آتش‌سوزی کالیفرنیا و تمسک به “الهیات مشکوک”؛ آیا می‌توان آن را عذاب الهی دانست؟
تحلیل الهیاتی و علمی آتش‌سوزی کالیفرنیا و نسبت دادن آن به عذاب الهی؛ آیا چنین تفسیرهایی مستند و منطقی هستند؟ هادی سروش به این پرسش پاسخ می‌دهد.
در این روزها که آتش‌سوزی کالیفرنیا در جریان است، برخی افراد این حادثه را به علت‌های فراتر از طبیعت نسبت داده‌اند. با استناد به مباحث “الهیاتی”، این فاجعه را نتیجه اقدامات ظالمانه آمریکا در حمایت از اسرائیل و جنایت‌های انسانی دانسته‌اند و این رخداد را “عذاب الهی” نامیده‌اند.
بررسی الهیاتی حوادث طبیعی
یکم:
انسان در دنیایی زندگی می‌کند که همواره پر از حرکت، رشد، و همچنین تزاحمات و اتفاقات است. وقوع حوادث امری قطعی در این جهان است.
دوم:
تمام رخدادهای طبیعی و غیرطبیعی تابع روابط علّی هستند. نمی‌توان هیچ حادثه‌ای را بدون علت فرض کرد.
سوم:
درک تمامی روابط علّی میان حوادث و اشیاء فراتر از توان علمی انسان است؛ زیرا دانش بشری محدود است.
چهارم:
از منظر الهیات، کار خیر و شر تأثیرات خاص خود را دارند. به‌طور مثال، نماز باران می‌تواند در نزول رحمت الهی مؤثر باشد و اعمال ناپسند می‌توانند اثرات منفی به همراه داشته باشند. با این وجود، تعیین علت دقیق یک حادثه، فراتر از توان انسانی است.
پنجم:
تشخیص خیر یا شر در سطح عوامل ظاهری ممکن است، اما نسبت دادن علت قطعی یک حادثه به عوامل فرابشری یا اخلاقی امری غیرمعقول است.
شهید مطهری می‌نویسد:
“ما نمی‌توانیم دقیقاً پیش‌بینی کنیم که چه اندازه از بدبختی‌ها و نکبت‌هایی که به ما می‌رسد، به اعمال ناشایستی که خودمان انجام داده‌ایم مربوط است.”
داوری الهیاتی یا نگاه علمی به آتش‌سوزی کالیفرنیا؟
در دوران معاصر که دسترسی به پیامبران و افراد مرتبط با عالم غیب ممکن نیست، هر گونه داوری الاهیاتی درباره رخدادهای طبیعی از جمله نسبت دادن آنها به “عذاب الهی” نادرست است. چنین قضاوت‌هایی، علاوه بر ایجاد سوالات بی‌پاسخ اعتقادی، غیرعلمی و غیرمسئولانه هستند.
به جای تفسیر الهیاتی غیرمستند، باید با نگاه علمی و اخلاقی به این حوادث نگریست:
- از منظر علمی، دانش و مهارت‌های لازم برای پیشگیری و مقابله با حوادث را ارتقا دهیم.
- از نظر اخلاقی، به‌جای سرزنش دیگران، از این حوادث عبرت بگیریم و رفتارهای انسانی و اجتماعی خود را اصلاح کنیم.
در پایان، اقتضای نگاه الهیاتی این است که بیرون از فضای سیاست‌های مقطعی و منفعت‌محور، به‌دنبال فهم و عبرت‌گیری از رخدادها باشیم، نه نسبت دادن آنها به عوامل ماورایی که اثبات آن در توان انسان نیست.
برای مطالعه بیشتر:
