بازاندیشی مسلمانان درباره آینده ماه رمضان

مسلمانان آمریکا وقتی در سال‌های پیش از شیوع ویروس کرونا در مساجد افطار می‌کردند، گویا این توافق ناگفته در میان تمام حاضران داخل مسجد بود که سیر کردن شکم همه روزه‌داران یک وظیفه واجب و مشترک است. مساجد برای تهیه افطار از بودجه خود برای رزرو غذا از رستوران‌های تهیه غذای حلال استفاده می‌کردند.

اما شرایط قرنطینه باعث شد روزه‌داران دیگر نتوانند در کنار هم در مساجد افطار کنند و لذا کمک‌های مالی مسلمانان نیز به مساجد کاهش پیدا کرد.

حال هزاران تن از مسلمانان تلاش دارند با اقداماتی ابتکاری و در ضمن رعایت مقرّرات بهداشتی و ایمنی متناسب با کووید، سنّت‌های دیرینه ماه رمضان را احیا کنند. از طرح ارائه خدمات اجتماعی با رعایت فاصله اجتماعی گرفته تا افطاری‌هایی که در جعبه گذاشته شده و در میان سرنشینان اتومبیل‌ها توزیع می‌شود.

با این که هیچ‌وقت تا به‌حال بودجه‌ها این قدر کم نبوده، سازمان‌دهندگانِ این خدمات به دنبال بهترین راهکارها برای برطرف کردن نیازهای جدیدِ برآمده از شرایط همه‌گیری هستند؛ به نحوی که ارتباط جوامع مسلمان را با ماه رمضان تحت یک قاعده و اصول جدید دربیاورند.

در تعالیم اسلامی مسلمانان امر شده‌اند که با غذاهای ساده افطار کنند و از پرخوری و شکم‌بارگی بپرهیزند. اما متأسفانه اسراف غذا و فرهنگ افراط و شکم‌چرانی آفت جان بسیاری از جوامع مسلمان شده است، حال آن که در گذشته رسم بود وعده افطاری منحصر به خرما و یک لیوان شیر باشد.

اما حالا برنامه توزیع غذای افطار قدری متفاوت شده است. یکی از مساجد آمریکا تحت عنوان «مسجد مردمی روزول» اقدامی ابتکاری در این راستا انجام داد. برای این که هم طبق بودجه مساجد عمل شود و هم جلوی اسراف گرفته شود، افطاری‌های هفتگی در قالب وعده‌هایی متعادل و در جعبه‌های بازیافت‌پذیر پخش می‌شوند. در آینده نیز همین روال ادامه پیدا خواهد کرد؛ حتی اگر مردم بتوانند دوباره دور هم جمع شوند، غذای ارائه شده در وعده‌های افطار محدود خواهد بود. در واقع حجم غذا کمتر، اما تعداد دریافت‌کنندگان آن بیشتر خواهد بود و این خیلی مهم است. چراکه یکی از اهداف و اولویت‌های اصلی مسلمانان متمرکز بر اجتماع، یگانگی و همزیستی است.

در همین راستا، «مسجد مردمی روزول» اقدام دیگری انجام داد و آن این که در روز اول ماه رمضان یک کتاب آشپزی منتشر کرد که خانواده‌ها از ملّیت‌های مختلف صدها دستور تهیه غذا مخصوص وعده‌های افطاری و سحری در آن ارائه کرده بودند. امید بر آن است که دستور غذاهای ملّیت‌های مختلف دنیا جزئی از آشپزخانه همه مسلمانان شود و این کار نوعی حسّ جمع بودن و وحدت را برای مسلمانان به ارمغان آورد. یکی از اهداف چاپ این کتاب آن است که در شرایطی که نمی‌توانیم دور هم جمع شویم، همچنان حس کنیم که ما مسلمانان یک اجتماع واحد هستیم.

البته روزه گرفتن تنها یکی از ابعاد دین‌ورزی مسلمانان در ماه رمضان است. در این ماه مبارک جوامع مسلمان نسبت به مسئولیت‌های اجتماعی خود متعهّدتر می‌شوند و به فعالیت‌های داوطلبانه، اغلب در قالب غذارسانی به فقرا می‌پردازند. گروه‌های داوطلبان اغذیه را طبخ می‌کنند و در مناطق محروم توزیع می‌نمایند. حتی شرایط همه‌گیری کووید 19 هم نتوانسته مانع از آن شود که عدّه‌ای از مسلمانان با تمام وجود و خالصانه از امکانات و توانایی‌های خود برای خدمت‌رسانی و اطعام هم‌نوعان بی‌بضاعتشان استفاده کنند.

همه‌گیری کووید برای سازمان‌هایی که با هدف آزادسازی زندانیان مسلمان فعالیت می‌کنند نیز موانعی ایجاد کرد. چراکه معمولاً تشکیل گروه دادن و تشویق افراد به همکاری، به صورت حضوری آسان‌تر است. به گفته یکی از نیکوکاران که در این زمینه فعالیت می‌کند، در یکی از زندان‌های شیکاگو به خاطر کووید هیچ روحانی و دین‌یاری در زندان حضور نداشت و زندانیان حتی این آزادی را نداشتند که هر زمان می‌خواستند به عبادت بپردازند یا روزه خود را افطار کنند. اما همچنان بعضی از گروه‌ها داوطلبانه در این زمینه فعالیت می‌کنند و کمک‌های مردمی را برای آزادسازی زندانیان جمع‌آوری می‌کنند. یکی از فعالیت‌های دیگرِ داوطلبانه بسته‌بندی غذای گرم برای افطار و توزیع آن در میان زندانیان تازه‌آزادشده بود.

با ادامه واکسیناسیون‌ها، روحیه احیای سنّت‌های ماه رمضان در میان کسانی که مجدّد به مراسم‌های جشن و دعا می‌پیوندند شدّت می‌گیرد. اما اولویت سازمان‌دهندگان دیگر برگرداندن مراسم‌های ماه رمضان به وضعیت پیش از همه‌گیری کووید نیست. هرچند این شرایطِ سخت اقتصادی و مقرّرات بهداشتی برخاسته از همه‌گیری بود که زمینه‌ساز بازنگری و ایجاد تحوّل در سنت‌های ماه رمضان شد و باعث شد ماه رمضان امسال و سال‌های آتی بیش از پیش به معیارهای اخلاق و همه‌شمولی مزیّن شود.

ترجمه: زهرا رحیمی