دستورالعملی برای انقلابی ماندن/ شدن حوزه علمیه

آیت الله خامنه‌ای صبح سه‌شنبه (۱۳۹۴/۱۲/۲۵) در دیدار اعضای مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه‌ علمیه‌ی قم با تبیین جایگاه و نقش بی‌بدیل و تأثیرگذار حوزه‌ی علمیه‌ی قم در پیروزی انقلاب اسلامی به برخی تلاش‌ها برای انقلاب‌زدایی از حوزه‌های علمیه اشاره و تأکید کردند: حوزه‌ علمیه‌ی قم باید همچنان یک «حوزه‌ی انقلابی و مهد انقلاب» باقی بماند و رسیدن به این هدف نیازمند اندیشه، تدبیر و برنامه‌ریزی دقیق است.
پیش‌تر از این، ایشان نوزدهم آبان ماه 1391 در دیدار با علما و روحانیان خراسان شمالی خطر سکولار شدن حوزه را گوشزد کرده بودند: «هیچ کس در عالم روحانیت، اگر انصاف و خرد را میزان قرار بدهد، نمیتواند خودش را از نظام اسلامی جدا بگیرد … این که یک آقائی در یک گوشه‌ای عبایش را بکشد به کول خودش، بگوید من به کارهای کشور کار ندارم، من به نظام کار ندارم، افتخار نیست؛ این ننگ است. روحانی باید از وجود یک چنین نظامی که پرچمش اسلام است، قانونش فقه اسلامی است، با همه‌ی وجود استقبال کند. مراجع تقلید کنونی، مکرر متعددیشان به بنده گفتند که ما تضعیف این نظام را به هر کیفیتی حرام قطعی میدانیم. خیلیشان از روی لطف به من پیغام میدهند یا میگویند که ما تو را مرتباً دعا میکنیم. این نشان دهنده‌ قدرشناسی از نظام اسلامی است.
حالا یک معممی یک گوشه‌ای بیاید خودش را از نظام کنار بگیرد؛ بهانه هم این است که ما فلان انتقاد را داریم. خیلی خوب، صد تا انتقاد داشته باش؛ دویست تایش به خود ما عمامه‌ای‌ها وارد است. مگر به ما انتقاد وارد نیست؟ وجود انتقاد و عیب در یک مجموعه مگر موجب میشود که انسان این همه محسّنات و نقاط قوت را در آن مجموعه نبیند و ملاحظه نکند؟ در روحانیت هم همین جور است؛ عیوب الی ماشاءاللّه. بنده آخوندم، طلبه هستم، از قبل از بلوغ طلبه بودم تا الان؛ بیائید برای شما همین جا یک فهرست از بر بنویسم. صد تا اشکال در ما هست؛ اما این صد تا اشکال موجب میشود ما از روحانیت اعراض کنیم؟ ابداً. در مقابل این صد تا اشکال، هزار تا حُسن وجود دارد. در کسر و انکسار مصالح و مفاسد است که انسان میتواند خط مستقیم را پیدا کند … بنابراین حوزه‌های علمیه نمیتوانند سکولار باشند. اینکه ما به مسائل نظام کار نداریم، به مسائل حکومت کار نداریم، این سکولاریسم است.»

طرحی برای انقلابی ماندن/ شدن حوزه
دغدغه عمل به منویات رهبری در زمینه انقلابی ماندن حوزه سبب شد طرح «حفظ و تقویت روحیه انقلابی در حوزه‌های علمیه» در شورای عالی حوزه تصویب و توسط آیت الله حسینی بوشهری مدیر حوزه های علمیه به معاونت های حوزه و بخش های ذی ربط ابلاغ شد.
در مقدمه طرح آمده است: با عنایت به این که حوزه علمیه خاستگاه اصلی نظام اسلامی بر پایه این گزارش و پشتیبانی حوزه در تداوم و جلوگیری از انحراف آن ضرورتی انکارناپذیر دارد، این امر مستلزم انقلابی ماندن حوزه‌های علمیه است که بارها مورد تأکید مقام معظم رهبری قرار گرفته است. به همین منظور طرح حفظ و تقویت روحیه انقلابی در حوزه‌های علمیه مورد تصویب قرار گرفت.

