بررسی تحولات اخیر مصر در مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین دکتر مختاری

 
استراتژی آمریکا و غرب برای موج سواری بر تحولات جهان اسلام به ویژه در بحران اخیر مصر امری آشکار است که منافع استراتژیک آنها در ارتقاء جایگاه رژیم صهیونیستی در منطقه خود به تنهائی می تواند مویّد دخالت آشکار آنها در تحولات اخیر مصر باشد.
 

چند روزی است که میدان التحریر مصر دوباره پس از گذشت مدتی کوتاه از انقلاب مردم این کشور و سرنگونی رژیم مبارک میزبان معترضانی شده که این بار برای براندازی دولت به خیابان آمده اند. در این میان حامیان دولت کنونی مصر نیز در میدانی دیگر گرده هم آمده اند و اعتراضات پر تنشی را در کشور رقم زده اند.در مورد تحلیل تحولات اخیر مصر، حجت الاسلام والمسلمین دکتر مختاری رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی و مدیر موسسه بین المللی پژوهشی عروه الوثقی  گفت‎وگویی انجام داده است که مشروح آن به شرح زیر است .

 

* چرا کشورهای اسلامی مخالف سوریه مانند مصر،ترکیه و قطر همگی دچار مشکلات داخلی شده اند؟

نکته مهمی که باید یادآور شد این است که بعد از به قدرت رسیدن اخوانی ها در مصر و پیش از آن حاکمیت حزب عدالت و توسعه با پیشینه اخوانی در ترکیه و نیز حمایت بی حد و حصر قطر از جریانات تکفیری، موجی از هم نوایی و هم سویی با آمریکا در منطقه مطرح شد. امری که منشأ آن را باید در ریشه های استعماری و ضد اسلامی تفکرات تکفیری جستجو کرد. لذا گروهکهای انشعابی از تفکرات اخوان المسلمین از قبیل سازمان القاعده و همچنین تندروهای سلفی نیز رشد کردند و در پی برپایی دولت موعود خود (خلافت اسلامی) برآمدند.
اخوانی ها و تندروهای منطقه با این تفکر که مورد حمایت برخی از دولت های غربی، عربی از قبیل آمریکا، قطر، عربستان و همچنین ترکیه نیز بود، سوریه را کانون فعالیت خود قرار دادند، اما آنچه در صحنه داخلی این کشورها رخ داد بسیار متفاوت از مواضع سران بود. ملت های مسلمان بر خلاف سران این کشورها، دشمن واقعی اسلام را اسرائیل می داند نه سوریه، لذا با اوج گیری اعتراضات در مصر علیه محمد مرسی و جنبش اخوان المسلمین، درگیری‎های متعددی نیز علیه دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه (با پیشینه اخوانی) برپاشده است.
در همین راستا جابجائی قدرت نیز در قطر اتفاق افتاد. همه این اعتراضات در کشورهای حامی تروریستهای سوری، بیانگر افزایش گفتمان مقاومت علیه اسرائیل در میان توده های جوامع اسلامی است که فرصتی بهینه را فراهم کرده تا ارتش سوریه با قدرت در عملیاتهای نظامی، موفق به پاکسازی کامل سلفی ها شود، تا بتواند در دو سطح میدانی و سیاسی به توفیقات قابل توجه دست یابد.
باید اذعان کرد که توده امت اسلامی بر خلاف سیاست های مزورانه برخی دولت های حامی تروریستها در بحران سوریه، به علت حمایت کوکورانه سران این کشورها از آمریکا و غرب آماده اعتراض و حتی سرنگونی دولت خود هستند که این امر بیانگر پیروزی حامیان گفتمان مقاومت و نشان دهنده شکست سنگین حامیان گفتمان سازش در برابر اسرائیل و آمریکاست.

