مناجاتی به زبان امروز
هر نسل از مومنان محتاج نیایش‌هایی است که به زبانی که با آن فکر و احساس می‌کند نزدیک است، با محتوای آن ارتباط برقرار می‌کند و دعاها و آرزوهایش را در آن می‌بیند.
اما علی‌رغم اهمیت نیایش‌های فردی و مناسک دعاخوانی جمعی در سنت اسلامی، نیایش‌نویسی به زبان فارسی و امروزی و برای مخاطب معاصر چندان رایج نیست. این ضعف در مقایسه با سنت نیایش‌نویسی به زبان روز در مسیحیت پروتستان، اسلام ترکی و عربی و یهودیت نوگرایانه بیشتر به چشم می‌آید.
سنت غنی نیایش‌سرایی منظوم و نیایش‌نویسی منثور و مسجع به زبان فارسی در سنت عرفانی نیز به دلایل متعدد به فارسی نوین و دوران معاصر منتقل نشده است. به نظر می‌رسد یکی از دلایل ضعف ادبیات نیایش به زبان فارسی امروز رواج دعاخوانی به زبان عربی در اسلام شیعیِ ایرانی است. ترجمه‌های ضعیف ادعیه‌ی مشهور به فارسی هم مزید بر علت بوده است. در سال‌های اخیر تلاش‌هایی همچون ترجمه‌ی علی موسوی‌گرمارودی از «صحیفه سجادیه»، ترجمه کریم زمانی از «زبده‌ی مفاتیح‌الجنان» و ترجمه سیدمهدی شجاعی از «دعای عرفه» نمونه‌های موفقی از ترجمه‌ی خوشخوان، آهنگین و ویراسته از میراث غنی دعا در سنت اسلامی بوده است. اما حتی این ترجمه‌ها با زبان فارسی امروزی هم جای خالی نیایش‌هایی با محتوای امروزی را پر نکرده است. مناجاتی که در پی می‌آید نمونه‌ای است از نیایش‌هایی که هم به زبان فارسی ساده و روانِ امروزی است و هم با جهان معنایی مومنان نواندیش و معاصر سازگار است.
خدای زیبا! یاریمان کن شخصیت، منش و زندگی‌‌مان را همچون یک اثر هنری زیبا، اصیل، نوشونده و خلاقانه بیافرینیم، با جزئیات و عناصری خواستنی و کلیتی خوش‌ترکیب که به آن بنازی.
خدای دل‌ربا! دل ما را هم ببر و دریادل، دل‌آرام، دل‌شاد و زنده‌دل‌مان کن.
خدای دوست‌داشتنی! تو چنانی که دوست داریم؛ ما را نیز چنان کن که دوست داری.
خدای نزدیک! ما را در «جستجوی حق» و «خدمت به خلق» موفق بدار.
خدای زندگی‌ساز! زندگی‌هایمان را خوش‌تر، اخلاقی‌تر، معنادارتر و معنوی‌تر بساز.
خدای مهربان! خودت و دوستدارانت و راه‌های زمین و آسمان را به ما بهتر بشناسان.
خدای محبوب! محبتت، محبت دوستدارانت و محبت هر چه را به تو نزدیک‌مان می‌کند بیش از پیش در دل‌هایمان بینداز.
خدای بینا! یاریمان کن در آینه‌ی همه‌ی اجزای ظاهر و باطنِ هستی، کلمه، نشانه، پیام، تجلی و تصویر تو را ببینیم.
خدای عشق‌پرور! عشق‌مان را به حقیقت، خیر، زیبایی، انسان‌ها، هستی و خودت بیشتر کن.
خدای لطیف! نعمتِ گوارای عشق به یار و همسری خوب و متناسب را روزی‌مان کن و عشق‌ورزی‌هایمان را هر چه دهنده‌تر، ازخودبیرون‌کشنده‌تر، دیگرخواهانه‌تر، شورمندانه‌تر و خوش‌فرجام‌تر بساز.
