فتح الله گولن درگذشت اما چالش وی برای اردوغان ماندگار است
فتح‌الله گولن، متفکر و نویسنده ترکیه‌ای، یکی از چهره‌های بحث‌برانگیز در عرصه سیاسی و اجتماعی ترکیه به شمار می‌آید. او به عنوان رهبر جنبش “خدمت” که بسیاری از مدارس و مؤسسات آموزشی و خیریه در سراسر جهان دارد، شناخته می‌شود. گولن در تبعید خودخواسته در ایالات متحده زندگی می‌کرد و به خاطر نفوذی که در سیستم‌های مختلف آموزشی و قضایی ترکیه داشته، همواره مورد توجه و نقد دولت ترکیه قرار داشته است. رسانه‌ها خبر از درگذشت او منتشر کرده‌اند، اما لازم است به صورت جامع‌تری به نقش و تاثیر او در وقایع معاصر ترکیه پرداخته شود.
گولن و پیروانش به داشتن شبکه گسترده‌ای از مدارس و دانشگاه‌ها معروف‌اند که از آنها برای ترویج گفتمان خاص خود و تاثیرگذاری بر نسل جوان استفاده می‌کنند. اما این فعالیت‌ها تنها به بخش آموزشی محدود نشده و حوزه سیاست و رسانه نیز تحت تأثیر جنبش او قرار گرفته است.
دولت ترکیه به ویژه پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶، گولن را به عنوان نیروی اصلی پشت پرده این وقایع معرفی کرده و از او به عنوان خطری برای امنیت ملی یاد کرده است. در نتیجه، بسیاری از پیروان او در ترکیه تحت تعقیب قرار گرفته و نهادهای وابسته به او تعطیل شده‌اند.
در نهایت، فتح‌الله گولن به عنوان یک شخصیت تاثیرگذار و همچنان جنجال‌برانگیز باقی خواهد ماند، خواه در قید حیات باشد یا نباشد. تاثیر او بر جامعه ترکیه و همچنین بر روابط این کشور با ایالات متحده، همچنان عرصه‌ای مهم و حساس در تحلیل سیاست‌های خاورمیانه به حساب می‌آید. درگذشت او، بدون شک بر جریان‌های فکری و سیاسی مرتبط با او تأثیرگذار خواهد بود و بسیاری به دنبال ارزیابی مجدد از نقش و میراث او خواهند بود.
چالش‌های ناشناخته فتح‌الله گولن برای رجب طیب اردوغان و ترکیه
در حالی که گفتمان عمومی درباره مسأله فتح‌الله گولن و رابطه پیچیده او با دولت ترکیه، عمدتاً بر موضوعاتی نظیر کودتای ۲۰۱۶ و پس‌لرزه‌های سیاسی آن متمرکز است، چالش‌های عمیق‌تر و کمتر مطرح‌شده‌ای نیز وجود دارند که این معضل سیاسی و اجتماعی را پیچیده‌تر می‌سازند. بسیاری از منابع فارسی تاکنون توجه کمی به این جنبه‌های کمتر آشکار این بحران داشته‌اند. این مقاله قصد دارد با نگاهی عمیق‌تر به تحلیل برخی از این چالش‌های مغفول بپردازد.
جنگ فرهنگی و تأثیر آن بر جامعه
یکی از چالش‌های بزرگ‌تر که توسط گفتمان عمومی نادیده گرفته شده، تأثیر فرهنگی و روانی مسئله گولن بر جامعه ترکیه است. فتح‌الله گولن به عنوان روشنفکر دینی که از جایگاه بالایی در میان قشر مذهبی و محافظه‌کار جامعه بهره‌مند است، نوعی جنگ فرهنگی در برابر اردوغان و دولت ترکیه پدید آورده است. این جنگ فرهنگی نه تنها باعث دوگانگی در میان بخش‌های مختلف جامعه شده، بلکه برای طبقات تحصیل‌کرده و جوانان چالش‌های جدی‌تری ایجاد کرده‌است. این تقابل فرهنگی‌ایده‌های مختلفی درباره هویت دینی و ملی ترکیه را تحت تأثیر قرار داده و موجب تقابل فکر و ایدئولوژی های متفاوت در این کشور شده است.
در اینجا نمونه‌ای از رسانه‌ها را ببینید که به مقابله با جریان گولن پرداخته است.
چالش‌های اقتصادی
مسئله گولن همچنین به شکل غیرمستقیم چالش‌های اقتصادی برای ترکیه به وجود آورده است. پس از کودتای نافرجام، دولت اردوغان اقدام به پاکسازی گسترده‌ای در نهادهای مختلف از جمله بخش اقتصادی کرد. بسیاری از فعالان اقتصادی و کسب‌وکارهایی که به نوعی با گولن در ارتباط بودند، دچار مخاطره شدند و این امر بر اوضاع اقتصادی تأثیر گذاشت. این وضعیت نه تنها بر سرمایه‌گذاری‌های داخلی، بلکه بر جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز اثرات منفی داشته و باعث سردرگمی در بازار اقتصاد ترکیه شده است.
چالش‌های بین‌المللی
جنبه دیگری که کمتر به آن پرداخته شده، تأثیر این مسئله بر روابط بین‌المللی ترکیه است. ارتباطات گولن با کشورهای خارجی و حضور او در ایالات متحده، ترکیه را مجبور به مدیریت پیچیده‌تری از روابط بین‌المللی کرده‌است. درخواست مداوم ترکیه برای استرداد گولن توسط آمریکا و مقاومت‌هایی که در این مسیر مواجه شده، اعتماد دوجانبه را بین این دو کشور به چالش کشیده‌است. این مسأله همچنین موجب شده که ترکیه در چارچوب‌های دیپلماتیک خود با سایر کشورهای غربی به پیچیدگی‌های جدیدی برخورد کند.
تأثیر بر نظام آموزشی
نقش برجسته مؤسسات آموزشی و مدارس مرتبط با جنبش گولن، چالشی دیگر برای حکومت اردوغان است. با تلاش‌های دولت برای تعطیل کردن و تسویه این مدارس، اختیار سیستم آموزشی به شدت سیاسی و مدیریتی بدل شده‌است. این وضعیت موجب شده که نظام آموزشی ترکیه به نوعی دچار بحران هویت شود. از یک طرف، تلاش‌های دولت برای تقویت نظامی مبتنی بر ایدئولوژی خاص، و از طرف دیگر، نیاز به حفظ استانداردهای بین‌المللی آموزشی، تضادهایی را به وجود آورده است.
اگرچه توجه عمومی و رسانه‌ها عمدتاً به جنبه‌های سیاسی مسأله فتح‌الله گولن معطوف است، لیکن چالش‌های فرهنگی، اقتصادی، بین‌المللی و آموزشی به وجود آمده از این بحران، ابعاد گسترده‌تری از این مسئله را آشکار می‌سازند. این چالش‌ها نشان‌دهنده دینامیک پیچیده و چندلایه‌ای از تقابل میان جناح‌های مختلف در ترکیه هستند که ضرورت تحلیل‌گری‌های عمیق‌تر و نگاه‌های کلان‌تر به این بحران را می‌طلبند. فهم بهتر این چالش‌ها می‌تواند به ارائه راهکارهای مؤثرتری برای مدیریت این مسئله و تقویت همبستگی در جامعه ترکیه کمک کند.
مطالعه برخی مطالب پیش‌تر منتشر شده در دین‌آنلاین برای خواننده مفید می‌تواند باشد:
