به بهانه درگذشت شیخ ابوبکر میگا رهبر مسلمانان غرب آفریقا| سید علی بطحائی

شیخ ابوبکر میگا (Aboubacr Maiga) از علمای بزرگ غرب آفریقا بویژه کشور بورکینوفاسو و یکی از بزرگان فرقه صوفیانه تیجانیه بود. در پی درگذشت وی، دولت بورکینافاسو در غرب آفریقا سه روز عزای عمومی و یک روز تعطیل عمومی اعلام کرد. در یادداشت ذیل به نکاتی در مورد فرقه تیجانیه و نقش آنان در تحولات قلب قاره سیاه خواهیم پرداخت.

یکم.  فرقه صوفیانه تیجانیه یکی از طریقت های پرنفوذ در غرب وشمال آفریقاست. تا جایی که برخی آمار جمعیت بیش از هفتاد ملیون جمعیت تیجانی را گزارش کرده اند. مؤسس این فرقه احمدبن محمدتیجان(۱۲۳۰ق) است که خود را از نسل محمدبن عبداللّه نفس زکیه(م۱۴۸ق) می دانست.

نفوذ تیجانی ها درقارّه سیاه در گام نخست در منطقه مغرب عربی(کشورهای شمال غرب قاره آفریقا) و تحت نفوذ حکومت خوش سابقه سادات حسنی اَدارِسه( ۱۷۲ تا۳۷۵ ق) به مرکزیت فاس بود. در گام بعد، فرقه تیجانیه توسط بارزترین شاگردش یعنی شیخ عمر الفوتی وارد مرکز و قلب قاره سیاه شد. پیوند آموزه های صوفیانه ومجاهدت با استعمار فرانسه باعث نفوذ بی رقیب آنها در میان سیاه پوستان، روشن ضمیر شد.

تیجانی ها، مسلمانان را از رفتن به مدارس فرانسوی ممنوع وحتی درس خواندن به زبان فرانسوی را تحریم کردند. این تحریم تاجایی بود که حتی اگر فردی به زبان فرانسوی سخن می گفت می بایست دهانش را آب بکشد!!!

التزام به آداب و سلوک خرقه نشینی و رسوم بیست گانه تشرف به طریقت که برخی آنها با شریعت ومناسک دینی همراه است این فرقه را شریعت محور نشان داده است.

دوم. طریقت تیجانیه ارتباط تنگاتنگی با اهل بیت(ع) دارد. بسیاری از ادعیه و ذکر آنها از طریق ائمه اطهار(ع) نقل شده و رابطه آنها با اهل بیت(ع) فراتر از رابطه ای است که سایر مسلمانانان با اهل بیت(ع) ترسیم کرده اند. تا جایی که تیجانی ها معتقدند که هر حکمی که بر قرآن جاری می شود، عِدل آن نیز به جهت حدیث ثقلین بر اهل بیت(ع) جاری وساری است و از این جهت نگاه آنها با سایر مسلمانان متفاوت است. از رخدادهای مهم تاریخ تیجانیه اعتراف جمعی پیروان آنها درگردهمایی سال ۲۰۰۲ میلادی وشهر تیواون است که رسماً اعلام کردند که پیرو مذهب اهل بیت(ع) هستند.

سوم. حادثه عاشورا در قلب قاره سیاه حکایت پرفرار و نشیبی دارد. از طرفی که رسم اُموی الحدوث تمخریت (Tamkharit) به معنای «پایان دوستی با اهل بیت(علیهم السلام)» که دهم محرم را عید دانسته و برخی آفریقایی های بومی کماکان پایبند به رسومات امویان، نسل به نسل اقدام جشن وپایکوبی دراین شب وروز می پردازند.آنها معتقدند دزدی در این شب حلال است (رُفِعَ القلم) و با رسوم خرافی این شب و روز را آمیخته اند. ولی نفوذ وجریان سازی برخی تیجانی ها برای مقابله با این فرهنگ خرافی بسیار ستودنی است. آنها با تأسیس حوزه الرسول اکرم(ص) واهتمام به برپایی سخنرانی ها ومقابله با فرهنگ های بومی اجازه رقص و پایکوبی را نمی دهند و به لطایف الحیلی در صدد تحول در فرهنگ عاشورا در آفریقا هستند.البته خیلی زود است که پرونده تحول عاشورای اموی(تمخریت)به عاشورای علوی را مختومه بدانیم و نقش بازیگران بین المللی را نادیده گرفته ویکطرفه صحنه رقابت را قضاوت کنیم.

چهارم. شیخ ابوبکر میگا از علمای بزرگ غرب آفریقا و یکی از پنج عالم پر نفوذ در فرقه تیجانیه بود که محبوب سیاسیون و دولتمردان غرب آفریقا نیز بود. او سال های متمادی ازعمر خویش را صرف ترویج ودفاع از اسلام و شریعت نمود. شیخ ابوبکر میگا، به شیعیان و محبان اهل بیت علیهم السلام علاقه زیادی داشت و با وجود اختلافات و تفاوتهای جزئی که میان مذهب تشیع و تیجانیه وجود دارد همواره سعی بر آن داشت تا حتی المقدور در مراسمات و جشن های شیعیان در بورکینافاسو حضور داشته باشد. لازم به ذکر است که رهبران تیجانیه در قاره آفریقا از نظر نفوذ سیاسی فراوانی برخوردادند تا جایی که بسیاری از عزل و نصب های دولتی به دستور مستقیم آنها وابسته است و به صورت مستقیم در سرنوشت ملت های آفریقایی تاثیر گذارند.