خدای پرستیدنی! شیرینی و لذتِ یاد و ذکرت، نیایش، انس با وحی و کلام معنوی، نمازگزاری، توبه، مراقبه، سکوت، سحر داشتن، روزه‌داری، انفاق، تسبیح، تحمید، تکبیر، تهلیل، اقسامِ عبادات و ورزه‌های معنوی را بیش از پیش به ما بچشان.
خدای روشنی‌آفرین! توفیق بده که بفهمیم مالک تمام حقیقت نیستیم و یاریمان کن حقیقت‌جویانه و آزمون‌گرانه به «دیگر» باورها گشوده بمانیم و برای یادگیری، تغییر و اصلاحِ باورها و منش‌مان، شجاع، آماده و مشتاق باشیم.
خدای دل‌گشا! بر بهره‌مان از تفریحات لذت‌بخش و نشاط‌افزا، سفرها و تجربه‌های خاطره‌انگیز و عادت‌شکن، آشنایی‌های زندگی‌ساز، طبیعت‌گردی‌‌های دل‌انگیز، شب‌نشینی‌های دلانه و فرح‌بخش و پرخنده، اشعارِ روح‌‌افزا، داستان‌های خواندنی و آثار هنریِ سینمایی، موسیقایی، نمایشی و تجسمیِ زیبا، تحول‌آفرین و خیال‌پرور بیفزا.
خدای آموزگار! توفیق بده که بیشتر و بهتر بخوانیم و ببینیم و آن‌چه می‌خوانیم و می‌بینیم حکمت‌آموز باشد و به زندگی بهتر ترجمه شود.
خدای مدبر! یاریمان کن از فناوری‌های جدید و ارتباطاتِ نوین برای تامین نیازهای مهم‌مان و کار نیکِ بیشتر با هزینه‌ی کمتر بهره ببریم و از این‌که برایمان نیازهای جدیدِ کاذب بیافرینند، سیاه‌چالِ زمان شوند و خلوت، آهستگی و سادگیِ زندگی‌هایمان را از میان ببرند جلوگیری کنیم.
خدای عذرپذیر! کمک‌مان کن راحت‌تر و بیشتر بگوییم «نمی‌دانم»، «اشتباه کردم»، «عذر می‌خواهم» و «دوستت دارم».
خدای سلامت‌بخش! مدد بده که با «ورزشِ منظم»، «خوراک و نوشاک و هوای سالم» و «خوابِ کافی» تنِ شاداب‌تری داشته باشیم و با مداومت بر عبادات و ورزه‌های معنوی نشاطِ روحانیِ بیشتری پیدا کنیم.
خدای پرورشگر! دقت، مهارت، روحیه و هنر ما را برای لذت بردنِ شکرآمیز از انواعِ چشیدنی‌ها، بوییدنی‌ها، دیدنی‌ها، شنیدنی‌ها و لمس‌کردنی‌ها با حواس ظاهری و باطنی بپرور.
خدای روزی‌افزا! یاریمان کن در عینِ سیری، آراستگیِ ظاهر، بهره‌مندی از مسکنِ مناسب، لوازم ارتباطیِ کارآمد و وسایل نقلیه‌ی راحت، چنان بپوشیم، بخوریم و مصرف کنیم که با متوسطان و فرودستانِ جامعه فاصله‌ی زیادی نداشته باشیم، آهِ محرومان را سبب نشویم و مازاد درآمدمان را برای امور خیریه‌ی اقتصادی، فرهنگی، اخلاقی و معنوی هزینه کنیم.
خدای پارسادوست! ما را از اسراف در خرید، پرگویی در بسترهای آف‌لاین و آن‌لاین، پرخوری و پرخوابی برکنار بدار.
خدای داور! یاریمان کن در شبکه‌های اجتماعیِ آن‌لاین و ارتباطات الکترونیک‌مان هم خوش‌خلق، درست‌کار و نیک‌اثر باشیم و از موازین اخلاقی عدول نکنیم.
