جنگ جهانی اول از نگاه اعراب
یک‌صد سال از زمانی که عثمانی‌ها به جنگ جهانی اول پیوستند گذشته است و حال قصد داریم در اینجا به روایت اعراب از این جنگ بپردازیم و ماجرا را به‌نحوی متفاوت از روایت رایج اروپایی بازگو کنیم.
جنگ جهانی اول چهار سال درگیری در چندین جبهه بود که بین سال‌های 1914 تا 1918 به وقوع پیوست. این جنگ که اروپا صحنۀ اصلیِ آن بود، اغلب به خاطر وقایع بی‌رحمانه و سهمگین آن یاد می‌شود.
در این جنگ لشکریان عرب مجبور شدند در دو جبهه به مبارزه بپردازند، اما متأسفانه اغلب نقش آنها در جنگ به فراموشی سپرده می‌شود. اعراب به عنوان سربازان وظیفۀ قدرت‌های استعماری غرب و همچنین برای عثمانی‌ها از طرف آلمان و قدرت‌های مرکزی می‌جنگیدند. توافقات حاصلۀ پس از جنگ وضعیت خاورمیانه را برای یک‌صد سال آتی تعیین می‌کرد.
مالک تریکی به بررسی وقایع جنگ و میراث آن از دیدگاه اعراب می‌پردازد.
اعراب
لشکریان عرب از آفریقای شمالی جزو اولین‌هایی بودند که اندکی پس از شروع جنگ در معرض گازهای سمیِ آلمانی‌ها قرار گرفتند.
طبق بعضی گزارش‌ها، اعراب در معرض یکی از روش‌های باستانی نظامی رومی تحت عنوان «ده‌یک‌کشی» قرار گرفتند. به این معنا که در پی هر شکست نظامی، عضو دهم هر یگان اعدام می‌شد. گفته می‌شود فرانسوی‌ها این روش را در میان لشکریان آفریقای شمالی پیاده می‌کردند.
سیصدهزار نفر از نیروهای عثمانیِ مصطفی کمال، عرب‌هایی اهل «سوریۀ کبیر» (سوریه، لبنان، اردن و فلسطین کنونی) بودند. اما ورود عثمانی‌ها به جنگ در پی فراخوان مفتی اعظم استانبول برای پیوستن تمام مسلمانان جهان به جنگ صورت گرفت. مسلمانان وادار به جنگیدن با یکدیگر شدند و دستگاه پروپاگاند آلمانی با تضعیف روحیۀ لشکریان آفریقای شمالی که برای متّحدان عرب می‌جنگیدند، بر تنشی که این تعارض در جهان عرب به وجود آورد مستولی شد. حتّی کمپی نمایشی در نزدیکی زوسن در آلمان برگزار شد که ضمن آن تلاش شد تا مسلمانان را ترغیب کنند تا جبهۀ خود را تغییر دهند.
عثمانی‌ها
امپراطوری عثمانی رو به انحطاط رفت، سطان عبدالحمید ثانی سقوط کرد و به جای او دولت جوان ترک ظهور کرد و روابط عثمانی و آلمان منجر به شکل گرفتن معاهدۀ اتّحادی بین آنها در اوت 1914 شد.
در میان اعراب آفریقای شمالی و لوانت (سوریه، اردن، لبنان و فلسطین کنونی) حس ملّی‌گرایی به وجود آمد. اما واکنش عثمانی‌ها آن بود که اعرابِ «سوریۀ کبیر» را به‌شدّت سرکوب کردند و بسیاری از روشنفکران برجسته اعدام، محکوم به حبس ابد یا وادار به تبعید شدند.
خاورمیانۀ جدید
بین انگلیس و فرانسه توافق‌نامه‌ای پنهانی تحت عنوان «سایکس-پیکو» شکل گرفت و این دو قدرت استعماری، امپراطوری سابقِ عثمانی را صرف‌نظر از حقوق و نیازهای جنبش‌های حقوقی و ملی‌گرا در سراسر جهان عرب بین خود تقسیم کردند.
علی‌رغم انقلاب مصر و شورش عراق، چاپلوسی اعراب برای حکومت عثمانی جای خود را به یک سری اختیارنامه‌ها در سراسر منطقه داد که ضمن آن انگلیس و فرانسه کنترل نواحی‌ای را که بیش از همه برای آن ارزش قائل بودند تصرّف کردند تا به اهداف و منافع خود برسند و نهایتاً به منابع ارزشمند نفتی منطقه دسترسی پیدا کنند.
جنگ موجب شکل‌گیری جنبش ملّی‌گرای ترکیه شد که آن نیز منجر به تأسیس دولت نوین ترکیه و همچنین صهیونیسم گشت. یکی از رهبران ارتش آلمان-عثمانی به معاهدۀ ورسای نه به عنوان صلح بلکه به عنوان یک آتش‌بس بیست‌ساله اشاره می‌کرد.
