چرا ایمان‌داشتن هر روز بیشتر از قبل طرفدار پیدا می‌کند

چند نفر مؤمن در سراسر جهان وجود دارد؟
اگر فکر می‌کنید مذهب به دنیای گذشته تعلق دارد و ما در دوران جدید خردگرایی زندگی می‌کنیم لازم است که از چند واقعیت آگاه شوید: 84 درصد از جمعیت جهان با تعلق به گروه‌های مذهبی گوناگون مشخص می‌شوند. افراد متعلق به این 84 درصد، به طور کلی جوان‌تر از بقیۀ مردمی هستند که وابستگی مذهبی ندارند و همچنین دین‌داران نسبت به ناباوران فرزندان بیشتری به دنیا می‌آورند. بنابراین دنیا مذهبی‌تر می‌شود، هر چند تغییرات جغرافیایی مهمی ایجاد شده است.

بر اساس آمار سال 2015، مسیحیان بزرگ‌ترین گروه مذهبی در جهان را تشکیل می‌دهند. دین مسیحیت 2.3 میلیارد نفر برابر با 31.2 درصد از کل جمعیت جهان را به خود اختصاص داده است، در رتبۀ دوم دین اسلام با 1.8 میلیارد نفر برابر با 24.1 درصد از جمعیت جهان قرار دارد. سپس هندوها با 1.1 میلیارد نفر برابر با 15.1 درصد قرار گرفته و در رتبۀ چهارم بودایی‌ها 500 میلیون نفر پیرو، برابر با 6.9 درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده است.

در گروه‌ بعدی افرادی هستند که پیرو فرقه‌ها و مذاهب محلی یا سنتی هستند؛ این گروه در بردارندۀ 400 میلیون نفر برابر با 6 درصد از جمعیت جهان هستند. پیروان فرقه‌های مذهبی همچون سیکیسم، بهایی و آیین جین در مجموع 58 میلیون نفر برابر با کمتر از 1 درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده‌اند. حدود 14 میلیون نفر یهودی در جهان هستند که حدود 0.2 درصد از کل جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، این گروهِ جمعیتی در امریکا و اسرائیل متمرکز شده‌اند.

اما سومین رده یا گروه بزرگ در فهرست بالا نادیده گرفته شده‌اند. در سال 2015، تعداد 1.2 میلیارد نفر در جهان، برابر با 16 درصد از کل جمعیت جهان گفته‌اند هیچ نوع باور و وابستگی مذهبی ندارند. این به این معنا نیست که تمام این افراد آتئیست یا خداناباور هستند. برخی از آنان – و شاید اکثریتِ آنان – یک حس معنویت یا اعتقاد قوی به خداوند، خدایان یا نیروهای راهنما دارند، اما آنها هویت‌شان را ذیل هیچ‌یک از ادیان سازمان‌یافتۀ شناخته‌شده تعریف نمی‌کنند.

تقریبا تمام ادیان و مذاهب به چند زیرمجموعه تقسیم شده‌اند. مسیحیان می‌توانند پیروان کلیسای کاتولیک رومی – که با 1.3 میلیارد نفر پیرو بزرگ‌ترین گروه هستند- پروتستان، ارتدوکس شرقی، ارتدوکس یونانی، آنگلیکن و یا پیرو بسیاری از زیرمجموعه‌های دیگر‌ مسیحیت باشند. مسلمانان نیز می‌توانند سنی (اکثریت)، شیعه، عبادی، احمدی یا صوفی باشند. هندوئیسم چهار گروه اصلی دارد: ویشنوپرستی، شیواپرستی، شاکتی‌پرستی و سنت اسمارته. بودیسم نیز دو سنت اصلی دارد: مهایانه و تراوده، که هر کدام زیرشاخه‌های مربوط به خودشان را دارند. یهودیان نیز پیرو شاخه‌های ارتدوکس (اولترا ارتدوکس)، محافظه کار، اصلاح طلب و یا گروه‌های کوچکتر هستند.

جغرافیا در مذهب اهمیت دارد. منطقۀ اقیانوس آرام، پرجمعیت‌ترین منطقۀ جهان است و همچنین پرجمعیت‌ترین منطقۀ مذهبی جهان است. این منطقه خانۀ 99 درصد از هندوها، 99 درصد از بودایی‌ها و 90 درصد از پیروان فرقه‌های سنتی و محلی می‌باشد. همچنین این منطقه محل زندگی 76 درصد از افراد غیرمذهبی جهان است که 700 میلیون نفر از آنان چینی هستند.