خدای پرده‌پوش! مدد بده که خوبی‌های پنهان‌مان بیشتر شود، در نظرِ تو پسندیدنی‌تر از نظر مردم باشیم، پس از شناخت عمیق و از نزدیک دوست‌داشتنی‌تر از آن‌چه از دور به نظر می‌رسیم باشیم و «بود»مان زیباتر و باارزش‌تر از «نمود» و «داشته»هایمان باشد.
خدای نیکی‌دوست! توفیق بده که از سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نمادین‌مان، وقت‌مان، سهم‌مان و هر آن‌چه بیشتر دوست داریم بیشتر به دیگران ببخشیم.
خدای بی‌همتا! یاریمان کن خود را با دیگران مقایسه نکنیم؛ از تکبر، حسد و رنجِ ناشی از این مقایسه مصون بمانیم؛ و فقط با خود در نیکی‌ها رقابت کنیم.
خدای خیال‌پرور! به ما بچشان که خیالِ دنیا بهتر از خود دنیا است و لذت‌های خیالی شدیدتر و لطیف‌تر از لذت‌های غیرخیالی‌اند؛ بر بهره‌مان از تجربه‌های مبارک و لذت‌های خیالی بیفزا؛ و با تقویتِ تخیل‌مان از طریق ادبیات، هنر و ورزه‌های خیالی یاریمان کن بتوانیم با «تصورِ محرومیت از نعمت‌هایمان» قدرشان را بیشتر بدانیم و از آن‌ها لذت و بهره‌ی بیشتری ببریم، راحت‌تر خود را جای «دیگری» خیال کنیم و در پیِ همدلی و همدردیِ بیشتر با دیگران، اخلاقی‌تر زندگی کنیم.
خدای نامیرا! به ما بباوران که حتما می‌میریم و «مرگ‌آگاه»مان کن تا پیش و پس از مرگِ تن‌مان بهتر زندگی کنیم.
خدای نیروبخش! بصیرتی عطا کن که نامطلوب‌های تغییرناپذیر را بپذیریم و نیرویی بده که نامطلوب‌های تغییرپذیر را در خودمان و جامعه اصلاح کنیم.
خدای رازآفرین! به ما یاری بده که با این واقعیت صلح کنیم که بسیاری از امور از جنسِ راز و معما باقی می‌مانند، قوای شناختیِ ما برای یافتن پاسخ قطعی و نهایی به بسیاری از پرسش‌ها کافی نیست و در این موارد مسئولیت ما سکوت یا توجه به گمان و ظنِ قوی‌تر است.
خدای بخشنده! یاریمان کن به خود و دیگران ظلم نکنیم، و اگر ناخواسته کردیم فرصت درخواست بخشش و جبرانش را بیابیم.
خدای دانا! کمک‌مان کن حد خود را بشناسیم و از آن تجاوز نکنیم.
خدای چشم‌گشا! چشم‌‌هایمان را به نعمت‌هایت باز کن، هنر و مهارت‌مان را برای لذت و بهره بردن از نعمت‌هایت بپرور، یاریمان بده در عین بهره‌مندی صالح و مصلح باشیم و توفیقِ قدرشناسی و شُکرِ زبانی و عملیِ نعمت‌هایت را بیابیم.
خدای دارا! بر لذت‌های ظاهری و باطنیِ کوچک و بزرگ‌مان بیفزا و از دردهای ظاهری و باطنی‌مان بکاه.
خدای بصیرت‌بخش! یاریمان کن از لذت‌هایی که به رنجِ بزرگ‌ترِ ظاهری یا باطنی می‌انجامد یا از لذت بزرگ‌ترِ ظاهری یا باطنی محروم می‌کند اجتناب کنیم.
خدای آمرزگار! مدد بده برای لذت و بهره‌ی بیشتر، به آن‌چه از نظر اخلاقی یا معنوی یا قانونی ناروا است تن ندهیم.
خدای نعمت‌بخش! با هر نعمت و لذت، توفیق شکر و توجه به خودت و با هر محرومیت و رنج، توفیق صبر و یادت را به ما عطا کن.