 

* به صورت کلی عوامل پشت پرده تحولات اخیر مصر چیست؟
 

قبل از هر چیز بایداذعان کرد که مصر از جایگاه استراتژیکی در جهان عرب و اسلام برخوردار است. سابقه تاریخی این کشور، وجود دانشگاه پرسابقه الأزهر، فرهنگ و تمدن بالای مردم مصر و حاکمیت تفکر مذهبی معتدل با گرایش به اهل بیت پیامبر(ص) از ویژگی های کشور و ملت مصر است. به دلیل همین جایگاه ممتاز بود که در طول سه دهه‎ی گذشته، آمریکا و صهیونیسم بین الملل تلاش کردند حکومت مصر را در اختیار خود داشته باشند و اجازه ندهند ملت مصر براساس تمایلات فکری و سیاسی خود عمل کند. لذا هرگونه تغییرات جدید در مصر، در نوع خود می تواند در بسیاری از حوادث منطقه مانند بحران فلسطین یا بحرن سوریه و دیگر بحران های منطقه ای موثر واقع شود.
بررسی عوامل پشت پرده تحولات در مصر در این شرایط بسیار مهم و حیاتی است. در گام اول بایدبه ناکارآمدی های اقتصادی و عدم ارائه طرح و برنامه ای برای حل معضلات بزرگ کشور مثل بیکاری، تورم و فقر اشاره کرد. مشکلاتی مانند افزایش قیمت سوخت و حامل های انرژی در افزایش خشم مردم مصر نیز بی تأثیر نبوده است.
تسامح در برابر سلفی های افراطی و دست کشیدن از مواضع اعتدالی و تقریبی در مقابل مذاهب دینی و نفوذ سلفی‎ها در نظام سیاسی مصر، به ویژه کشتار فجیع شیعیان را باید به عنوان ضربه‎های اساسی به امنیت مصر به شمار آورد‎؛ کشور مصر همیشه به عنوان مرکزی صاحب تقریب در بین جوامع اسلامی مطرح بوده است که نشانه های تقریبی در آن به وفور مشاهده می‎شد، امادر یک سال اخیر با طرح برخی مواضع نسنجیده از سوی دولت مرسی باعث شد گروه‎های افراطی تکفیری برای ایجاد تنش در مصر و نیز طرح پروژه شیعه هراسی در راستای ایجاد بحران گام بردارند؛ این امر به نوبه خود منجربا آن شد که اسراییل و آمریکا برای ایجاد توطئه های قومی و مذهبی در مصر تلاش نمایند تا بتوانند با تضعیف جبهه مقاومت به اهداف پلید خود دست یابند.
اتخاذ برخی مواضع ضد شیعی و ضد تقریبی از سوی دولت مصر و نیز هم نوایی دولت مصر در بحران سوریه با آمریکا و همچنین پایبندی اخوان المسلمین بر قرارداد ننگین کمپ دیوید انقلابیون مصر را دچار نوعی سرخوردگی کرد؛ لذا در جمع مخالفان اخیر دولت مصر بعضاً شاهد حضور برخی افراد موثر در اخوان المسلمین نیز هستیم که قطعا اقدامات ضعیف دولت برای تحقق مطالبات انقلابیون در مقابله با اسرائیل و توطئه های آمریکا، در تشدید مخالفت های اخیر مردم مصر بی تأثیر نبوده است.
از سوی دیگر آمریکا نیز با بی اعتنائی به دولت مرسی و نیز با حمایت از مخالفان که عمدتا سکولار و طرفدار غرب هستند، در صدد حمایت از منافع صهیونیست ها در منطقه است، زیرا حفظ منافع اسرائیل به عنوان اصلی ترین راهبرد دیپلماسی آمریکا در مصر و دیگر کشورهای اسلامی به شمار می‎آید.

 

* نقش غرب به ویژه آمریکا را در اعتراض های خیابانی علیه دولت چگونه ارزیابی می کنید؟

