سارا شریعتی: زمینه اجتماعی کنونی، بستر مساعدی برای غم، ناامیدی و نارضایتی است

بسم الله الرحمن ارحیم
هنر: هنر پیدایش روحی ارزشمند درظاهر و پنهان مخلوق صاحب هنر است .
در اینجا مقصود ما از هنر هنری است که می آفریند ، همانطور که خداوند نفس را آفریده است تا به مرز بلوغ و بالندگی در رسد و مستمع و بیننده را از خوف و خواب آلودگی خارج کند و دقایق و آناتی چند فرد را به تعمق در خود وادارد.
هنر فی نفسه تکامل گراست و هنرمند در این سیر تکاملی هم بر اسب رام و زیبای جهان سوار است و هم بر نفسی بالا برنده تا ستیغ زمان و گذر از هیولای جهان و تصاحب قلب خداوند .
زهی خوش یمنی و سعادت برای این هنرمند که از خصم اغواگر نهراسید و با افسار اراده، اسب سرکش نفس را مهار کرد و مهر از دلی فرو بسته بر انداخت .
تا بدانجا که با کلید نفس به تکامل گرایید و دروازه های عبودیت و رضایت حضرت آفریدگار را برگشود و با نفس مطمئن و مطمئنه به فردوس برین باز آمد.
در این شرح در می یابیم که علم هنر ، بستگی تام به دانش فلسفه ، عرفان ، تاریخ هنر، و تاریخ مذهب و انسان می یابد.
مثلا” فلسفه اومانیسم نوعی خود محوری به جای خدا محوری است.
خود در جهان هستی ،خدایی بلا منازعه و تکامل یافته است و خداوند خود انسان است .
خودی بی مسئولیت ،خودی گریزان از جامعه بشری .
خدایی که خلایق پیرامون خود و جهان را مانند پشه می بیند که جز وزوز هنری ندارند و جز تولید کود انسانی هنرمند نیند و اینان همان کود بچگانند.
اما این انسان ، که خدا شده مکاتب نیکلسون و دیگرانند قادر نیست بال مگسی را خلق کند یا اتمی را به عرصه ظهور آورد و یا چشمه خضر از زمین بجوشاند یا مرآتی خدا بین در برابر مشتاقان پدید آورد.
گویی شبستری و سروش در دامان این مکتب اسیر گشته اند .
آنها و شرکایشان همگی قادر نیستند تا قطره آبی از آسمان فرود آورند .
یا آنکه دختری باکره را فرزندی بخشند.
در جایی شریعتی اظهار می دارد که اگر جامعه ما همگی مانند حلاج و بوعلی سینا بودند ، جامعه ما دیوانه خانه می گردید.
سخن ایشان یاد آور خود باختگی فلسفی و عرفانی نامبردگان و نیز مقلدان اینان است.
زیرا بوعلی بر خداوند و محمد پیامبر منت می گذارد و معاد جسمانی را بدین سبب می پذیرد که حضرت رسول می فرمایند .
خداوند در توبیخ مدعیان از این صنف فرمودند که بر خدای و رسول منت ننهید بلکه این خداوند و رسول است که بر شما منت می گذارند که راه رشد نفس و ارشاد بندگان را نازل فرموده است.
و حلاج نیز خود نمی داند که چه می گوید و چه می خواهد ، کژدم و مور و ملخ و شپش و دیگر حشرات مانند مرادش ابن عربی در اندامش خانه کرده اند و هر دم خدا خدا می کند.
و به حدیث حضرت رسول بی اعتنا و بی سواد ،که نظافت نیمی از ایمان است.
بر این اساس، هنر پروانه صفت و با مسئولیت می خواهد تا برای جامعه وسیلتی فراهم آورد ،تا بدان، آگاهی و شعور معنوی خود را ارتقاء بخشد و از منتقدان ناسزا گو بیم نورزد .
حال وقتی در اعماق تحقیق غیر عالمانه پروفسور لویی ماسینیون سفر می کنید و برداشت هرمنوتیکی وی را از عرفان شرقی به کاوش می نگرید . نتیجه ای جز کفر و الحاد و توحید از منظر لویی نمی بینید یک در هم پیچیدگی گمراه کننده که پرده ای از ابهام بر بینش مخاطب می افکند.
در این تدقیق و نگرش شرقی از عرفان حلاج، ماسینیون، بر لبه تیغی حرکت می کنید که هر لحظه می بایست در انتظار قیچی شدن در مانید.
نوعی به سخره گیری مفاهیم توحیدی و مذهبی ، در تحلیل لویی از عرفان حلاج قابل مشاهده است.
این هم از تحقیقی که پژوهشگر ما را به حیرت و سرگردانی فرو میبرد.
و مبلغ خدایی است بی تکلیف ، خودخواه ، و خورنده بی مهابای شراب عقل افکن ، وتجاوز گربه حقوق سایرین و بی رنج در مرداب جهل و جامعه.
سخن بسیار است و گوش شنوا نیز بسیار ، و این گونه بود که بهائیت در جامعه ایران سر برآورد.
در تحقیق فلسفی – عرفانی مستشرقین ازجمله ادوارد براون و ماسینیون و نیکلسون و سایرین، فلسفه اگزیتانسیالیستی و اومانیستی جای خود را به فلسفه توحیدی و الهی می سپارد.
و ما نیز از اینکه آنها خوراک فکری و معنوی آماده در اختیارمان می گذارند به تمجیدشان
می پردازیم و لذت می بریم و از اینکه به تحلیل ها و داده های ذهنی آنها بپردازیم ، آنها را از روی پز و افاده روشنفکری می پرستیم.
بدینسان در می یابیم که در تحقیق در باب هنر و آفرینش هنری ، هنرمند نیازمند پشتوانه علمی و فلسفی – عرفانی و تاریخی است.
لذا هنرمند در ارائه مخلوق هنری خود در آغاز باید خود را ببیند ، خودی که خالقش خداست ، یا به عبارتی نفسی که خداوند آن را خلق نمود و راهی مستقیم برای رشد و پختگی او قرار داد.
فلذا هنر، بیدارگر مردانی شریف و زنانی اندیشمند و انسانهایی است که از مرز خود بینی گذشته اند و تا بدانجا قدم پیش نهاده اند که جز نوری خیره کننده و شعفی پا برجا و ذره هایی ذاکر و نسیمی دل انگیز و نیرومند و نا مرعی در هنر نمی بینند.
پس هنرمند متعهد و دلیر، هنرمندی است که شجاع باشد و در تمام لایه های مخلوق هنری خود مخاطب و بیننده را به تفکر در باب خود ، و جامعه و جهان و پس از مرگ درگیر کند.
دریغا که دکترین هنر مذهبی علارغم گفتارهای پیشین ما تبیین نگردید.
و هنوز این باور در اندیشمند و هنرمند ما ریشه ندارد که ورود در این عرصه چه نتایج گهربار و غیر قابل انتظاری خواهد داشت.
یقینا” هنر متعهد به مذهب و رستگاری، برکات فوق العاده ای نصیب جامعه جهانی خواهد نمود.
از اینکه پاسخ شما را ندهم دریغ نمودم ای کاش نگارنده هم می توانستم در این زمینه منشاء اثر قرار گیرم.
اما مجال عمل و سخن نیست ، تهدید به انضمام تخریب و هزینه ما را به سکوت وادار خواهد نمود. همین دیروز بود که هشت ساعت را در خاموشی بسر بردم.
سید محمد رضا حسینی 19/3/1395