خدای شنوا! کمک‌مان کن هم به فرامین «اخلاقی»ات که خِرَد مشترک انسان‌ها توان تشخیص‌شان را دارد عمل کنیم و هم پیروِ فرامین «معنوی»ات که از طریق پیامبر، وحی، اولیائت و تجربه‌های باطنی می‌شناسیم باشیم.
خدای خیرخواه! خطاها و گناهان پیشین‌مان را ببخش و به ما بیاموز که پیروی از فرامین اخلاقی و معنویِ تو مایه‌ی خیرِ این‌جهانی و دگرجهانی‌مان و لذت‌ها و بهره‌های باطنی و اخرویِ بیشتر است.
خدای بخشایشگر! کمک‌مان کن دیگر نخواهیم و نتوانیم اخلاق بندگی و دوستی‌ات را زیر پا بگذاریم.
خدای حکیم! یاریمان کن دین‌مان را از باورها، رفتارها و عناصرِ ضداخلاقی که مورد پسند تو نیست بپیراییم و دینی خادمِ «اخلاق» و «معنویت» و سازگار با «عقلانیت» را بشناسیم و بشناسانیم.
خدای شکیبا! دین‌ات را از مروجان غیراخلاقی، ظالمانِ ظاهراً متشرع و واردات ضدعقلانی و معنویت‌زدا که استقلالِ «علم»، «فلسفه»، «اخلاق» و «قانون» از «دین»ات را به رسمیت نمی‌شناسند نجات بده.
خدای رئوف! یاریمان کن بتوانیم به «وظایف اخلاقیِ» اولیه‌ی وفاداری، نیکوکاری، جبران‌گری، قدرشناسی، بی‌آزاری، عدالت‌ورزی و خودسازی عمل کنیم و هر گاه در موقعیت تعارض میان این وظایف قرار گرفتیم، توان تشخیص و شهودِ وظیفه‌ی مهم‌تر و عمل به آن را بیابیم.
خدای خوب! توفیق‌مان بده «فضایل اخلاقیِ» صداقت، جدیت، فروتنی، قناعت، شرم، دیگرخواهی، شکرگزاری، وفای به عهد، پاکدامنی، اعتدال، خویشتنداری، نیکوکاری، پشتکار، شکیبایی، مهربانی، عاشق‌پیشگی، عفت، صبوری، انصاف، مدارا، خوش‌رویی، سادگی، کرامت نفس، ادب، گشاده‌دستی، شجاعت، آزادگی، بی‌تعلقی، بخشایشگری و غمخواری را در خود تقویت کنیم.
خدای توانا! یاریمان کن نسبت به «نتایج پیش‌بینی‌پذیرِ» انتخاب‌هایمان حساسیت اخلاقی و مسئولیت‌پذیریِ بیشتری داشته باشیم و چنان زندگی کنیم که خیر و لذت ظاهری و باطنیِ بیشتری را برای انسان‌های پرشمارتری به همراه بیاورد.
خدای بنده‌نواز! مدد بده برای افزایش بهره‌مان از مطلوب‌های اجتماعیِ ثروت، علم، قدرت، شهوت، منزلت و محبوبیت، «اخلاق» را زیر پا نگذاریم و کمک‌مان کن جامعه و جهانی بسازیم که در آن اخلاقی زیستن هزینه‌های کمتری داشته باشد.
خدای اجابت‌کننده! به ما صفای باطن، آرامش خاطر، شادی درون و رضایت عمیقِ بیشتری بده و به ما بیاموز که این نعمت‌های نامحدودِ فردی خواستنی‌تر از رقابت بر سر منابعِ محدودِ مطلوب‌های اجتماعی‌اند.
خدای امیدبخش! امیدمان به خودت را بیشتر کن و توفیق‌مان بده باور کنیم که امید به غیر تو مایه‌ی تلخکامی است.
خدای یکتا! امیدبخشی، شادی‌آفرینی و آرامش‌بخشی‌مان را به دیگران دوچندان کن.