رویکرد آمریکا به تحولات مصر، با توجه به پیش‌بینی ناپذیر بودن و سایر ویژگی‌های آن و برخی مؤلفه‌های سیاست خارجی و مؤلفه‌های سیاست داخلی این کشور، رویکردی نامنسجم و توأم با ابهام و سردرگمی بوده است.
مشکل هویت در سیاست خارجی آمریکا در جهت تعریف اهداف، منافع و تهدیدات امنیت ملی و اختلاف نظر دولت آمریکا با مقامات اسرائیل، به عنوان اصلی‌ترین متحد این کشور در خاورمیانه، همیشه در حال تغییر بوده است، لذا اگر چه دولت آمریکا ظاهرا راه حل سیاسی را به عنوان تنها راه حل در تحولات اخیر مصر مطرح کرده است و حتی اوباما هشدار داد در صورتی که ارتش مصر اقدام به کودتا علیه دولت مصر نماید، کمک های نظامی واشنگتن را از دست خواهد داد، لیکن باید گفت بسیاری از مخالفین دولت مرسی در کف خیابانها از سکولارهای طرفدار غرب محسوب می شوند که در راستای منافع آمریکا و غرب در پی سرنگونی دولت قانونی مرسی برآمده اند؛ لذا تضاد دیپلماسی آمریکا و برخوردهای دوگانه، نشان دهنده حفظ منافع اسرائیل به عنوان اصل بنیادین دیپلماسی خارجی آمریکاست.
اگر چه آمریکا تاچندی پیش به دلیل حمایت اخوان از کمپ دیوید به آنها اطمینان کرد، اما در حال حاضر جنبش اخوان‏المسلمین از چنین حمایتی از سوی آمریکا برخوردار نیست. چون هدف غرب افزایش بحران در مصر است، لذا اقدامات اخیر سفیر آمریکا در قاهره، در دامن زدن به بحران موجود، در راستای نقش آمریکا و غرب در افزایش بحران در مصر تعریف می‎شود.
استراتژی آمریکا و غرب برای موج سواری بر تحولات جهان اسلام به ویژه در بحران اخیر مصر امری آشکار است که منافع استراتژیک آنها در ارتقاء جایگاه رژیم صهیونیستی در منطقه خود به تنهائی می تواند مویّد دخالت آشکار آنها در تحولات اخیر مصر باشد.

 

* چه اشکالاتی در رفتار مرسی وجود داشت که منجر به درگیری شده است؟

سرو سامان دادن به اقتصاد ورشکسته رژیم گذشته از مهمترین شعارهای تبلیغاتی مرسی بود. وی به ملت مصر وعده داده بود تا در راستای تحقق اهداف انقلاب گام‎های اساسی بردارد، اما بعد از یک سال در کارنامه دولت مرسی، بسیاری از خواسته‎ها و اهداف انقلاب محقق نشد.
بسیاری از مردم معتقدند وضعیت اقتصادی کشورشان نسبت به دوره حسنی مبارک بدتر شده است. هنوز مرسی به وعده خود مبنی بر مقابله با بازمانده‎های رژیم گذشته عمل نکرده است، لذا تعداد قابل توجهی از معترضان در خیابان‎ها کسانی هستند که پیگیر تحقق خواسته‎ها و مطالبات انقلابند.
از دیگر موراد در باب اشتباهات مرسی در اداره اجرایی مصر باید به شکایت از روزنامه‎نگاران و رسانه ها و توقیف و تعطیلی موقت آنها، تحمیل نظرات و ایده های اخوان المسلمین در بخش های فرهنگی، صدور احکام و دستورات متناقض و پس گرفتن آنها در یک یا دو روز بعد، تک‎روی در تدوین قانون اساسی، دخالت در کار قوه قضائیه و اعمال فشار برای انتصاب دادستان مورد تایید خود، عدم پذیرش احکام قوه قضائیه به ویژه در بخش دادگاه قانون اساسی، سوءاستفاده از اختیارات قانون گذاری خود برای حذف دستگاه های نظارتی بر کار رییس جمهور، انتصاب افراد تندروی اخوان المسلمین در سمت های حساس مانند وزارت فرهنگ و تلاش این وزیران برای دیکته کردن نگاه اخوان بر وزارت خانه های تحت امر خود، اشاره کرد.
از سوی دیگر برخوردهای انحصار طلبانه مرسی در مواجهه با بسیاری از همفکران خود در اخوان المسلمین و نیز هم نوایی با مواضع آمریکا و غرب در بحران سوریه و نیز تعهد وی بر حفظ قرارداد کمپ دیوید و افزایش تفاهم با آمریکا در این موضوع، عاملی مهم برای افزایش اعتراضات نسبت به مرسی شده است.
مرسی با این اقدامات حتی بسیاری از متحدان سابقش را نیز از دست داده است، لذا شاهد هستیم برخی از همفکران مرسی در اخوان و نیز جریانات ناسیونالیستی عربی که قبلا با او در یک جبهه قرار داشتند الان در مقابل او صف آرایی کرده اند که این امر ناشی از اشتباهات وی در ابعاد مختلف اداره کشور است.
 