الف) تعریف حوزه انقلابی
در این مصوبه حوزه انقلابی حوزه‌ای معرفی شده است که معتقد به مبانی اسلام ناب و ارکان انقلاب و نظام اسلامی، قانون اساسی جمهوری اسلامی، ولایت مطلقه فقیه و خط حضرت امام خمینی(ره) و رهبری مقام معظم رهبری و فعال و پیگیر در اجرا و تحقق مفاهیم، ارزش‌ها و آرمان‌های انقلابی در سطح ملی و بین‌المللی باشد و هدف از این مصوبه حفظ، تقویت و بالندگی ارزش‌های انقلاب اسلامی و روحیه انقلابی در حوزه است.
حوزه به عنوان بانی انقلاب و مهد نظام اسلامی، حمایت و دفاع از انقلاب اسلامی و پیشگیری از آن و نقش آفرینی در جهان اسلام در مواجهه فکری و فرهنگی با دشمنان اسلام ناب به عنوان ضرورت‌های انقلابی ماندن حوزه در این مصوبه معرفی شده‌اند.

ب) بایدهای حوزه انقلابی
ازجمله بایدهای حوزه انقلابی که در این مصوبه شورای عالی حوزه به آنها اشاره کرده است، می‌توان به اعتقاد و التزام عملی به ولایت مطلقه فقیه، فعال و پرتلاش در انجام وظایف و رسالت‌ها، بصیر نسبت به جریانات سیاسی روز، همراه با درک بالای پیچیدگی‌ها و شرایط زمانه، معتقد به آرا و اندیشه‌های امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری و مروج این گفتمان و دارای روحیه شجاعت و قدرت تسلط بر نفس، اشاره کرد.
همچنین دارای روحیه معنوی و ساده زیستی، مبین فکری معنوی و ساده زیستی، عدم وابستگی به افراد و جریان‌های سیاسی، معتقد به وحدت امت اسلامی، مردمی بودن، دارای رویکرد ایجاد تمدن اسلامی، معتقد به اسلام سیاسی و تشکیل حکومت اسلامی، پشتیبان اهداف نظام اسلامی و دغدغه مند نسبت به آن و دارای روحیه پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی مورد نیاز نظام اسلامی از دیگر بایدهای حوزه علمیه انقلابی است که در این مصوبه از آنها یاد شده است.
حامی و ناصح نسبت به نظام اسلامی در جهت پیشگیری از انحرافات مسئولان و دستگاه‌های اجرایی، حساس در برابر حوادث و اتفاقات دینی، فرهنگی و سیاسی جهان، عدالت‌خواه و حامی مظلومان و مستضعفان و فعال در مبارزه با استکبار و نظام سلطه، مدافع اسلام ناب محمدی(ص)، مبلغ حاکمیت فضای انقلابی و متخلق به اخلاق اسلامی از دیگر بایدهای حوزه علمیه انقلابی در این مصوبه هستند.

ج) نبایدهای حوزه انقلابی
همچنین تحجر، عدم انضباط فکری و علمی، غرب زدگی، وابستگی و دولتی شدن حوزه و یا وابسته به جریان‌های ذی‌نفوذ، بی‌تفاوتی نسبت به مسائل جامعه، رفتارهای گروهی، حزبی، تفرقه‌افکن و ضد وحدت و تفکر جدایی دین از سیاست ازجمله نبایدهای حوزه علمیه انقلابی است که در این مصوبه به آنها اشاره شده است.
از دیگر نبایدهای حوزه علمیه انقلابی اشاره شده در این مصوبه عبارتند از: دور شدن حوزویان از مردم، عافیت طلبی و عدم احساس مسئولیت اجتماعی، عدم توجه به نیازهای نظام اسلامی، بزرگنمایی کاستی‌های نظام اسلامی، نگاه تک‌بعدی به دین، داشتن انتظارات زیاد از انقلاب اسلامی، تحت تأثیر قرار گرفتن از نگرش‌ها و انتظارات ناصحیح انقلاب اسلامی، عدم توجه به زی طلبگی و عدم نظارت کافی بر طلاب از منظر تربیت و شکل‌گیری افکار طلاب.

