گفتگویی دربارۀ «معجم الاحادیث المعتبره»؛ برگزیده کتاب سال حوزه و جمهوری اسلامی ایران

به گزارش دین‌آنلاین، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی راد دربارۀ معیارهای انتخاب کتاب «معجم الاحادیث المعتبره» گفت: اتقان محتوا، سودمند بودن در روزگاری که کتاب تدوین شده، تصحیح و تحکیم و استوارسازی جریان‌های فکری، اثرگذاری کتاب فراتر از مرزهای خودی دست‌کم در محدودۀ اقالیم قبله و معیارهای صوری و شکلی باعث شد تا این کتاب به عنوانی کتابی برگزیده انتخاب شود.

وی محتوای غنی و روشمند بودن تألیف را نیز از مهم‌ترین مشخصات این مجموعه نام برد.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی راد با توجه به اهمیت و حساسیت موضوع کتاب گفت: ورود هر کسی در این میدان روا نیست، لذا برخی از این دست کارها، ضررش بیشتر از نفع آن‌هاست.

این محقق حوزوی دربارۀ شخصیت آیت‌الله محسنی گفت: ایشان از علمای بزرگ، فقهای نواندیش، متفکران آگاه به زمان و هوشمند جهان اسلام است که حقیقتاً یک تنه جریان فکری شیعه را در افغانستان حمایت می‌کند و پیش می‌برد. وی افزود: آیت‌الله محسنی تحصیل‌کرده نجف هستند و از شاگردان برجستۀ خویی و حکیم و دیگران است.

وی ادامه داد: آیت‌الله محسنی از نظر علمی و فقهی و تخصص مرتبط با حدیث، از شخصیت‌های ردیف اول است و کتاب هم در حوزه‌ای که به نگارش درآمده، کار کم‌نظیری است.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی راد دربارۀ موضوع کتاب گفت: موضوع این کتاب گزینش احادیث معتبره از میراث کهن ماست. حوزه کاری ایشان به لحاظ منابع کتاب‌های بحارالانوار، کافی، کتب اربعه است.

وی که در کتاب سال حوزه داور این کتاب بود با این توضیح که احادیث ما به صحیح و غیر صحیح به‌سامان و نابه‌سامان مخلوط است گفت: فقها و علما دربارۀ کتب اربعه هم این‌طور نیست که صد درصد هرچه بین دفّتین هست صحیح است. از این روی، پالایش میراث حدیثی ضروری است تا مجموعه‌ای پایا و سودمند، به هنجار و کارآمد در اختیار کسانی قرار گیرد که آنها تخصص این کار را ندارند.

وی اولین ویژگی آیت‌الله آصف محسنی را شجاعت ایشان دانسته و افزود: ایشان می‌داند وارد میدانی شده که در مجموعه فضای علمی و دینی ما پذیرشش آسان نیست.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی راد به روشمند بودن تحقیق آیت‌الله آصف محسنی گفت: ایشان در حدیث صاحب رأی است و در رجال کتاب مهمی نوشته است. آیت‌الله آصف محسنی هم توانایی‌اش را دارد هم در اعمال این توانایی باری به هر جهت کار نمی‌کند و نهایت دقت و حزم اندیشی را به کار می‌برد.

دربارۀ نگرش سندی آیت‌الله آصف محسنی نیز سخن به میان آمد. مهدوی راد دراین‌باره گفت: ایشان پس از ارزیابی سند، عدم تخالف با قرآن، عدم تخالف مضمون آن با عقل و سنت قائمه و معلومه، معارض نداشتن روایت چه بالصراحه و چه به التزام چیزهایی است که مورد توجه ایشان قرار گرفته است.

وی کتاب دیگر آیت الله محسنی را که «بحوث فی علم الرجال» است مبنای کتاب دانسته و گفت: نویسنده در جلد اول مبنای روشن خود را دربارۀ تحقیق و روش خود نوشته است بنابراین روشمند بودن کار ایشان برای بنده بسیار اهمیت داشت.