 

* جایگاه اخوان المسلمین در اتفاقات اخیر چکونه است؟
استفاده یک سویه مرسی از جنبش اخوان المسلمین در مسائل اجرایی کشور و بی اعتنایی به دیگر گروههای سیاسی باعث شده که این جنبش در رأس موضوع اعتراضات مخالفان قرا گیرد. لذا شاهد حملات متعدد مخالفان به جنبش اخوان المسلمین در نقاط مختلف مصر هستیم.
بی اعتنائی به گروههای مخالف رژیم سابق در مصر که نقش بارزی در پیروزی انقلاب این کشور داشتند، در حالی رخ داد که مشی کلی اخوان سکولاریستی و عدم ورود به سیاست است. لیکن بعد از انتخاب مرسی و استفاده افراطی وی از برخی چهره های تندرو در مسائل اجرایی، موج اعتراضات مردمی افزایش یافت. همچنین اتخاذ مواضع احتیاط آمیز علیه اسرائیل و نیز عدم موضع موثر در مقابل قرار داد ننگین کمپ دیوید، موجی از بدبینی را نسبت به جریان اخوان المسلمین ایجاد کرده است. لذا باید گفت جایگاه این جریان سیاسی در صورت موفقیت مخالفان در برکناری مرسی از کرسی ریاست جمهوری، به شدت در مصر و دیگر کشورهای اسلامی مورد تزلزل قرار خواهد گرفت.
شکست اخوان المسلمین در مصر، پیام های متفاوتی برای منطقه نیز خواهد داشت. زیرا باعث می شود اقبال مردم کشورهای جنوب خلیج فارس و دیگر کشورهای عربی به گروه اخوان کاهش یابد و این جریان توان خود را در تاثیرگذاری بر تحولات منطقه را از دست بدهد.

 

* نقش جریان های تکفیری و سلفی در آشفتگی مصر را چگونه ارزیابی می کنید؟

در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از بحران سوریه، عملیات روانی سنگینی توسط تکفیری ها در مصر علیه شیعیان آغاز و تشدید شد. افزایش قدرت گروه های تکفیری از زمان به قدرت رسیدن دولت جدید در مصر، امری انکار ناپذیر است. لذا در یک سال اخیر شاهد حملات متعدد تکفیری ها علیه شیعیان هستیم.
مصر در حال حاضر در محاصره گروه های تکفیری گرفتار شده است؛ در این میان نمی توان از حمایت و تفاهم دولت مصر با تکفیری ها به سادگی گذشت. جریانهای تکفیری و تندرو خواهان تبدیل این کشور به صحنه درگیری های مذهبی، طایفه ای و عمیق کردن اختلاف های سیاسی احزاب و گروه ها هستند، تا ساختارها سیاسی کشور تضعیف شده و به جولانگاه آمریکا و اسرائیل تبدیل شود. به نظر می رسد باز گذاشتن دست گروههای تکفیری برای ایجاد جنگهای مذهبی و نیز کشتار شیعیان مصر با چراغ سبز برخی حامیان آنها در حال حاضر دامن گیر دولت مصر نیز شده است.
عموم مردم و علمای مصر از برادران اهل سنت هستند و پیرو سلفی های وهابی نیستند. حتی بسیاری از آنان خود مورد حمله و طعنه وهابیان قرار دارند؛ لذا بعد از شهادت حسن شحاته، بسیاری از علمای اهل سنت با بصیرت و بینش کامل راه را برای تفرقه افکنی های استکبار مسدود کردند، که از آن جمله می توان به مواضع علمای الأزهر در محکومیت اخیر عملیات تروریستی تکفیری علیه شیعیان در مصر اشاره کرد.
نقش گروه های تکفیری در ایجاد اختلاف و درگیری در مصر و نیز تعامل با دولت خشم مردم مصر را دوچندان کرده است، زیرا ملت مسلمان این کشور همیشه در تاریخ به عنوان مهد تقریب مذاهب اسلامی مطرح بوده‎اند و احترام متقابل بین مذاهب اسلامی در مصر وجود داشت، اما با اشتباهات دولت اخوانی مرسی و نزدیکی به تکفیری ها موجی از خشونت ها و نیز ایجاد جنگ های مذهبی در این کشور افزایش یافته است. دراین شرایط به نظر می رسد که همه علما و امت اسلامی باید در محکومیت اقدامات اخیرگروه های تکفیری علیه شیعیان و دیگر مسلمانان متحد شوند.

