رونمایی از یک خلیفه

بر سر عمامه مشکی گذاشته و بر تن عبای مشکی انداخته است. بر خلاف سنت امامان جمعه که هنگام خطبه سلاح به دست می‌گیرند بی‌آنکه سلاحی یا عصایی به دست داشته باشد با تأنی ناشی از جراحتی در پای چپ از منبر بالا می‌رود. سلامی می‌کند و می‌نشیند. مسواکی درمی‌آورد و خلال می‌کند که یعنی عامل به مستحبات است. ساعت مچی‌اش اما نشان می‌دهد که تلاشی برای پوشاندن نمادهای مدرن ندارد، چنانکه میکروفن و چراغ و پنکه و کولرهای گازی در فیلم پنهان نشده‌اند. قرآن را در حد خطیبی غیرحجازی قرائت می‌کند که البته می‌کوشد با رعایت فنون تجویدی از همقطارانش کم نیاورد، اما در این کار چندان موفق نیست و آداب قرائت را به یکسان در تمام خطبه نمی‌تواند رعایت کند. مهم‌ترین بخش خطبه دقیقه دهم آن است که از ضرورت احیاء فریضه فراموش شده امر خلافت می‌گوید و اینکه با احیاء این واجب از سوی گروه تحت رهبری‌اش او اکنون به خلافت رسیده است؛ خلیفه(!) خودخوانده با تمسک به احیاء فریضه، خود را ناچار به پذیرش خلافت می‌داند و با فروتنی کاذبی می‌گوید: «من ولی امر شما هستم، هر چند بهترین شما نیستم، اما اگر مرا برحق می‌دانید به من یاری دهید.» و البته با تکیه بر بیعت زیردستانش، بلافاصله حق شورش پس از بیعت را در چارچوب نظریه سیاسی اهل سنت سلب می‌کند و به پذیرش حق نصیحت از جانب مردم کفایت می‌کند و می‌گوید: «اگر مرا برحق نمی‌دانید به راه حق برگردانید و تا زمانی که من تابع پرودگار هستم، از من پیروی کنید.» و کیست که برهان قاطع بیعت نکردن و جزای آن را به عیان دیده باشد و جرئت نصیحت کند؟

زمان خطبه، اولین جمعه رمضان و مکان آن مسجد جامع موصل (یا مسجد النوری الکبیر) است. نه زمان و نه مکان آن، موضوعیت ندارند، هرچند اهمیت دارند. داعشیان دوست داشتند که چنین خطبه‌ای را در نیمه شعبان در سامراء بخوانند که تلاششان به جایی نرسید. موصل، اهمیت نمادین پیروزی در سامرا را ندارد، در آن هزیمت شیعیان و تخریب نمادهای شیعی نیست، اما نماد قدرت ارتباطی است، «موصول» است، چهارراه تمدن‌ها و فرهنگ‌های کهن. جامع موصل هم مسجد کهنی است.

فیلم‌بردار کوشش کرده نمای بیرونی و منبر و شبستان را نشان دهد. محراب مسجد به عمد پوشیده است؛ دلیلش روشن است؛ کاشی‌کاری‌های محراب و نقش‌ونگارهای آن که در بالا با پرچم سیاه داعش پوشیده شده‌اند. نشان دادن خلیفه سلفی مدعی تکفیر دیگر مسلمانان که نماز را در برابر نقش‌های محراب می‌خواند کم از کفر نیست. دوربین محراب را می‌پوشاند و زاویه بسته‌ای را نشان می‌دهد که چند کلاشینکوف و مردانی با ریش‌های بلند و جلباب کوتاه فقط در آن دیده می‌شوند.

صدای مردم تقریباً محو است؛ در باند صدای خطبه (که جدا منتشر شده است)، صدایی از مردم نیست. پرده‌های بخش زنانه مسجد برداشته شده‌اند و مسجد مردانه است. در پشت ستون‌ها محافظان مسلح (با صورت پوشیده یا باز) قرار دارند. ترکیب نمای بیرونی و داخلی مسجد در راستای تأیید این وعده خطیب است که بعد خوف، امنی در سایه خلافت او خواهند داشت. استفاده از تکنیک صدابرداری خوب، فیلمبرداری (دست کم با چهار دوربین دیجیتال) و تدوین قابل قبول را باید در راستای فنون دعوت سلفی تعریف کرد.

مؤسسه «الفرقان» تهیه کننده رسمی برنامه‌های داعش است و فیلم‌های مستندی از تصرف شهر الحدیثه (در استان الانبار عراق) منتشر کرده است که مدارک مستندی برای دادگاه‌های صالح(!) در روز موعود خواهند بود. شیوه انتشار ویدئو روشن نیست؛ چون ظاهرآً حساب یوتیوب فرقان بسته شده است و حسابی که بیش از یک میلیون بیننده دارد، حسابی شخصی است که به داعش ربطی ندارد.

مهم‌ترین نقص فیلم، کامل نبودن آن است؛ باید دید چرا از نماز جمعه خلیفه یک رکعت بیشتر پخش نشده است؟ چرا با وجود حضور دوربین در نزدیکی وی، از قیام و قعود او تصویری نیست؟ آیا این ربطی به جراحت وی در پای چپ دارد؟ آیا پای او قطع شده است؟ اگر چنین باشد، از نظر فقهی اقتداء دیگران به او خلل ندارد؟ پاسخ به این پرسش‌ها آسان نیست.

پیش از آنکه داعش خلیفه معرفی کند کمتر کسی تصویری واضح و قطعی از ابوبکر البغدادی دیده بود. اما پس از یک هفته از اعلان رسمی خلافت، اینک داعش از تصویر کمتر دیده شده این خلیفه خودخوانده در نخستین نماز جمعه موصل به شیوه‌ای رمزآلود رونمایی می‌کند تا چهره‌ای متفاوت با دیگر رهبران گروه‌های جهادی مانند بن لادن و الظواهری از او نشان می‌دهد .
روایت زیر برخی از جنبه های پیدا و نهان را نشان می‌دهد که تصویربرداران این نماز جمعه خواسته‌اند معطوف به استراتژی‌های سلفی خود کارگردانی کنند.