د) سیاستهای حوزه علمیه انقلابی
همچنین سیاست‌های حوزه علمیه انقلابی اشاره شده در این مصوبه عبارتند از: اهتمام به تقویت رویکرد فقه حکومتی و اجتماعی، اهتمام به پیشرفت علمی همراه با حفظ آبرو و جایگاه علمی گذشته حوزه، جهت‌گیری دخالت در سیاست حمایت از نظامی اسلامی، توجه جدی به اسلامی سازی علوم انسانی از سوی حوزویان، تأکید بر فراجناحی بودن و جلوگیری از ورود طلاب به دسته‌بندی سیاسی، تلاش در جهت حفظ محوریت جامعه مدرسین در امور کلان حوزه و تقویت در امور کلان حوزه و تقویت جایگاه مجمع نمایندگان طلاب در مسیر تقویت حوزه انقلابی و تقویت و تفکر بسیجی و روحیه خدمتگزاری به مردم.

هـ) راهکارهای رشد و تقویت روحیه انقلابی
در این مصوبه به اقدامات و راهکارهای رشد و تقویت روحیه انقلابی در زمینه‌های برنامه‌ریزی، آموزشی، پژوهشی، فرهنگی- سیاسی در حوزه‌های علمیه اشاره شده است که حفظ و توسعه نظام آموزشی، پژوهشی، تبلیغی، تهذیبی و مدیریتی حوزه بر مبنای مفاهیم و مبانی انقلابی، ایجاد رشته‌های تحصیلی در حوزه بر اساس نیازهای انقلاب اسلامی، برنامه‌ریزی جهت آشنایی طلاب با فعالیت‌های گروهی مخرب و شبهه افکن در فضاهای رسانه‌ای مجازی، برنامه‌ریزی جهت مقابله عملی با مقدس نمایی و تفکر جدایی دین از سیاست در حوزه‌های علمیه، برنامه‌ریزی به‌منظور ایجاد یکپارچگی و وحدت روحانیت انقلابی و متعهد و مقابله با گروه‌گرایی و اختلاف‌افکنی میان روحانیون انقلابی و برنامه‌ریزی به منظور ترویج مبانی فکری انقلاب اسلامی در سطح جهانی از جمله اقدامات و راهکارهای اشاره شده هستند.
ترسیم راهکارها و راهبردهای ایستادگی در مقابل دشمن، تقویت بنیه علمی، تهذیبی، سیاسی و اجتماعی طلاب با اولویت طلاب فعال در عرصه‌های اجتماعی،  آشناسازی طلاب با مبانی انقلاب توسط اساتید، تقویت و برگزاری ماده درسی «ولایت‌فقیه» و «تاریخ انقلاب اسلامی و نهضت‌های اسلامی به ویژه نهضت‌های صدساله اخیر» برای کلیه طلاب، تربیت و انتخاب کادر علمی و اجرایی انقلابی برای مراکز حوزوی، تربیت مدیران انقلابی برای تصدی مسئولیت‌های کلان در نهادها و دستگاه‌های نظام در عرصه ملی و فراملی، تبیین و ارائه مبانی و شاخص‌های نظام اسلامی از سوی حوزه، شناسایی و پاسخگویی علمی به شبهات سیاسی و اعتقادی مرتبط با نظام اسلامی، ارائه الگوی زندگی اسلامی و انقلابی و اداره نظام اسلامی، نظریه‌پردازی در باب مسائل مدیریتی، جنگ و صلح، اجتماعی، سیاسی، حقوق بشری و … با هدف جلوگیری از غلبه نظریه غربی و مادی، تدوین کتب و مقالات و نشریات درباره نقش حوزه علمیه در پیروزی و تداوم انقلاب اسلامی و رصد دیدگاه‌ها و آثار ارائه شده در رابطه با انقلاب اسلامی در سطح ملی و بین‌المللی، جهت تجزیه و تحلیل و بررسی آنها از دیگر اقدامات و راهکارهای رشد و تقویت روحیه انقلابی در حوزه‌های علمیه هستند که در این مصوبه از آنها یاد شده است.