خدای تحول‌آفرین! یاریمان کن در «حال» زندگی کنیم، از «غمِ گذشته» و «ترسِ آینده» رها باشیم و خانه‌ی «اکنون» را تنها به قدرِ ضرورتِ «برنامه‌ریزی برای آینده» و «درس‌آموزی از گذشته» ترک کنیم.
خدای یاری‌رسان! مدد بده که با سنخ‌ِ روانی‌مان، بدن‌مان، ناتوانی‌هایمان، خانواده و جامعه‌مان، گذشته‌مان و هر چه در دست ما نیست در صلح باشیم.
خدای زیبایی‌دوست! چنان تربیت‌مان کن که بتوانیم در عین بیزاری از گناه و خطای اخلاقی، به گناه‌کاران و خطاکاران مهر بورزیم و نیکی کنیم.
خدای روزی‌بخش! یاریمان کن وقت و توانی که برای کارِ حرفه‌ای و کسب ثروت، منزلت، نیرومندی و علم می‌گذاریم به وقت و توجهی که باید به همسر، خانواده، خودمان، تو و «خیر عمومی» اختصاص دهیم تجاوز نکند.
خدای یکتا! توفیق بده وقت و توجه‌مان را به نحو متوازنی میان «خلوت»، «خانه»، «محل کار» و «جامعه» تقسیم کنیم و مدد برسان که «خلوتِ» و تنهاییِ دل‌پذیر، حریم شخصیِ امن و سکوت بیشتری داشته باشیم؛ «خانه»مان کانونِ آرامش، فراغت، لذت و عشق‌ورزی بماند؛ «شغل»مان علاوه بر تامینِ درآمد مورد نیاز برای زندگی مستقل و راحت، خیر و لذت بیشتری به دیگران برساند؛ و «جامعه» و شهرمان بستری برای زندگی آرام، خوش و اخلاقی بسازد.
خدای داور! کمک‌مان کن همسر، فرزند، پدر، مادر، خواهر، برادر، دوست، هم‌کار، هم‌کلاس، هم‌سایه، هم‌شهری، هم‌وطن، هم‌نوع و هم‌محیط بهتری باشیم و خیر و لذت بیشتری را از طریق ما به خانواده، دوستان، آشنایان، ایرانیان، هم‌عصران و ناهم‌عصرانمان برسان.
خدای آفریننده! یاریمان کن به اخلاق زناشویی، اخلاق دوستی، اخلاق تجارت، اخلاق حرفه‌ی تخصصی‌مان و اخلاق شهروندی پایبندتر باشیم.
خدای ستودنی! کمک‌مان کن علاوه بر «اخلاقِ رفتار» و «اخلاقِ گفتار» به «اخلاقِ باور»، «اخلاقِ عواطف» و «اخلاقِ خواسته‌ها» هم ملتزم باشیم؛ «باور بدون دلیل» نداشته باشیم؛ در خودمان و دیگران غم، یأس، خشم، نفرت، اضطراب و دیگر «عواطف منفی» را نشر نکنیم؛ و از خودمان و دیگران و تو «خواسته‌های ناروا» نداشته باشیم.
خدای توفیق‌بخش! توفیق شناخت کم‌خطاترِ سنت معنویِ نبوی و پیروی مجدانه‌تر از این سنت را به ما عطا کن.
خدای گشایشگر! یاریمان کن آموزه‌های معنوی و قدسیِ پیامبر را از عناصر و افزوده‌های غیرقدسیِ قانون و عرفِ جامعه‌ی عصر پیامبر تمیز دهیم و این «آموزه‌های معنوی» برای مؤمنان را نه جایگزین بلکه به صلح در کنارِ «قانونی عادلانه و فرادینی» و «اخلاقی پیشادینی» قرار دهیم.
خدای بی‌نیاز! ما را از نعمت‌های سلامتی، عمر طولانی و بابرکت، همسر دل‌ربا و خوب، فرزندان سالم و صالح، روزیِ گوارا و کم‌زحمت و دوستانِ صمیمیِ پاک، خوش‌محضر، همدل و خیرخواه بیشتر بهره‌مند کن!