سه‌چهارم از افراد مذهبی در کشورهایی زندگی می‌کنند که اکثریت جمعیت آنجا را تشکیل می‌دهند: یک‌چهارم باقی‌مانده سهم اقلیت‌های مذهبی است. برای مثال، 97 درصد از هندوها در سه کشور که دارای اکثریت جمعیت هندو هستند زندگی می‌کنند: هند، جزیرۀ موریس و نپال، این در حالی است که 87 درصد از مسیحیان در 157 کشور که دارای اکثریت جمعیت مسیحی هستند زندگی می‌کنند. سه‌چهارم از مسلمانان نیز در کشورهای با اکثریت جمعیت مسلمان زندگی می‌کنند. در میان افرادی که وابستگی مذهبی ندارد از هر ده نفر هفت نفرشان در کشورهایی زندگی می‌کنند که در آن اکثریتِ جمعیت را تشکیل می‌دهند، از جمله چین، جمهوری چک و کرۀ شمالی.

از سوی دیگر اکثر بودایی‌ها، یعنی 72 درصد از بودایی‌ها، در کشورهای‌شان اقلیت جمعیت را تشکیل می‌دهند. هفت کشور در جهان وجود دارد که بودایی‌ها اکثریت جمعیت آنها را تشکیل می‌دهند: بوتان، میانمار، کامبوج، لائوس، مغولستان، سری‌لانکا و تایلند.

کدام مذاهب در حال رشد هستند و در کجا واقع شده‌اند؟
پاسخ کوتاه به این سوال این است که مذهب در اروپای غربی و امریکای شمالی در حال افول است و در دیگر جاهای دنیا در حال رشد است.

میانۀ سن جمعیت جهان 28 سال است. در این میان دو مذهب میانۀ سنی کمتری نسبت به دیگر مذاهب دارند: میانۀ سن جمعیت در میان پیروان اسلام 23 سال است و در میان پیروان هندو 26 سال است. دیگر مذاهب میانۀ سنی بالاتر از 28 سال دارند: مسیحیت 30 سال، بودایی 34 سال و یهودیت 36 سال. میانۀ سن افرادی که وابستگی مذهبی ندارند به 34 سال رسیده است.

اسلام سریع‌ترین رشد جمعیت در جهان را دارد، پیروان اسلام دو برابر سریع‌تر از میزان رشد جمعیت جهانی رشد می‌کنند. انتظار می‌رود از سال 2015 تا 2060، جمعیت جهان تا 32 درصد افزایش یابد، و پیش‌بینی می‌شود جمعیت مسلمانان تا 70 درصد افزایش داشته باشد. و حتی اگر مسیحیان نیز جمعیت کلی خود را در طول این دوره افزایش دهند، با افزایشی 34 درصدی و عمدتاً به لطف رشد جمعیت در جنوب صحرای افریقا، احتمالاً مسیحیت مقام اول جمعیتی خود را در میان مذاهب از دست می‌دهد و تا اواسط این قرن جای خود را به اسلام خواهد داد.
هندوها تا 27 درصد رشد جمعیت خواهند داشت و یهودیان نیز، عمدتاً به دلیل افزایش زاد و ولد در میان اولترا ارتدوکس‌ها، تا 15 درصد افزایش جمعیت خواهند داشت. گروهی که وابستگی مذهبی ندارند جمعیت‌شان تا 3 درصد افزایش خواهد یافت. اما به فراخور رشد جمعیت، این دسته‌بندی از مذاهب، نسبت به امروز، کوچک‌تر خواهد شد زیرا رشد آنها پایین‌تر از افزایش جمعیت کلی جهان است و پیش‌بینی می‌شود که بودایی‌ها تا 7 درصد کاهش جمعیت داشته باشند.

این آمار به طور عمده به زاد و ولد و مرگ و میر بستگی دارد نه به تغییر مذهب. زنان مسلمان به طور متوسط 2.9 فرزندآوری دارند که به شکل قابل توجهی بیشتر از نرخ زاد و ولد زنان غیر مسلمانی است که متوسط 2.2 فرزندآوری دارند. با اینکه زنان مسیحی روی هم رفته نرخ زاد و ولدشان 2.6 است، این نرخ در اروپا پایین است زیرا شمار مرگ‌های مسیحیان بیشتر از شمار زاد و ولد آنان است، از سال 2010 تا 2015 میزان زاد و ولد مسیحیان حدود 6 میلیون نفر بوده است، مسیحیان به شکل نامتناسبی سهم بزرگی (34%) از مرگ و میر جهان را به خود اختصاص داده‌اند.

در حالی که جمعیت افرادی که وابستگی مذهبی ندارند حدود 16 درصد از کل جمعیت جهان است، بین سال‌های 2010 تا 2015، تنها حدود 10 درصد از نوزادان مادرانی بدون وابستگی مذهبی دارند.

