هاله قدسی مصدق
اعتماد در این شماره از رابطه مصدق و پهلوی‌ها نوشته و با پرداختن به سخنان علی مطهری درباره حقوق بشر و فرصت برای تبلیغ اسلام میان غربی‌ها، به معرفی دو کتاب در حوزه علوم انسانی پرداخته است.
روزنامه اعتماد که صفحه ۸ خود را به راهنمای تصویری زائرین اربعین اختصاص داده، در صفحه ۷ به بازخوانی رابطه مصدق‌السلطنه و پهلوی‌ها در سالروز پیشنهاد منصب نخست‌وزیری به او به روایت فریدون مجلسی، پژوهشگر و دیپلمات سابق پرداخته و درباره شیفتگی برخی نسبت به او نوشته است: «برخی تارخ آن زمان را از دیدگاهی اسطوره‌ای و نوستالژیک درباره یک ابرانسان می‌نگرند و به مصدق شخصیتی قدیسانه بخشیده‌اند. اینان ورود به بخش‌هایی از حریم قدسی او را جز از دیدگاه تمجید و تکریم، به اصطلاح امروزی‌تر، عبور از خط قرمز دانسته و ممنوع می‌دانند….»
او معتقد است نزد شیفتگان مصدق، درباره او همچون معصومان فقط صفات و احساساتی که دارای بار مثبت تلقی می‌شوند، قابل بازگویی است و گویی از هرگونه احساسات متضاد انسانی مبرا بوده باشد. ورود به رابطه مصدق با پهلوی‌ها او را از ابر انسان ساخته شیفتگانش به انسان تبدیل می‌کند.
در بخشی از این گزارش که وقایع منجر به انقراض سلسله قاجار به دست رضاخان مرور شده، درباره قبضه کردن کامل دولت و حکومت در دوران صدارت رضاخان پهلوی می خوانیم: «وقتی موضوع عزل احمد شاه و جمهوریت مطرح می‌شو، سید حسن مدرس با غیراسلامی خواندن جمهوریت و شوراندن روحانیون، و مصدق با مخالفت با جمهوریتی که از آن بوی دیکتاتوری می‌آمد و در واقع موجب سرنگونی قاجاریه می‌شد مخالفت می‌کنند. رضاخان با زرنگی به قم می‌رود و از جمهوریت استغفار می‌کند و پس از آرامش دیگر به احدی اجازه آوردن نام جمهوری نمی‌دهد و مجلس با وجود مخالفت شدید مصدق دفاع از بقای سلطنت قاجار، بقای رضاخان را در سمت صدارت مفیدتر می‌خواند و علا و تقی‌زاده و سیاح و یکی دو نفر دیگر نیز از او حمایت کردند، قاجاریه را خلع می‌کند و با تشکیل مجلس موسسان به سلطنت می‌رسد….»
مجلسی در بخش دیگری از این نوشتار آورده است: «دوران دیکتاتوری و اقدامات رضاشاه مانند ایجاد مدارس دخترانه و کشف حجاب و سربازگیری و یکجا نشین یا تخته قاپو کردن عشایر که مخالفت‌های بسیاری را علیه او برانگیخته بود و آگاهی مردم از اینکه مصدق بزرگ‌ترین مبارز پارلمانی علیه رضاشاه و سلطنت او بوده است و سلامت اخلاقی و شهرت پاکدستی و همچنین کاریزما و رفتار نجیبانه و پدرانه‌اش را می‌ستودند، موجب شد رهبری او در نهضت ملی وزنی فوق‌العاده پیدا کند….»
علی مطهری و فرصت برای تبلیغ اسلام میان غربی‌ها
اعتماد در صفحه ۲ سخنان علی مطهری درباره حقوق بشر را منعکس ساخته و با اشاره به اینکه در بسیاری از کشورها دفتر اتحادیه اروپا وجود دارد و ما هم می‌توانیم در اروپا دفتر داشته باشیم، درباره نگرانی‌های ایجاد شده در این باره گفته است: «نگرانی که در این خصوص وجود دارد، در مورد احتمال دخالت آنها در موضوع حقوق بشر است. بحث حقوق بشر دو بخش دارد؛ یک بخش مربوط به احکام اسلام است که قابل بحث نیست و برای آنها هم قابل فهم نیست. بخش دوم مربوط به امور مشترک بشری است که ربطی به یک ایدئولوژی خاص ندارد.»
او در ادامه به این نکات پرداخته است:
– ممکن است اروپایی‌ها انتقادهایی نسبت به رعایت حقوق بشر در ایران داشته باشند که به اعتقاد من برخی از آنها درست است. ما باید انتقادهای حقوق بشری درست را بپذیریم. آنچه اهمیت دارد این است که اگر انتقاد درستی وجود دارد، ما باید قبول کنیم و لجاجت نداشته باشیم. ضمن اینکه ما نیز باید رعایت حقوق بشر در اروپا را مرتبا رصد کنیم.
