اتهام “انتحال” به ملاصدرا و پاسخ مطهری!

استاد مطهری از متفکران صدرایی بود و اندیشۀ صدرا در تبیین ها، دفاع ها و تعریف هایش آشکارا دیده می شد. از این رو به دفاع از صدرا می پرداخت. آنچه می خوانید بحثی است که بین شیخ فرید نهاوندی و شهید مطهری دربارۀ اتهام انتحال به صدرا در گرفته است.

مرحوم مطهری در مورد ملاصدرا می گفت: "این مرد چنان به افکار خود معتقد و پای بند بوده که خدای خود را با آنها می پرستیده است".مطهری در محاورات خصوصی به شدت از فلسفه و شخص ملاصدرا دفاع می کرد.

هنگام اقامت در قم، روزی در منزل مرحوم شیخ فرید نهاوندی با استاد مطهری و آقای سیدمحمد حسین بهشتی و یکی دو تن دیگر، بحث به "ملاصدرا" کشیده شد. آقای فرید اظهار می کرد بعضی از آراء ملاصدرا از فخر رازی اخذ شده و پاره ای از عبارات کتاب اسفار، عین عبارات کتاب"مباحث المشرقیه" فخر رازی است. این سخن که باعث تعجب همه حاضران و انکار بعضی از آنان گردید سبب شد هر دو کتاب را از قفسه بیرون بیاورند و مرحوم فرید خود "مباحث المشرقیه" را بدست گرفت و می خواند و یکی دیگر هم "اسفار" ملاصدرا را باز کرد و گوش می داد. عبارات مشابه را مقایسه کردیم، با هم هیچ فرقی نداشت، حتی در جایی این جمله در هر دو کتاب وجود داشت:«هذا مِمّا لم یسبقنی الیه احد» یعنی این مطلب را کسی پیش از من نگفته است.

مرحوم مطهری با ناراحتی از ملاصدرا دفاع می کرد و می گفت این رسم علما بوده که در بیان یک مطلب علمی، اگر سخنان دانشمند دیگری را بیانگر مناسبی برای نظریات خود می دیدند همان عبارات را بدون این که بگویند از چه کسی است به صورت اقتباس می آوردند.

(به نقل از یادنامه استاد مطهری، کتاب اول، ص۳۲۷، با اندکی تلخیص)

مرتضی مطهری