نکته دیگری که با حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی راد درباره‌اش سخن گفتیم ضرورت چنین نوشتاری بود. وی گفت: امروز دروازه‌های علم بازشده و مرزهای دانش شکسته شده و ابزار دستیابی به میراث یکدیگر آسان شده است. تمام آثار مکتوب نحله‌های مختلف در دست است. دگراندیشانی که زمینه عناد با مکتب تشیع دارد با رسیدن به روایت‌های غیر معتبر، فرهنگ شیعی را زیر سؤال می‌برد. کما اینکه کسانی که در میدان مطالعه هستند می‌دانند ماه و هفته‌ای نیست که کتابی بر ضد شیعه نوشته شود و مثلاً فصل الخطاب مرحوم میرزای نوری مورد وهن و طعن شیعه نشده باشد.

وی افزود: این جایگاه، جایگاه فضلا نیست، بلکه جای فقیهان محدث و محدثان فقیه است که باید برخیزند و شجاعانه، روشمند و اصولی حقیقت را بیان کنند.

وی در ادامه به تلاش آیت الله مکارم شیرازی اشاره کرد و تصحیح و گزینش بحارالانوار را با پانوشت‌های توضیحی بااهمیت خواند.

نکته سومی که این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد سبک نگارش کتاب است: سبک آیت الله محسنی سندی است. روش مدرسه نجف چنین است. این کتاب محصول ده سال کار فقیهی است که پشتوانۀ پنجاه سال مطالعات و تحقیقات فقهی رجالی عقیدتی دارد کسی که عالم پرکار و ذات الاطرافی است.

وی دربارۀ شخصیت تقریبی آیت الله محسنی گفت: این به تأملات ایشان در قرآن و حدیث، خردمندی و زمان‌شناسی ایشان بازمی‌گردد. در کتاب «تقریب از اندیشه تا عمل» که مجموعه چند گفتگو با ایشان است نکات بسیار مهمی هست که نشان می‌دهد حرکت اعتدالی، خردمندانه و آمیخته با تدبیر چگونه توانسته در افغانستان شیعیان را که ۲۵ درصد افغانستان هستند سربلند نگاه دارد. وی در ادامه گفت: آیت الله محسنی در این گفتگوها می‌گوید من مطلقاً از موضعم عقب‌نشینی نکرده‌ام. حرف‌هایم را صریح گفته‌ام. فقط بدو بی‌راه نگفته‌ام. با احترام سخن گفته و نقد کرده‌ام. ایشان واقعاً یک الگوی موفق اثرگذار تقریبی هستند.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی راد دربارۀ غلو این‌گونه ادامه داد: غلو بحث حساس و دامنه‌داری است. ائمه علیهم السلام هم با غالیان برخورد تندی کرده‌اند و از سران غالیان چهره نمایی کرند. آنها به جامعۀ شیعه را مکرراً هشدار می‌دادند که از سران و جریان سازان غلو و غلونگری دوری کنند و از آنها پیروی نکنند.

وی افزود: جریان غلو فقط در خدا کردن یا الوهیت بخشیدن به پیامبر ص یا علی ع ختم نمی‌شود. در فرهنگ روایی ما غالی شاخه‌های دیگری هم دارد، فرا انسان انگاری معصومان حد افراط این جریان است. اینکه بگوییم معصومان حاکمان علی الاطلاق دنیا هستند. این دعواهای مدرسه‌های بغداد و قم هنوز هم هست و البته این بحثی آکادمیک است. نوعی اباحی گری نیز در غالیان دیده می‌شود: اینکه در مرحله‌ای عمل دیگر مهم نیست و حب علی ع کفایت از اعمال می‌کند. این در حالی است که ائمه با این اندیشه مبارزه کرده‌اند.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی راد در مقایسه کتاب «معجم الاحادیث المعتبره» با چند کتاب دیگر گفت: در حوزه میراث مکتوب، کتاب‌های دیگری هم نگاشته شده است، از جمله کتابی به نام «الموسوعه الإسلامیه الثانیه» یا «الجودی الثانی» نوشتۀ سید محمود عبدالعزیز جوده نویسندۀ لبنانی و گام‌های بلندی مرحوم محقق و محدث عالی‌قدر محمدباقر بهبودی در گزیده کافی و تهذیب برداشتند. با این همه باید گفت آیت الله محسنی در یک نگاه کلان مانند آیت الله خویی، سندمحورانه عمل کرده است، اما در ریز مسائل و مطالعه میدانی و کلیات مباحث رجالی و پذیرش و عدم پذیرش افراد، تفاوت‌های جدی با آیت الله خویی دارند.