مسجد بدون مناره و مدرنی که در تهران قیل‌و‌قال بر پا کرد

به گزارش دین آنلاین به نقل از گاردین، برخی این بنا را به عنوان یک مسجد نمی‌پذیرند و معترضند که چرا مناره یا گنبد درست و حسابی ندارد و تئاتر شهر آن را تحت‌الشّعاع خود قرار داده است.

بنا به اظهار سایت محافظه‌کار «مشرق‌نیوز»، این بنا "مسجدی است که قربانی تئاتر شهر شده است و طراحی پسامدرن و توهین‌آمیز آن عاری از هرگونه معنایی است."

قرار بود این مسجد در تابستان سال جاری رسماً افتتاح شود؛ یعنی ده سال پس از آن که شرکت معماری «حرکت سیّال» برای ساخت آن قرارداد بست. حالا کار ساخت و ساز تقریباً به اتمام رسیده، اما قیل‌وقال‌ها باعث قطع بودجه شده و لذا طراحی داخلی تکمیل نشده و سرنوشت مسجد در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بنا به گزارش بعضی از رسانه‌ها، مسئولین قصد دارند با اعمال تغییراتی، این مکان را به یک مرکز فرهنگی اسلامی تبدیل کنند.

طبق گفتۀ معمارها، این مسجد در یکی از حسّاس‌ترین نقاط فرهنگی تهران واقع شده است؛ یعنی محلّ تقاطع خیابان انقلاب اسلامی با خیابان پردرختِ ولی‌عصر که مهم‌ترین تقاطع شهر است و فاصلۀ چندانی از دانشگاه تهران و کتاب‌فروشی‌های پیرامون آن ندارد.

معمارها می‌گویند: "ما سعی کردیم بین تئاتر شهر و مسجد که دارای ماهیت فرهنگی است تعامل ایجاد کنیم. می‌خواستیم آن را به یک پروژۀ فرهنگی تبدیل کنیم که با محیط پیرامونش هماهنگی داشته باشد. مسجد باید پاسخگوی نیازهای عصر و زمانۀ خودش باشد."

این مسجد هفت طبقه که در زمینی به مساحت 3855 متر مربّع احداث شده، 32 متر ارتفاع دارد که تنها 20 متر از آن بالای زمین است. بنای مسجد دارای سالن‌های بزرگ نمازخانه، مراکز فرهنگی، مکانی برای اقامت امام جماعت و فضای پارکینگ است.

طرح ساخت مسجد چهارده سال پیش، در زمان شهرداری محمود احمدی‌نژاد ارائه شد. اما مسئولان تئاتر به‌شدّت با طرح اولیه که توسط معمار دیگری ارائه شده بود مخالفت کردند، چراکه بنای آن 52 متر ارتفاع داشت و شالودۀ آسیب‌پذیر تئاترشهر را در معرض خطر قرار می‌داد.

اما وقتی محمدباقر قالیباف شهردار شد، طرح به شرکت «حرکت سیال» محوّل شد. این زوج متخصّص طراحی بناهای نوین هستند. پردیس سینما ملّتِ دانشمیر که در سال 2008 ساخته شد از جهات بسیاری آغازگر موج جدیدی از ساختمان‌های مدرن در تهران بوده است. نسل جدیدی از معمارهای ایرانی دارند پا جای پای یک آوانگاردِ پیش از انقلاب می‌گذارند که با کمک گرفتن از عناصر سنّتی در طرح‌های مدرن، مرزهای معماری سنّتی ایرانی را توسعه داده است.

بنا به گفتۀ معمارها، "بزرگ‌ترین منبع ما برای این پروژه خود قرآن کریم بود. ما سعی کردیم بنای مسجد را با اعتدال، سادگی و حسن‌نیّت طراحی کنیم، نه این که مسجدی باشد که به ارتفاع و بلندای خودش ببالد. مسجد ولی‌عصر در نزدیکی پارک دانشجو و تئاترشهر قرار گرفته، لذا می‌خواستیم به‌ گونه‌ای باشد که با نسل‌های جوان‌ بهتر ارتباط برقرار کند."

این زوج می‌گویند مسجد قبا که قدیمی‌ترین مسجد جهان است و قدمت آن به زمان پیامبر اسلام بازمی‌گردد الهام‌بخش آنها بوده است. آنها می‌گویند: "سادگی یکی از ویژگی‌های اصلی مساجد اولیه بود." آنها به مفهوم تک‌اتاقه بودن فکر کردند و بنای مسجد را به شکلی طراحی کردند که "برون‌نمای کلّی مسجد یک گنبد کم‌شیب را شکل داده است."

مهران قارلقی مدیر «استودیو اینتگریت» لندن می‌گوید ساختمان این مسجد با دقّت و به گونه‌ای طراحی شده که با تئاترشهر همخوانی داشته باشد و حرمت آن را حفظ کند. ارتفاع آن پایین‌تر از تئاترشهر است. هرچه مسجد به تئاترشهر نزدیک‌تر می‌شود، سکوهای آن به‌تدریج در محیط پیرامون منحل شده است. سکوی اصلی مسجد نیز رو به تئاترشهر دارد تا مراجعه‌کنندگان بتوانند از نمای تئاترشهر لذت ببرند.

به گفتۀ قارلقی، اگر این مسجد طرح دیگری داشت و به سبک مساجد سنتی با مناره و گنبد بزرگی ساخته می‌شد، تئاترشهر مغلوب قرار می‌گرفت و ممکن بود وجود آن به خطر بیفتد. در جهان معماری خلق فضاهای بدیعِ مذهبی کار غیرمعمولی نیست و مساجد غیرمتعارف دیگری مثل «مسجد الغدیر» در خیابان میرداماد تهران وجود دارد که برندۀ جایزۀ معماری «آقاخان» شده است.