اما حدود 23 درصد از مسلمانان امریکایی می‌گویند که به دین دیگری گرویده‌اند و در سال‌های اخیر در اروپا شواهدی مبنی بر رشد یافتن تعداد مهاجران مسلمانی که تغییر دین می‌دهند و به مسیحیت می‌گروند وجود دارد.

در سال‌های اخیر کشور چین در سطح وسیعی شاهد احیای مذهب بوده است و برخی از پیش‌بینی‌ها می‌گویند چین تا سال 2030 دارای بزرگ‌ترین جمعیت مسیحی در جهان خواهد بود. از سال 1979 آمار پروتستان‌های چینی به طور سالانه تا 10 درصد افزایش داشته است و بر اساس یکی از تخمین‌ها این جمعیت از 93 میلیون نفر تا 115 میلیون نفر افزایش یافته است. فرض دیگری مبنی بر وجود 10 تا 12 میلیون کاتولیک دیگر نیز وجود دارد.

از سوی دیگر، جمعیت مسیحیان در اروپای غربی رو به کاهش است. در ایرلند که به طور سنتی یک کشور با ثبات است، نسبت جمعیتی که تحت هویت کاتولیکی معرفی شده‌اند بر اساس دو سرشماری در سال‌های 2011 و 2016، از 84.2 درصد تا 78.3 درصد کاهش یافته است، و همچنین این درصد در میان 16 تا 29 ساله‌ها تا 54 درصد کاهش داشته است. تعداد افرادی که وابستگی مذهبی ندارد تا 9.8 درصد افزایش یافته است، یعنی در طول پنج سال یک جهش 71.8 درصدی داشته است.

در اسکاتلند، کشوری که به شکل تاریخی سنت مذهبی دارد، اکثریت مردم، یعنی 59 درصد از آنان به عنوان غیرمذهبی معرفی می‌شوند و 66 درصد از زنان و 55 درصد از مردان از مذاهب سازمان‌یافته روی برگردانده‌اند. بین افرادی که زیر 44 سال سن دارند از هر ده نفر هفت نفر گفته‌اند که هیچ مذهبی ندارند؛ تنها گروه سنی که اکثریت آنان وابستگی مذهبی دارند گروه افراد بالای 65 سال است.

در کشورهای دارای حکومت مذهبی چه خبر است؟
در میان این دسته‌ از کشورها احتمالا اولین کشوری که به ذهن خطور می‌کند جمهوری اسلامی ایران است. ایران یکی از دو کشور در جهان است که کرسی‌های خود را در قوۀ مقننه در اختیار روحانیون مذهبی قرار می‌دهد، کشور دیگر انگلستان است.

دیگر کشورهای مسلمان جهان شامل موریتانی، عربستان سعودی، سودان و یمن است. بیست و هفت کشور در جهان، اسلام را به عنوان مذهب دولتی خود ثبت کرده‌اند.

تنها کشور مذهبی مسیحی واتیکان است، مرکز کوچک اما قدرتمندِ کاتولیک رومی، جایی که پاپ قدرت را در دست دارد و سرپرست قوه‌های اجرایی، قضایی و قانون‌گذاریِ دولت واتیکان را بر عهده دارد.

سیزده کشور – نُه کشور از آن در اروپا واقع شده‌اند – مسیحیت یا یک شاخه از مسیحیت را به عنوان مذهب دولتی خود تعیین کرده‌اند. در انگلستان، کلیسای انگلیکان (کلیسای انگلیسی) به عنوان کلیسای رسمی کشور شناخته می‌شود که نقش مهمی در مناسبت‌های دولتی بر عهده دارد. در حال حاضر بیست و یک اسقف بر کرسی‌های مجلس اعیان بریتانیا نشسته‌اند.

اسرائیل خود را به عنوان «دولت یهود» معرفی می‌کند و 80 درصد از جمعیت اسرائیل را یهودیان تشکیل می‌دهند با این وجود این کشور دارای حکومتی سکولار است.

در سال 2015 بیش از 100 کشور و سرزمین هیچ مذهب رسمی یا مرجع نداشتند.

چه مذاهبی قدیمی‌تر هستند و آیا مذهب جدیدی وجود دارد؟
گفته می‌شود که قدیمی‌ترین مذهب جهان هندوئیسم است که عمر آن به حدود 7000 سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. یهودیت در ردۀ دوم از قدیمی‌ترین ادیان جهان قرار دارد، عمر آن به 2000 سال قبل از میلاد باز می‌گردد، پس از آن مذهب زرتشتیان است که از قرن ششم قبل از میلاد در ایران وجود داشت، اما به نظر می‌رسد ریشه‌های مذهب زرتشتی به 1500 سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. شینتو، بودیسم، آیین جین، کنفوسیونیسم و تائوئیسم تا 500-700 سال قبل از میلاد قدمت دارند. در ردۀ بعد مسیحیت قرار دارد و ششصد سال بعد از مسیحیت اسلام ظهور می‌کند.

