروع به حملات پراکنده به مراکز پلیس، مقامات و رهبران مذهبی کردند که از سال ۲۰۱۲ علیه آنها موضع می‌گرفتند.

آنها با جسارت و خشونت رشد کردند و تلفات در میان نیروهای امنیتی مالی به جا گذاشتند. در  نتیجه، غیرنظامیانی که در منطقه تحت نظارت آنها زندگی می‌کردند، ناگهان خود را مشمول قوانین جدید غیررسمی دیدند که توسط جهادگرایان وضع شده بود.

آمادو کوفا، واعظ افراطی فولانی، بنیانگذار و رهبر جبهه آزادی‌بخش ماکینا بود که با دیگر گروه‌های مبارز اسلامگرا ادغام شد و جماعت نصرت الاسلام و المسلمین (JNIM) را تشکیل داد. آنها سپس با رهبر القاعده بیعت کردند و به رهبری شاخه جهادی مغرب اسلامی انتخاب شدند. کوفا، که به دلیل ارتباط با القاعده در فهرست تحریم‌های سازمان ملل قرار دارد، با بهره‌گیری از احساس محرومیت و کمبود فرصت‌های اقتصادی در منطقه، دامداران جوان را برای حضور در میان جهادی‌ها استخدام می‌کند. بنابراین روستاییان شاهد بوده‌اند که مردان جوان آنها تحت تأثیر او به مبارزان تبدیل می‌شوند.

مردی سی ساله که نمی‌خواهد هویتش فاش شود می‌گوید که مردان زیادی را دیده است که دهکده را ترک کردند و پس از مدتی با پول و موتورسیکلت بازگشتند. او که اکنون در پناهنگاه‌های فقیرنشین برای فرار از خشونت‌ها زندگی می‌کند، می‌گوید: در آن زمان ، من با مادر و برادر کوچکترم زندگی می کردم. ما که از خود گاو نداریم، برای دیگران به عنوان دامدار کار می‌کردیم. بنابراین من فکر کردم پیوستن به جهادی‌ها فرصتی برای شروع جدید است.”

برما الی دیکو، مردم‌شناس مالی، می‌گوید: “بسیاری از کسانی که به گروه‌های مسلح پیوسته‌اند، مردان جوانی هستند که از طبقات پایین جامعه – معروف به “زندانیان” یا “برده‌ها” در مالی هستند – که به قشرهای بالاتر خدمت می‌کنند.”

“در گذشته بسیاری از مناصب اقتدار، مانند دهداران و امامان ارثی بودند. اما اکنون، کسانی قدرتمندند که سلاح دارند.” او می‌گوید مردم در منطقه “درباره اینکه دولت به زودی کنترل خود را دوباره به دست نمی‌گیرد واقع‌بین هستند. بنابراین آنها به سراغ کسانی می‌روند که به بهترین وجه می‌توانند نوعی محافظت و ثبات به آنها ارائه بدهند.”

بسیاری از مردم یاد گرفته‌اند که زیر یوغ قانون‌گذاران جدیدی زندگی کنند که مدارس را تعطیل کردند، موسیقی را ممنوع کردند، قانون پوشش سخت تحمیل کردند و مالیات وضع کردند، چرا که اگر مردم از قوانین آنها پیروی کنند و مالیات بدهند، جهادگرایان برای آنها مشکلی ایجاد نمی‌کنند. این در حالی است که نیروهای ارتش ضرر مالی و جانی بیشتری برای مردم این منطقه داشته‌اند. آنها تعداد بسیاری از جوانان فولانی را به اتهام تروریسم دستگیر کردند و تعدادی زیادی را از تیغ گذراندند. در حالی که در واقع بسیاری از آنها با جهادگرایان همکاری نکرده بودند و فقط از جانب ارتش مظنون شناخته می‌شدند.

از طرف دیگر فولانی‌ها با دوزوها که شبه نظامیان مورد حمایت ارتش‌اند درگیرند. در جنگ مالی، همه خود را قربانی دیگری می‌دانند. یکی از اعضای دوزوها می‌گوید: “ما نمی‌توانیم این نکته را نادیده بگیریم که جهادی‌ها توسط فولانی‌ها پشتیبانی می‌شوند. آنها پنهان می‌شوند و شب برای حمله به بیرون می‌آیند. ما فولانی‌ها را در زمین خود پذیرفته بودیم، اما اکنون آنها به ما آسیب می‌رسانند.”

بر اساس داده‌ها سال ۲۰۲۰، مرگبارترین سال درگیری‌ها در منطقه موپتی ثبت شده است. به قول هامادان بولی، مرد ۵۵ ساله‌ای که دو سال پیش مجبور به ترک روستای خود شده است: این درگیری‌ها هیچ ارتباطی با جهاد و اسلام ندارد. آنچه من می‌بینم افراد محرومی هستند که بستگان آنها کشته شده‌اند و آنها برای تقاضای عدالت اسلحه برمی‌دارند.”

ترجمه: نفیسه نیکبخت