حج یادآور تاریخ مقدس
حمیدرضا شریعتمداری
حج در اغلب مناسکش میراث ادیان ابراهیمی و پیامبران پیشین از ابراهیم تا موسی علیهما و علی نبینا السلام است. مناسک حج اگر با تأمل و تعمق انجام شوند، حج گزار را هم به خدای متشخص متعالی می رسانند و هم او را به تاریخی مقدس و سرشار از عبودیت و توحیدگروی و معنویت پیوند می دهند.
طبیعی است که برخی احکام یک دین با دین دیگری نسخ شود؛ اتفاقی که در تاریخ یک دین هم می‌تواند صورت بگیرد، اما این نسخ فقهی یا حتی ارائه تفسیرهای روزآمد نباید به معنای نسخ ارزش‌ها و بینش‌های اساسی دین پیشین تلقی و مایه گسست یک سنت دینیِ جهانی، فرامقطعی و البته فرازمانی باشد. هر دینی در پی احیای تعالیم مهجور مانده یا تحریف معنایی شده دین پیشین است و اسلام دین خاتم می‌شود چون سازوکار بقای متن اصلی دینی اش فراهم می‌گردد.
اینکه در قرآن کریم همواره به ایمان به همه کتب و رسل توصیه می‌شود، هرگز جنبه تشریفاتی و آیینی ندارد، بلکه می‌خواهد به مسلمان بفهماند که تو فقط به دین خودت منتسب نیستی، بلکه به دینی جهان‌شمول و به اسلامی عام و فراگیر تعلق داری که خط اصلی سیر بشریت را از گذشته تا کنون شکل داده است. تنهابودن و غریب افتادن درد جانکاهی است که می‌تواند آدمی را از پا بیندازد یا از راه به در کند یا دچار ملال و افسردگی سازد! به همین جهت است که قرآن کریم حتی به پیامبرش نیز می‌گوید که صلا دهد که من فرستاده بدیع و خاصی نیستم، من همانند و در امتداد همان خط مستمر رسولان هستم (ما کنت بدعاً من الرسل).
نگاه مثبت به گذشته و اکنونِ ادیان و دین‌داران، غیر از تأثیرات مثبتی که بر خود مؤمن دارد، نقش مهمی هم در جبهه‌بندی الهیاتی آنها در قبال هر نوع الحاد و بی دینی و نیز آفات و مشکلاتی دارد که سلامت، امنیت و اخلاق بشریت را تهدید می‌کند. ما در دنیای پیش‌رونده و به هم پیوسته امروز فقط با اتکا به همگرایی دینی و درون دینی است که می‌توانیم بر مشکلات ناشی از به حاشیه رفتن خدا، معنا و اخلاق فائق آییم.
موسم حج تمتع و مناسک و مشاعر آن فرصت مغتنمی است که ما، مسلمانان را هم از درون، منسجم کند و هم ما را به اقیانوس بی‌کران موحدان گیتی از آغاز تاریخ که آغاز تاریخ مقدس نیز است تا هم اکنون متصل سازد.
ما که اینک به دست نابکار سیاست‌مداران و بی‌کفایت‌ها از درک حضور معنوی خانه خدا و دیگر مشاعر مقدس مکه و مدینه محروم مانده‌ایم، همچون همه محرومان از "حِجه‌الاسلام"، به همدلی و همراهی معنوی با حجاج توصیه شده‌ایم. یکی از این همسویی‌ها در نوافل دهه اول ذی‌حجه تبلور یافته که میان مغرب و عشا خوانده می‌شود. این نماز نیز یکی دیگر از مظاهری است که سنت دیرین توحیدی را به یاد می‌آورد: "و با موسی سی شب را قرار گذاشتیم و آن را با دهه‌ای تکمیل کردیم…" یادکردی از کلیم‌الله و ده شب و روزی که قرار خاص خدا با او بود و با عنایت خاص خدا به همسخن و همنوایش موسی پیشکش شد، یعنی همین دهه ذی‌حجه!
اینکه ما این ملاقات در میقات را به یاد آوریم و باشکوه‌ترین موسم و منسک اسلامی‌مان در همین دهه فجر معنوی (والفجر و لیالٍ عشر) صورت بگیرد و نیز چله‌نشینی اهل معنا نیز مطابق با چله موسی از اول ذی‌قعده تا عرفه و عید قربان باشد همه و همه پیام آور تجلی همیشگی خدا در زمین و زیست مؤمنان در سپهر معنوی و معنایی‌ای فراگیر و به هم پیوسته است.
باشد که ما، مسلمانان همواره در پی اتصال به مبدء متعالی باشیم و این اتصال را در جغرافیای معنوی و تاریخ مقدسی ببینیم که همه اهل توحید را با هر اسم و رسم دینی‌ای که دارند در پوشش معنایی و روحانی واحد و یکپارچه‌ای قرار می‌دهد!
