کتاب «علم قرائت» روانه بازار نشر شد

کتاب «علم قرائت» اثر حجت الاسلام محمدصادق یوسفی مقدم است که به همت پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۶۰۰ صفحه به چاپ رسید.

بررسی‌ها نشان می‌دهند مراقبت از قرآن در نزول تدریجی از طریق چهار عامل قرائت، حفظ، تعلیم و کتابت صورت گرفته است؛ چنان که پیامبر اکرم (ص) در وقت نزول قرآن بر این چهار عامل تأکید می‌ورزند.

در اثر پیش رو به مباحثی از علم اختلافات قرائات مانند شکل گیری قرآن و قرائات، جمع قرآن، توحید مصاحف، بررسی عوامل اختلافات قرائات، استناد اختلاف قرائات به اجتهاد یا سنت و بررسی سندی و دلالی حدیث سبعه احرف پرداخته شده است.

ساختار اثر

این کتاب در چهار بخش و ۱۲ فصل تألیف شده است؛ بخش اول کلیات و مفاهیم دارای سه فصل است؛ در فصل اول، مفهوم شناسی علم قرائت بررسی شده و ثابت شده است که در موضوع اختلاف قرائات تنها به موارد اختلاف قرائات پرداخته می‌شود؛ در حالی که علم قرائت شامل مواردی که در آنها اختلافی نباشد، نیز می‌شود؛ از این رو دانشمندان قرائت برای قرائات دو عبارت «متقف علیه» و «مختلف فیه» را به کار می‌برند.

در فصل دوم، فوایدی که عالمان قرائت برای اختلاف قرائات بیان کرده اند، مانند تسهیل بر امت، توسعه معنایی، حفظ قرآن از خطا و تحریف بیان و نقد شده است و مواردی مانند آشنایی با تفسیر و وحی بیانی به عنوان اثر آن هم با توجیه، پذیرفته شده است. در فصل سوم، به بررسی اصل حاکم بر اختلاف قرائات پرداخته و ثابت شده است ادعای عالمان قرائت مبنی بر این که قرائات با یکدیگر تعارض ندارند، با واقعیت موجود در قرائات تطابق ندارد.

در بخش دوم در پنج فصل، پیشینه و تطور قرائات بررسی شده است؛ به این صورت که در فصل اول شکل گیری قرآن و قرائات بررسی شده است؛ به این صورت که در فصل اول شکل گیری قرآن و قرائات، در فصل دوم جمع قرآن، در فصل سوم توحید مصاحف، در فصل چهارم بررسی عوامل اختلاف قرائات و در فصل پنجم استناد اختلاف قرائات به اجتهاد یا سنت به گونه تطبیقی بررسی شده است.

در بخش سوم، حدیث سبعه احرف در سه فصل بررسی شده است: در فصل اول، حدیث سبعه احرف در منابع شیعه از نظر سند و دلالت و در فصل دوم آن حدیث در منابع اهل سنت به صورت مستقل بررسی شده و در فصل سوم دیدگاه منتخب به صورت استدلالی بیان شده است.

در بخش چهارم، در دو فصل به ملاک و شرایط قرائت صحیح پرداخته شده است؛ به این صورت که در فصل اول ملاک و شرایط صحت قرائت از دیدگاه عالمان قرائت و نیز دیدگاه آیت الله معرفت بیان و نقد شده و در فصل دوم نظریه منتخب درباره قرائت صحیح و ارکان آن به صورت استدلالی بیان شده است.

مراحل شکل گیری قرآن و قرائت

قرائت با اقراء نخستین آیات بر پیامبر (ص) آغاز می‌شود. بر این اساس، اولین مقرئ قرآن کریم جبرئیل و اولین راوی آن پیامبر (ص) است، آن حضرت نیز موظف بوده پس از یادگیری و برای حفظ قرآن و به جهت هدایت مردم آن آیات را بر آنان تلاوت کند و از قرآن کریم به روش‌های گوناگون صیانت کند. آن حضرت شماری از صحابه برخوردار از حافظه قوی و سعی بلیغ را تحت تعلیم قرار داد و آنان تمام قرآن کریم را حفظ کرده، به تدریج آن حضرت عرضه می‌کردند. آنان بیشترین کوشش را در آموزش کلام الله داشته اند.

سایر قاریان و حافظان که از تابعان اند، قرائت را عرضا از آنها دریافت کردند. صحابه نیز به تأسی از آن حضرت و پس از آنان تابعان و نیز تابعان به تعلیم قرآن و قرائت پرداختند تا آنکه ابوبکر احمد بن موسی (ابن مجاهد، قرّاء سبعه را نقد کردند و سه نفر دیگر به آن هفت نفر افزوده شدند که از انها به قرّاء عشره یاد می‌کنند. در مرحله‌ای دیگر، چهار قاری دیگر نیز به قرّاء یاد شده افزوده شدند که از آنان با عنوان قرّاء اربعه عشر یاد می‌کنند.

منبع: خبرگزاری مهر