سیستانیِ خاموش

هنگام حمله امریکا به عراق، در حالی که هزاران نظامی امریکایی در خیابان‌های بغداد در حرکت بودند و شبه نظامیان هر شب غیر نظامیان را مورد هجوم قرار می‌دادند، مرجع عالی‌رتبه و رهبر شیعیان عراق؛ آیت‌الله سیستانی یک درخواست داشتند: «به خارج نروید، به خیابان‌ها بیایید و رنج مردم را ببینید و دردشان را لمس کنید.»
در زمان جنگ، برای ماه‌ها آیت‌الله سیستانی خواهان بازگشت شیعیانی بود که با شورشیان غیرشیعه می‌جنگیدند. اما سه سال شورش، فرقه‌گرایی و شرایط بد زندگی، تعادل را در عراق به هم ریخت. در چنین شرایطی هیلترمن؛ مدیر برنامه گروه بین‌المللی بحران عراق معتقد است: «نفوذ سیستانی کاهش یافته و عده کمی از مردم به سخنان او گوش می‌دهند.»
بعد از بمب‌گذاری زیارتگاه‌های شیعی در عراق، آیت‌الله سیستانی مردم را به داشتن وحدت دعوت می‌کرد که این کار وی بر مردم تاثیر بسیار چشمگیری داشت. آیت‌الله سیستانی در لندن به علت بیماری‌اش تحت درمان قرار گرفتن و پس از مداوا به عراق بازگشت، زیرا که انتخابات عراق در آن زمان در جریان بود. وی در جریان انتخابات قرار گرفت و مقامات امریکایی را به پذیرش رفراندم قانون اساسی متقاعد کرد.
زمانی که تروریست‌ها حرم عسگری را که یکی از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی شیعه بود مورد هجوم قرار دادند، موجی از کشت و کشتار آغاز شد که آیت‌الله سیستانی نتوانست آن را تحمل کند. بعد از این فاجعه آیت‌الله سیستانی اظهار داشت: «من درخواستم را تکرار می‌کنم تا وجود خطر بزرگی که آینده کشور را تهدید می‌کند بپذیرید.» اما پس از آن با بدتر شدن اوضاع، آیت‌الله سیستانی عزلت‌نشینی اختیار کرد.
آیت‌الله سیستانی هوشمندانه سکوت اختیار کرد، زیرا که او به محدودیت قدرتش پی برده بود و نمی‌خواست تا هر آنچه که مانده را از دست دهد. احسان عبدالرضا؛ یک تکنسین کامپیوتر در بغداد می‌گوید: «در حالی که آیت‌الله سیستانی در یک چهار دیواری نشسته، چه چیزی سبب قدرتش می‌شود؟». هیلترمن نیز می‌گوید: «حامیان آیت‌الله سیستانی هنوز هم وجود دارند و ایشان بیشتر از سوی نخبگان شیعه حمایت می‌شود.»
حتی نزدیک‌ترین مشاورین آیت‌الله سیستانی می‌دانند که قدرتمندترین سلاح او فتوا یا فرمان مذهبی است که او می‌تواند صادر کند. حامد الخفاف؛ سخنگوی آیت‌الله می‌گوید: «عده‌ای از مردم از این فرمان‌های مذهبی غافلند. ما چه می‌توانیم بکنیم؟ این غفلت‌ها دلیل سکوت سیستانی است.» شیخ ماهر حسین الحمرا؛ وکیل آیت‌الله سیستانی در بغداد می‌گوید: «اکنون عاقلانه است تا خاموش باشیم. آقای سیستانی چه می‌تواند بگوید؟!»
آیت‌الله سیستانی هرگز نخواست تا در کانون توجه قرار بگیرد. قبل از جنگ عراق و امریکا او یک محقق بی‌سر و صدای شیعی بود. بعد از جنگ، وقتی عراقی‌ها از او خواستند تا نقش رهبر سیاسی‌شان را ایفا کند، وی نیز در این جهت گام برداشت. اولین هدف او اطمینان از بازگشت شیعیان به جایگاه قانونی خودشان بود، زیرا که آنها برای مدتی طولانی سرکوب شده بودند. اکنون با تحت فشار قرار گرفتن از سوی طبقه سیاسی قوی‌تر، آیت‌الله سیستانی گزینه‌ای جز وفا به عهد پیشین ندارد.
علی الدباغ؛ سخنگوی دولت عراق اخیرا از آیت‌الله سیستانی درباره دولت ائتلافی سؤال کرده بود و ایشان در پاسخ گفته بود که به هیچ چیز فکر نمی‌کند و مهم‌ترین مسأله، مردم عراق و انتخاب نمایندگان منتخب‌شان است. الدباغ هم‌چنین می‌گوید: «آیت‌الله سیستانی هنوز هم سکوت اختیار کرده است.»
با محدود شدن نظرات علنی ایشان، سیاسیون برای تصمیم‌گیری آزادتر خواهند بود. آیت‌الله سیستانی با میانه‌روی خود در دین و جمهوری‌خواهی، یکی از معدود رهبران آینده‌نگر عراق است.