 

* آیا مصر دچار انقلابی دیگر خواهد شد؟

هیچ‌کس نمی‌تواند به‌طور دقیق پیش بینی کند که نتیجه این تحولات به کجا منتهی می‌شود. اما آنچه درباره تحولات اخیر مصر باید گفت این است که متأسفانه مرسی نتوانست از فرصت بی بدیلی که ملت مصر به او ارزانی داشت، در جهت تحقق آرمان ها گام بردارد.
سیاست های دوپهلو و بعضا متناقض مرسی باعث شد که مخالفان در تصمیم خود برای اعلام اعتراض در کف خیابانها و برکناری او جدی باشند، اما با همه این اوصاف باید به یاد داشته باشیم مرسی از طریق رأی مردم انتخاب شده و این نوع اعتراضات باعث تزلزل در جایگاه قانون و احترام به رأی و دموکراسی خواهد بود، و ادامه این روند منجر به خشونت و درگیری و هرج و مرج و حتی درگیری مسلحانه بین گروه‌های مخالف و موافق دولت می شود.

 

* شیعیان نسبت به تحولات اخیر چه موضعی دارند؟

جامعه شیعه هم در یک سال اخیر پس از قدرت­گیری ائتلاف اخوانی ـ سلفی نوعی بدبینی به دولت مرسی پیدا کرده است. تبلیغات ضدشیعی ماه­های اخیر سلفی­ها و حمله به مجامع و مکان­های مقدس شیعیان در مصر افزایش یافته است.
اخیرا هم با کشته­شدن یکی از رهبران جامعه شیعی مصر و همراهانش در روستای زاویه ابومسلم (استان جیزه)، این رویکردها نه تنها شیعیان بلکه جامعه فرهنگی مصر را به شوک فرو برده است. اکنون شیعیان نیز نسبت به دولت مرسی و موتلفان سلفی وی بدبین و منتقد هستند.
موضع ثابت شیعیان در برابر تحولات اخیر مصر حفظ وحدت اسلامی و جلوگیری از گسترش توطئه های استکبار در بلاد اسلامی و نیز استفاده از همه ابزارهای گفتگوی مسالمت آمیز بین طرف‎های درگیر در مصر برای دست یابی به راه حل جامع به نفع آرمان ها و مطالبات مردم این کشور و تقویت گفتمان مقاومت علیه دشمن واقعی اسلام یعنی اسرائیل است.

 

* آیا مواضع مرسی در تحولات منطقه مانند سوریه ارتباطی با حوادث داخل این کشور دارد؟

مرسی درباره تحولات سوریه دچار اشتباهاتی بزرگ شد که اتخاذ این نوع مواضع خشم بسیاری از مردم مصر را به همراه داشته است. تصمیم مرسی مبنی بر قطع روابط با دمشق، به اذعان بسیاری از جریان های سیاسی مصر تصمیمی عجولانه بود که اعتراض بسیاری از مردم این کشور را نیز به همراه داشته است.
مردم مصر معتقدند که نباید به بهانه مخالفت با بشار اسد، روابط کهن و دیرینه قاهره و دمشق قطع شود، لذا برخی قطع روابط با دمشق را به عنوان همنوایی مرسی با آمریکا برای استحکام کرسی ریاست جمهوری خود می دانستند.
اتخاذ این نوع دیپلماسی برای مرسی اثری معکوس داشت و پایه های قدرت او را متزلزل کرد. مردم انقلابی مصر سیاست یک بام و دو هوای مرسی در قطع روابط با دمشق و باز گذاشتن سفارت رژیم صهیونیستی در قاهره را به عنوان اشتباه کشنده دولت ارزیابی می کنند. این در حالی است که اخوانی های مصری نیز با همکاری با دیگر تروریست های حاضر در سوریه علیه منافع ملت سوریه درگیر جنگ هستند.
مرسی می توانست با ایفای نقش میانجی در بحران سوریه، محبوبیت خود را در مصر افزایش داده و از بحران این چنینی در مصر جلوگیری نماید اما هم سویی با آمریکا در بحران سوریه او را نیز به مانند دیگر کشورهای حامی تروریست ها دچار بحران کرد.

منبع: خبرگزاری رسا
استراتژی آمریکا و غرب برای موج سواری بر تحولات جهان اسلام به ویژه در بحران اخیر مصر امری آشکار است که منافع استراتژیک آنها در ارتقاء جایگاه رژیم صهیونیستی در منطقه خود به تنهائی می تواند مویّد دخالت آشکار آنها در تحولات اخیر مصر باشد.