کدام مناسک مذهبی، بیشتر مورد توجه دیگران قرار می‌گیرد؟

دکتر الینور پاور (Eleanor Power) از «مؤسسۀ سانتا فه» (Santa Fe Institute) در نیومکزیکو دو سال در دو روستای تامیل در جنوب هند زندگی کرد تا جمعیتی مرکّب از مسیحیان و هندوان را در این زمینه مورد مطالعه قرار دهد.

وی به این نتیجه رسید که اشخاصی که غالباً به کلیسا یا معبد می‌روند (حتّی ملحدان و پیروان ادیان دیگر)، بیشتر محتمل است که از جانب دیگران افرادی سخاوتمند، سخت‌کوش، معتمد و مشاورانی خوب قلمداد شوند. دستاوردهای این مطالعه حاکی از آن بود که پای‌بندی عملی به دین می‌تواند گواه صدق تعهّد فرد نسبت به جامعه باشد.

شاید این دستاورد غیرمنتظره بود که از دیدگاه جامعه، رفتارهای روزمرۀ حاکی از ایمان دینی بسیار بیشتر از مبادرت به آیین‌ها و تشریفات خطرناک حائز اهمّیت هستند.

دکتر پاور در نشریۀ «تکامل و رفتار انسان» (Evolution and Human Behaviour) می‌نویسد: “این واقعیت که مداومت در انجام اعمال عبادی به اندازۀ انجام آیین‌های خیره‌کننده باعث جلب توجّه مردم نمی‌شود، عملاً ضامن محبوبیت آن برای مردم است. وقتی شخصی با وجود چشمگیر نبودن اعمال عبادی، هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌ها به عبادت می‌پردازد، باعث می‌شود عملکرد او از نظر دیگران بیشتر حاکی از صدق و خلوص و سرسپردگی محسوب شود و متعاقباً بیشتر نظر مثبت جامعه را نسبت به خود جلب کند.

آیین‌های خاصّی که در انظار عمومی صورت می‌گیرد، طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود؛ از یک انفاق و صدقۀ کوچک در معابد گرفته تا حمل دیگی جوشان! آیین‌های دشوارتر و نمایشی‌تر روزه‌ گرفتن‌ها و امساک‌های طولانی‌مدّت، انفاق و خیرات در حجم بالا و وارد آوردن درد و صدمات جسمانی جدّی به بدن را شامل می‌شود.

ممکن است به عبادت پرداختن در کلیسا یا معبد در مقایسه با انجام این آیین‌ها، کاری جزئی و کم‌اهمیت به نظر برسد، اما وقتی فردی در طول ماه‌ها و سال‌ها به عبادت مداومت می‌ورزد، در واقع برای خود در افکار عمومی سرمایه‌گذاری می‌کند و بیشتر محبوب آنها واقع می‌شود.”

انجام آیین‌های دشوار و عجیب نیز باعث می‌شود دیگران فرد را شخصی زاهد و پارسا قلمداد کنند، اما مبادرت به این کارها این احتمال را که فرد سخت‌کوش تلقّی شود کاهش می‌دهد و باعث نسبت داده شدن خصوصیت‌های خوبِ دیگر نیز نمی‌شود.

دکتر پاور می‌نویسد: “نتایج این مطالعه حاکی از ارزش قابل‌توجّهِ مداومت در انجام عبادات است. با این که دست زدن به آیین‌های نمایشی می‌تواند باعث جذب جمعیت زیادی از مردم شود (چه جمع تماشاچیان بومی، چه دانش‌پژوهان)، غالباً استمرار در انجام اعمال عبادی است که باعث افزایش خوش‌نامی انسان در میان مردم می‌شود. مداومت در انجام عبادات باعث می‌شود دیگران خصلت‌های نیکی به فرد نسبت دهند؛ به‌ویژه خصلت سخاوت و نیک‌سرشتی.

هرچه فرد با گذشت ماه‌ها و سال‌ها به انجام اعمال عبادی مبادرت ورزد، بیشتر از جانب دیگران فردی متدیّن و متّقی قلمداد خواهد شد. به نظر می‌رسد چنین عملکرد طولانی‌مدّتی در مقایسه با انجام آیین‌های دفعتی و نمایشی بیشتر شاهد صدق انسان تلقّی می‌شود.”