– ما اختلاف مبانی در بحث حقوق بشر با دنیای غرب داریم. آنجا که اختلاف مبانی داریم، قابل حل نیست؛ مثل حکم قصاص و به طور کلی احکام شرعی.
– ما می‌توانیم مبانی شرعی احکام را برای طرف مقابل توضیح دهیم و فلسفه بسیاری از احکام را تشریح کنیم، ولی کمتر برای آنها قابل پذیرش است. اتفاقا این موضوع می‌تواند فرصتی برای تبلیغ اسلام میان غربی‌ها باشد. اما بحث‌هایی هم هست که صرفا اجتماعی بوده و امور مشترک بین همه انسان‌هاست. اگر آنها در این موارد حرفی دارند، باید جواب بدهیم و اگر انتقاد واردی دارند، باید بپذیریم.
گذر از غرور جامعه‌شناسی
این روزنامه در صفحه ۷ به معرفی دو کتاب «لیبرالیسم و مساله عدالت» و «بحران در جامعه شناسی» پرداخته و درباره اولین کتاب که به قلم «رابرت نوزیک» و دیگران نوشته شده، آورده است:
عدالت یا آزادی، مساله این است
«به تازگی نشر ترجمان کتابی شامل مجموعه‌ای از مقالات از این چهره‌ها را با عنوان لیبرالیسم و مساله عدالت منتشر کرده است. مقاله اول با عنوان ارث و آبا اجدادی عدالت اجتماعی نوشته «فردریش فون هایک» است که در آن هایک به نقد ریشه‌ای مفهوم عدالت اجتماعی می‌پردازد…. مقاله پنجم نقدی بر دیدگاه‌های آمارتیا سن نوشته «مارتا نوسبام» فیلسوف اخلاق و ارسطو شناس برجسته معاصر است و ششمین مقاله عقل و احساس در عدالت اندیشی نوشته «مولر اوکین»، استاد دانشگاه استنفورد و از چهره‌های سرشناسی است که به نقد زن نگرانه نظریه‌های گوناگون عدالت دست زده است.»
در این مجموعه مقالاتی از «مک اینتایر» فیلسوف معاصر اخلاق، «رابرت نوزیک» فیلسوف سیاسی امریکایی، «مایکل والزر»، «آمارتیا سن»، «جرالد کوهن» و «جان رومر» نیز گنجانده شده است.
جامعه‌شناسی در بحران
این گزارش در معرفی کتاب «بحران در جامعه شناسی» نیز می نویسد: «در سال‌های اخیر برخی استادان جامعه‌شناسی در ایران و به طور مشخص حسین کچوئیان، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران از مرگ جامعه‌شناسی و تولد مطالعات فرهنگی سخن گفتند؛ ادعایی که با واکنش تند و صریح استادان جامعه‌شناسی مواجه شد. حالا کتاب «بحران در جامعه‌شناسی» نوشته مشترک «جوزف لوپریاتو» و «تیموتی کریپین» که به تازگی با ترجمه «حسین حسنی» و به همت نشر ترجمان منتشر شده، نشان می‌دهد که حتی اگر نتوانیم همچون کچوئیان سر راست از مرگ جامعه‌شناسی سخن بگوییم، لاجرم ناگزیریم به وجود بحران در علوم اجتماعی اذعان کنیم و خطر این رشته علوم انسانی را نه فقط در جامعه ما که در سطحی جهانی تهدید می‌کند.»
کتاب بحران در جامعه‌شناسی سه بخش دارد. بخش اول در سه فصل ابتدا به نویدهای نخستین بنیانگذاران این رشته می‌پردازد و در فصل دوم نشان‌های بحران را نشان می‌دهد و در فصل سوم صورت‌بندی دقیقی از آنچه بحران کلی این رشته است، نمایان می‌کند. بخش دوم نیز در دو فصل نظریه تکامل و تحول در علوم رفتاری بر مبنای آن را مطمح نظر قرار می‌دهد. نویسندگان در فصل سوم در راستای پیشنهاد مذکورشان، می‌کوشند راه‌حلی برای آنچه بحران جامعه‌شناسی می‌خوانند، ارایه کنند.
دیگر عناوین برگزیده «اعتماد» امروز:
آیت‌الله اراکی، دبیرکل مجمع جهانی تقریب: بزرگ‌ترین خطری که امت اسلامی را تهدید می‌کند، تفرقه و پراکندگی است. باشگاه خبرنگاران
حدادعادل: حاکمیت امریکا بر دنیا نتیجه‌اش این است که کشتار و بی‌اخلاقی که در خود امریکا است به همه جای دنیا سرایت کند.
