نامه شجاعانه و خیرخواهانه امام سجاد (ع) به آخوند فاسد و عالم دربار ظلم

امام سجاد (ع) در نامه‌ای خطاب به زهری، آخوند فاسد و عالم درباری بنی‌امیه، او را به‌خاطر همراهی با دستگاه ظلم نکوهش می‌کند. امام (ع) در این نامه، نقش علما در مشروعیت‌بخشی به حکومت‌های ستمگر را یادآور شده و هشدار می‌دهد که هم‌نشینی با ظالمان، آنها را از وحشت تنهایی درمی‌آورد و راه را برای گمراهی مردم هموار می‌کند. امام (ع) همچنین زهری را متهم می‌کند که با خدمت به ظالمان، موجب دین‌گریزی مردم و گسترش فساد شده است، اما در ازای این خیانت، تنها مزد اندکی از حاکمان دریافت کرده و آخرت خود را تباه ساخته است. این نامه که در کتاب تحف العقول آمده، همچنان پیامی هشداردهنده برای عالمان دین در همه اعصار محسوب می‌شود.

در میان آموزه‌های امام سجاد (ع)، نامه‌ ایشان به محمد بن مسلم زهری، آخوند فاسدی که از علمای درباری بنی‌امیه به شمار می‌رود، قابل تأمل است.

زهری (۱۲۴ق) از دانشمندان علم حدیث بود و در دستگاه بنی‌امیه مقام قضاوت داشت. امام سجاد (ع) در این نامه او را به دلیل همکاری با حکومت جور نکوهش می‌کند.

۱. عالِم درباری، شریک ظلم

امام صراحتاً به او هشدار می‌دهد:

“تو در وضعیتی هستی که هرکس تو را ببیند، برایت دلسوزی می‌کند.”
فَقَدْ أَصْبَحْتَ بِحَالٍ یَنْبَغِی لِمَنْ عَرَفَکَ بِهَا أَنْ یَرْحَمَکَ

“گمان نکن که خداوند از تو عذری می‌پذیرد. او علما را مسئول دانسته است.”
لاتَحْسَبَنَّ اَللَّهَ قَابِلاً مِنْکَ بِالتَّعْذِیرِ وَ لاَ رَاضِیاً مِنْکَ بِالتَّقْصِیرِ

امام تصریح می‌کند که همکاری با ظالمان، حتی در حد هم‌نشینی، آنها را از تنهایی درمی‌آورد و راه ستم را هموار می‌کند.

آنَسْتَ وَحْشَهَ اَلظَّالِمِ وَ سَهَّلْتَ لَهُ طَرِیقَ اَلْغَیِّ

۲. همکاری با ستمگران، خیانت به مردم

امام زهری را ابزار قدرت بنی‌امیه می‌داند:

“تو را محور چرخش دستگاه ظلم کرده‌اند، پلی برای رسیدن به اهداف‌شان!”
جَعَلُوکَ قُطْباً أَدَارُوا بِکَ رَحَى مَظَالِمِهِمْ وَ جِسْراً یَعْبُرُونَ عَلَیْکَ إِلَى بَلاَیَاهُمْ

“به دست تو نسبت به علما تردید ایجاد کردند و ساده‌لوحان را فریب دادند!”
یُدْخِلُونَ بِکَ اَلشَّکَّ عَلَى اَلْعُلَمَاءِ وَ یَقْتَادُونَ بِکَ قُلُوبَ اَلْجُهَّالِ

امام نقش او را در گمراه کردن مردم و مشروعیت‌بخشی به حکومت بنی‌امیه آشکار می‌کند.

۳. آخوند فاسد، بدتر از وزیر ستمگر

امام خطاب به زهری:

“تو کاری کردی که حتی نزدیک‌ترین وزرای ظالمان هم نتوانستند!”
فَلَمْ یَبْلُغْ أَخَصُّ وُزَرَائِهِمْ وَ لاَ أَقْوَى أَعْوَانِهِمْ إِلاَّ دُونَ مَا بَلَغْتَ

“چقدر ارزان خود را فروختی! چقدر کم مزد گرفتی در برابر آنچه از دست دادی!”
فَمَا أَقَلَّ مَا أَعْطَوْکَ فِی قَدْرِ مَا أَخَذُوا مِنْکَ

امام، عالم درباری را فریب‌خورده‌ای می‌داند که آخرت خود را به بهای اندکی فروخته است.

📖 این نامه در کتاب تحف العقول آمده و متن کامل آن در دسترس علاقه‌مندان است.