بنیادگرایی دینی، زاییده انحصارگرایی معرفتی
اعتماد در آخرین شماره هفته از رابطه سنت و تجدد نوشته و در کنار گزارشی از نشست تخصصی «قشربندی اجتماعی از دیدگاه پارادایم تفسیرگرایی»، به نقد فیلم «فروشنده» پرداخته است.
روزنامه اعتماد در صفحه ۱ یادداشت «توسعه در گروی بینش شمولگراست» نوشته علی دینی ترکمانی، اقتصاددان توسعه را به چاپ رسانده و ارتقای سطح رفاه زندگی را بدون برخورداری از بینشی صحیح نسبت به رابطه سنت و تجدد یا سنت و مدرنیته میسر ندانسته است.
او معتقد است مدرنیته در کنار آثار منفی دستاوردهای قابل توجهی داشته و آورده است: «راهکار صحیح نه در نفی کامل عقل خودبنیاد که مقید کردن آن با آنچه «گفت‌وگوی تفاهمی» نامیده می‌شود، است. لازمه این، گذار از انحصارگرایی معرفتی و نسبی‌گرایی معرفتی بیش از اندازه است.»
نگارنده در ادامه به توضیح سه رویکرد در ارتباط با فرهنگ پرداخته و «بنیادگرایی دینی» از نوع اسلامی، مسیحی یا یهودی را زاییده «انحصارگرایی معرفتی» به عنوان نخستین رویکرد دانسته است. او از «نسبی‌گرایی بیش از اندازه» و «شمول‌گرایی» به عنوان دیگر رویکردها در این زمینه نام برده است.
دیالکتیک و واقعیت اجتماعی
اعتماد در صفحه ۱۰ گزارش عاطفه شمس از نشست تخصصی «قشربندی اجتماعی از دیدگاه پارادایم تفسیرگرایی» و سخنرانی ابوالحسن تنهایی، جامعه‌شناس و متخصص روانشناسی اجتماعی را منتشر ساخته و نوشته است: «استاد ضمن تقسیم‌بندی سه گونه دیدگاه‌های مختلف تفسیرگرایی به آلمانی، اروپایی و امریکایی، تاکید کرد که مبنای تقسیم‌بندی او، اپیستمولوژی (معرفت شناختی) است و نه جغرافیایی. او، سپس به تفاوت نگاه هر یک از این دیدگاه‌ها به واقعیت اجتماعی پرداخت، برای هر یک نماینده‌ای معرفی کرد و در نهایت، درباره اینکه هر یک از این سه گونه تفسیرگرایی نسبت به قشربندی اجتماعی چه تعبیر و تفسیری دارند، توضیحاتی را به تفصیل ارایه کرد.»
در بخش‌هایی از سخنان این استاد جامعه‌شناسی می‌خوانیم:
– بحث عین‌گرایی و ذهن‌گرایی در تعریف قشربندی، دو سنخ آرمانی است که در هر نظریه‌ای به‌طور خاص پیدا نمی‌شود. برخی به ناروا وبر را اینجا قرار می‌دهند. درست است که وبر منزلت را به تعبیری، تعریف می‌کند اما منظور او تلقی افراد از پایگاه خود نیست و این بزرگ‌ترین شبهه‌ای است که به کار وبر وارد می‌شود. بنابراین، ذهن‌گرایی عملا با موضع تفسیرگرایی وبر بحث کاملا متفاوتی است
– تفسیرگرایی که در ایران به اشتباه تعریف شده است، قصد دارد بگوید واقعیت اجتماعی عبارت است از یک تفسیر مشترک که در تبلور رفتار جمعی یا ساختاری یا سازمانی قابل مطالعه است…. تفسیرگرایی مدعی این نیست که جامعه شناس حق دارد جامعه را مورد تفسیر قرار دهد. این رویکرد ایده‌آلیستی است و اساسا با رویکرد روش‌شناسی تناقض دارد.
– تغییر اساسی که در تفسیرگرایی اروپایی دیده نشد اما در تفسیرگرایی آلمانی دیده می‌شود این است که تغییر یک امر الزاما درونی نیست، امری نیست که الزاما به کنش انسانی بازگردد و بیشتر از بیرون بر انسان حاکم است…. ویژگی تفسیرگرایی آلمانی این است که انعکاس را از گوهر آدمی نمی‌گیرد بلکه آن را برایندی می‌داند از رفاه نسبی روشنفکران.