ممکن است برخی استدلال کنند که جدیدترین مذهب بی‌مذهبی است، هرچند ناباوران به مذهب در تمام عمر بشر وجود داشته‌اند. اما در دوره‌های زمانی معین مذاهب جدید ظهور می‌کنند، مذاهبی همچون کپی‌میسم، مذهب اینترنتی، مذهب هیولای اسپاگتی پرنده یا پاستافاریانیسم (که رسماً توسط دولت نیوزیلند به رسمیت شناخته شده است) و تِراسِم که یک فرامذهب است و معتقد است مرگ اختیاری است و خدا تکنولوژی است.

در سال 2016، اعضای معبد جِدای (Jedi Order)، که از اصول مذهب فیلم‌های جنگ ستارگان پیروی می‌کنند در تلاش‌شان برای به رسمیت‌شناخته شدن به عنوان یکی از مذاهب سازمان‌یافته تحت قانون خیریۀ انگلیس موفق نبودند. در دو نظرسنجی که اخیرا صورت گرفته است جِدای پرطرفدارترین مذهب جایگزین، با بیش از 390000 طرفدار شناخته شده است، برابر با 7 درصد از جمعیت که در سرشماری سال 2001 خود را به عنوان شوالیه‌های جدای معرفی کرده‌اند. در سال 2011 این آمار به وضوح کاهش یافت، اما همچنان 176632 نفر بودند که خود را به دولت به عنوان شوالیه‌های معبد جدای معرفی کرده بودند.

آیا مذهب تأثیری بر وضعیت جهان می‌گذارد؟
البته که تأثیر دارد، اعتقاد مذهبی و انجام اعمال مذهبی عواقب و نتایج بسیار زیادی دارد. جنگ‌های بی‌شماری در طول تاریخ، از گذشته تا امروز، در جهان علل آشکار و پنهان مذهبی داشته‌اند و دارند. در طول چند سال گذشته، شمار کمی از آنان شامل جنگ‌های افراط‌گرایان اسلامی در خاورمیانه، جنگ و جدال قدرت بین سنی و شیعه در منطقه، آزار و اذیت مسلمانان روهینگیا در میانمار، شورشیان بوکوحرام در نیجریه، برخوردهای خشونت‌آمیز میان مسیحیان و مسلمانان در افریقای مرکزی، آزار و اذیت زنان به نام مذهب، آزار افراد LGBT و شکنجۀ «کافران» به اسم دین می‌شود که ما هر روز شاهد آنها هستیم.

همچنین مذهب اثرات سیاسی دارد. دونالد ترامپ در سال 2016 با حمایت مسیحیان سفیدپوست اونجلیک پیروز شد. اخیراً در آرژانتین قانون‌گذاران تحت فشار اسقف‌های کاتولیک و پاپ اعظم به غیرقانونی بودن سقط جنین رأی دادند. نخست وزیر راست‌گرای افراطی مجارستان، ویکتور اوربان، برای توجیه سیاست‌های ضدمهاجرتی خود به ضرورت حفظ «فرهنگ مسیحی» اشاره کرده است.

اما همۀ خبرها بد نیست؛ میلیون‌ها نفر از انسان‌های مؤمن در سراسر جهان درگیر پروژه‌های اجتماعی هستند که به فقرا و افراد حاشیه‌نشین کمک می‌کنند. کلیساها، مساجد و کنیسه‌ها به وضعیت غذایی و حمایت از پناهندگان می‌پردازند. آمار این کمک‌ها و اثرات آنها را می‌توانید در گزارش‌های آنان مشاهده کنید.

چه اتفاقی روی می‌دهد؟
شکنجه و تعصب بیشتر می‌شود. پیروان اکثر مذاهب اصلی افزایش خصومت و در موارد بسیاری خشونت را گزارش داده‌اند. مسیحیان عمدتاً از خاورمیانه رانده می‌شوند که برخی آن را نسل‌کشی جدید نامیده‌اند. در عین حال، ضدیهودی‌گری و اسلام‌هراسی در اروپا در حال افزایش است.

یکی از بزرگ‌ترین تحولات در دورنمای دنیای مذهبی در چند سال آینده، احتمالاً مرگ (یا احتمالاً بازنشستگی) پاپ فرانسیس است، او اکنون 81 ساله است و چند مشکل در سلامت جسمی‌اش دارد. تلاش‌های او برای اصلاح واتیکان و کلیسا منجر به واکنش‌های چشمگیری از سوی نیروهای محافظه‌کار شد، این نیروها اکنون در حال سازماندهی خودشان علیه مقام پاپ فرانسیس هستند و برای لحظه‌ای که صندلی پاپ خالی می‌شود خودشان را آماده می‌کنند.