از جمله دیگر اقدامات و راهکارهای رشد و تقویت روحیه انقلابی در حوزه‌های علمیه اشاره شده در این مصوبه عبارتند از:
نقش آفرینی حوزه در تأمین نیازهای علمی پژوهشی دانشگاه‌ها و سایر مؤسسات آموزش عالی، گسترش و ترویج نظام‌مند آرا و اندیشه‌های امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، ارتقای فهم سیاسی حوزویان و خانواده‌های ایشان از طرق مختلف از جمله برگزاری جلسات تحلیل سیاسی با مبانی قرآنی و اسلامی، آشنایی با عناصر انقلاب اسلامی، ولایت فقیه و …، اجرای برنامه‌های مستمر جهت ارتقا سطح دانش سیاسی اساتید، مدرسان و سایر طلاب حوزه‌های علمیه با حضور شخصیت‌های مؤثر نظام، زمینه‌سازی برای دیدارهای منظم و مستمر سالانه اساتید و فضلای برجسته حوزه‌های علمیه با رهبر معظم انقلاب اسلامی، تقویت بسیج، ترویج فرهنگ جهاد و شهادت و تقویت و استمرار حضور فرهنگی و رزمی حوزویان در عرصه‌های جهاد، شناساندن و تکریم علمای ایثارگر و شهدای روحانیت تأثیرگذار در انقلاب اسلامی، ترویج و تقویت ارزش‌های انقلاب اسلامی، دفاع از مشروعیت نظام اسلامی و پیشگیری همه جانبه از نفوذ دشمن در فرهنگ حوزه‌ها و ورود تفکر ضدانقلابی در بین حوزویان، حمایت از طلاب و فضلای انقلابی و اولویت دادن به ایشان در سپردن مسئولیت‌ها، معرفی و تقدیر از ایده‌های برتر و آثار علمی و هنری حوزه در عرصه تبلیغ و دفاع از انقلاب اسلامی، حمایت از تشکیل گروه‌های جهادی تبلیغی طلاب در سراسر کشور در راستای تقویت انقلاب اسلامی، برپایی نمایشگاهی از آثار فاخر شخصیت‌های حقیقی و حقوقی حوزه‌های علمیه در عرصه انقلاب اسلامی به منظور تبادل و انتقال تجارب موفق و ایجاد بانک اطلاعات، برگزاری مسابقه کتاب‌خوانی و مقاله‌نویسی پیرامون شخصیت و سیره سیاسی و اخلاقی حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری و اعاظم حوزه‌های علمیه، برگزاری مطالعات و نشست‌های علمی با موضوع «آسیب‌شناسی سیاسی حوزه‌های علمیه و راه‌ها برون‌رفت از آن»، الگوسازی شخصیت‌های انقلابی از طریق معرفی و تقدیر و تجلیل از پیشکسوتان حوزه در عرصه خدمت‌رسانی ویژه و مستمر به انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، ورود به مسائل سیاسی و جهانی و پرهیز از بی‌تفاوتی، موضع‌گیری متناسب نهاد حوزه علمیه در برابر عملکرد مثبت و منفی دستگاه‌ها و مسئولان نظام، بهره‌گیری از نظرات کارشناسان و صاحب‌نظران در موضع‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی، جلوگیری از حرکات افراطی و تفریطی و دفاع از حقوق مردم و طبقات محروم جامعه.