– ویژگی تفسیرگرایی امریکایی این است که برسازی واقعیت فقط از واقعیت بیرونی آدمی نیست که بگوییم اقتصاد و مذهب با یکدیگر تاثیر متقابل دارند…. تفسیرگرایی امریکایی می‌گوید تاثیر عوامل بر یکدیگر نیست، تاثیر نگاه بازنگرانه انسان از واقعیت است که این، به خاطر گوهر آدمی اتفاق می‌افتد و همیشگی است و اگر می‌بینید برخی می‌گویند ما نمی‌فهمیم یا نظری نداریم، حساب سود و زیان کرده‌اند.
فروشنده، روایتی از فروش تدریجی تمدن
روزنامه اعتماد در صفحه ۱۶ یادداشت «تمدن، ملامت و ملالت‌های آن» نوشته مصطفی ریاحی، روانشناس را به چاپ رسانده و نقد فیلم «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی پرداخته است.
او با اشاره به کشمکش میان «تمایل به ارضای سایق‌ها» و «ایجاد محدودیت توسط تمدن» و نامگذاری این وضعیت با عنوان تمدن و ملالت‌های آن از سوی فروید آورده است: «فروشنده، فروش تدریجی تمدنی است که بر پایه‌های مستحکمی بنا نشده است. تمدنی که نسبت به گفتمان‌های هر حکومت و ملتی، محدودیت‌های درست و نادرستی برای ارضای تمایلات غریزی آدمی به وجود می‌آورد که سرانجامی جز ملال و رخوت ندارد. در بستر چنین گفتمانی است که پیرمرد ایرانی همچون پیرمرد امریکایی نمایشنامه مرگ فروشنده، در کشمکش میان تمدن و غرایز، به شکلی ظاهری در پشت شمایل تمدن پنهان، و به ارضای حقیرانه غرایزشان راضی می‌شوند.»
عناوین صفحه «سیاست‌نامه»:
یادداشت «ساخت قدرت سیاسی ایران تا انقلاب مشروطیت»، به قلم عبدالرسول خلیلی، استاد علوم سیاسی
دیگر عناوین برگزیده «اعتماد» امروز:
آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی: اگر نماز جمعه بخواهد قداست خود را در بین مردم حفظ کند که باید حفظ کند و اگر آنطوری که اسلام می‌خواهد و در افکار عمومی قابل قبول و قابل طرح کردن باشد، هم از لحاظ مطالب باید قوی و با مطالعه باشد و مردم هر هفته مطالب جدیدی یاد بگیرند و هم از ابعاد دیگر…. این‌طور نیست که هر کسی به صورت سلیقه‌ای، مطالبی را بگوید و حتی گاهی کسانی را بگذارند که افکارشان تناسبی با تفکر جامعه و سطح دانش جامعه و نیازهای جامعه نداشته باشد.
پاسخ سوم کرباسچی به اظهارات سلیمی نمین: من که نمی‌دانم شما ۳۰ سال چه مبارزه‌ای با فساد کرده‌اید و چه دستاوردی داشته‌‌اید ولی می‌خواهید بدانید چرا این ۳۰ سال مبارزه با فسادتان ثمری نداشته؟ چون این مبارزه هم دقیقا مثل همان فعالیت‌های‌تان در انجمن حجتیه بوده تماما ذهنی و بی‌نتیجه. خودتان هم این را آخر کار فهمیدید و به همین دلیل هم سال ۱۳۵۶ و در اوج نهضت انقلاب همه آن را رها کردید و سال‌ها به انگلستان کوچ فرمودید….
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت: قانون جدید دولت عربستان برای افزایش هزینه صدور ویزا بر قیمت حج عمره تاثیرگذار است. با این وضع قیمت عمره حدود ۵۰ یا ۶۰ میلیون ریال می‌شود. در مورد عمره هدف برگزاری است، اما سعودی‌ها اعلام کرده‌اند افرادی که برای بار دوم به این سفر مشرف می‌شوند، باید مبلغ دو هزار ریال عربستان، در حدود ۱۹ میلیون ریال ایران پرداخت کنند.