خدای شفا‌بخش! ما را از بیماری‌های جسمانی، روانی و روحانی برکنار بدار.
خدای عافیت‌بخش! ما را از آزمون‌های فراتر از توانمان معاف کن.
خدای شناختنی! «تجربه»های معنوی‌مان را ارتقا ببخش و بر اعتمادمان به «گواهیِ» انبیاء و اولیاء راستین‌ات از تجربه‌های معنوی‌شان بیفزا.
خدای هدایت‌گر! ما را از لذت و بهره‌ی همنشینی با دوستانت، مشمولِ دعای خیر و تربیت معنوی‌شان واقع شدن و برگرفتنِ بینش و پیروی از منش‌شان محروم نکن.
خدای توبه‌‌پذیر! یاریمان کن موانعِ اخلاقی، عاطفی، روانی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و معرفت‌شناختیِ سلوک و تجربه‌ی معنوی‌مان را دقیق‌تر بشناسیم و با جدیت و توفیقِ بیشتری از میان برداریم.
خدای یاریگر! به ما توفیق عشق‌ورزیِ بیشتر به همه، شفقت بیشتر بر آن‌ها که می‌شناسیم و نیکی چشمگیر به پدر، مادر، همسر و دوستان‌مان عطا کن و یاریمان بده فراموش نکنیم رابطه‌ی گرم، مهرآمیز و برابر با همسر و خانواده و دوستان، همدلی و همدردیِ بیشتر با آشنایان و عشق‌ورزیِ بیشتر به هم‌نوعان‌مان از اکثر نعمت‌های ظاهری خواستنی‌تر است.
خدای عادل! کمک‌مان کن در حدی که می‌توانیم در جریان زندگی روزانه‌مان برای کاهش تبعیض‌های اقتصادی، جنسیتی، دینی، فرهنگی، قومی، نژادی و سیاسی بکوشیم و جهان عادلانه‌تری در سطوح ملی، فراملی و فروملی بسازیم.
خدای بزرگ! کمک کن با گام‌های انفرادی و جمعیِ روزانه‌مان رفته رفته جهانی بسازیم که گرسنگی، فقر مطلق، جنگ، کشتار، بیماری‌های جسمانی و روانی، تبعیض و زشتی‌های کمتری داشته باشد و انسان‌هایش زندگی تنانه و معنوی بهتری داشته باشند، با محیط زیست و دیگران مهربان‌تر باشند و توفیق زندگی خوش و آرام، پیشرفت اخلاقی و بسط تجربه‌های معنوی‌شان را بیشتر پیدا کنند.
خدای رحیم! به ایرانیان و غیرایرانیان کمک کن رفاه، آزادی، عدالت، دموکراسی، نظم و امنیتِ افزون‌تر را در کشورشان با هزینه‌ی کمتر و در زمان کوتاه‌تری به دست بیاورند.
خدای رهایی‌بخش! آزادی بی‌گناهانِ عدالت‌جو را نزدیک‌تر کن و در روزهای باقیمانده‌ی زندان نیز احوال خود و خانواده‌هایشان را خوش‌تر بساز.
خدای آرامش‌بخش! ایمان، اعمال صالح و پارسایی‌مان را نه به میزان لیاقت‌مان، بلکه به قدر مطلوب خودت بیشتر کن.
خدای کریم! دیگر خواستنی‌هایی را که نخواسته‌ایم به ما هدیه بده و نخواستنی‌هایی را که می‌خواهیم از ما دریغ کن.
خدای زیبانام و زیباصفت! ما را برای خودت انتخاب و تربیت کن و بساز! آمین!
آکسفورد – رمضان 1393
منبع روزنامه شرق دهم تیر
هر نسل از مومنان محتاج نیایش‌هایی است که به زبانی که با آن فکر و احساس می‌کند نزدیک است، با محتوای آن ارتباط برقرار می‌کند و دعاها و آرزوهایش را در آن می‌بیند.محمدرضا جلائی‌پور
